STEAM: Ραγδαία αναπτυσσόμενοι τομείς, αλλά κατά πολύ ανδροκρατούμενοι...Τα ευρήματα της έρευνας «SheSTEAM»

Ανδροκρατούμενος παραμένει ο χώρος της τεχνολογίας στην Κύπρο, καθώς μόνο το 11% των επιχειρήσεων δηλώνει πως τα τμήματα STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) στελεχώνονται κυρίως από γυναίκες.

Το 58% των εταιρειών αναφέρει κυρίως άνδρες στο εργατικό τους δυναμικό στους συγκεκριμένους τομείς, ενώ μόλις τρεις στους δέκα διαπιστώνουν ισορροπία μεταξύ των φύλων.

Σύμφωνα με τη διευθύνουσα σύμβουλο της IMR/University of Nicosia™ , Χριστίνα Κοκκάλου, που παρουσίασε την έρευνα «SheSTEAM: Γυναίκες στον Ψηφιακό Μετασχηματισμό της Κύπρου» στο συνέδριο της Cyta με τίτλο «Women in STEAM», η συνολική εικόνα αποτυπώνει σημαντικά εμπόδια, αλλά και δομικά κενά που εξακολουθούν να εμποδίζουν την ισότιμη πρόσβαση και εξέλιξη των γυναικών στους τομείς υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας.

Η έρευνα, που διενεργήθηκε την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2025, βασίστηκε σε δείγμα 200 επιχειρήσεων που διατηρούν τμήματα τεχνολογίας, IT, R&D, βιωσιμότητας και ανάλυσης δεδομένων.

Τα στελέχη που συμμετείχαν ήταν υψηλόβαθμοι επαγγελματίες της γενικής διεύθυνσης και των τμημάτων ανθρώπινου δυναμικού.

Στερεότυπα, προκαταλήψεις και εκπαιδευτικό σύστημα

Κεντρικό εμπόδιο φαίνεται να είναι η έλλειψη γυναικείων υποψηφιοτήτων με τα απαραίτητα προσόντα, αλλά και η περιορισμένη διαθεσιμότητα για απαιτητικά ωράρια και υπερωρίες, που συχνά χαρακτηρίζουν τις θέσεις στους τομείς STEAM.

Το 39% των επιχειρήσεων αναφέρει δυσκολίες στην πρόσληψη γυναικών για τέτοιες θέσεις.

Ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα είναι ότι 69% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι τα κοινωνικά στερεότυπα εξακολουθούν να λειτουργούν αποτρεπτικά για την ένταξη των γυναικών στον κλάδο.

Τα στερεότυπα εντοπίζονται, τόσο στη νοοτροπία της αγοράς εργασίας όσο και στο ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο σύμφωνα με το 59% δεν ενθαρρύνει τα κορίτσια να ακολουθήσουν σχετικές σπουδές.

Η έλλειψη γυναικείων προτύπων, η δυσκολία στην εξισορρόπηση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, καθώς και η απουσία πολιτικών στήριξης, περιλαμβάνονται στους βασικότερους λόγους που συντηρούν την υφιστάμενη ανισότητα.

Θεσμικά κενά και ανισότητα στην εξέλιξη

Το 63% των συμμετεχόντων διαπιστώνει πως οι θεσμικοί φορείς δεν προσφέρουν επαρκή στήριξη στην προώθηση της ισότητας των φύλων στους τεχνολογικούς τομείς.

Ταυτόχρονα, περίπου 6 στους 10 παρατηρούν ότι οι άνδρες και οι γυναίκες δεν εξελίσσονται με τον ίδιο ρυθμό στους τομείς STEAM, με την ψαλίδα να διευρύνεται όσο ανεβαίνουν τα επίπεδα της διοικητικής ιεραρχίας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο το 31% των διευθυντικών θέσεων στους τομείς αυτούς κατέχεται από γυναίκες, υποδεικνύοντας πως η ηγεσία εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενη.

Συμπεράσματα και ανάγκη για δράση

Η έρευνα SheSTEAM αποτυπώνει ότι η ενσωμάτωση των γυναικών στους τομείς STEAM παραμένει μια πρόκληση, όχι μόνο για τις επιχειρήσεις, αλλά και για την κοινωνία συνολικά.

Τα ευρήματα δείχνουν την ανάγκη για θεσμικές παρεμβάσεις, επανασχεδιασμό πολιτικών στήριξης και αναθεώρηση του τρόπου με τον οποίο το εκπαιδευτικό σύστημα προετοιμάζει τα κορίτσια για την αγορά εργασίας.

Εμπόδια, προκλήσεις και επόμενα βήματα

Σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης που ακολούθησε με κεντρικό ζήτημα το τι δείχνουν τα δεδομένα και πώς προχωρούμε παρακάτω, σπουδαίες ομιλήτριες με εμπνευσμένες ιστορίες και εμπειρίες στην επιχειρηματικότητα, αναφέρθηκαν στα εμπόδια και τις προκλήσεις, καθώς και στις ενέργειες που απαιτούνται για την ουσιαστική ενίσχυση της παρουσίας των γυναικών στον τομέα STEAM.

Η Αλίκη Δράκου, Διευθύντρια Βιώσιμης Ανάπτυξης, Cyta, ανέφερε πως πλέον η αναλογία γυναικών και αντρών στο επίπεδο διοίκησης της εταιρείας είναι 50-50, καθώς το σύστημα τις είδε και τις άκουσε μετά τις αλλαγές που έγιναν.

Εξέφρασε την άποψη πως θεσμικά και κοινωνικά εμπόδια βρίσκονται μπροστά στις γυναίκες που επιθυμούν να διεκδικήσουν θέσεις ευθύνης.

Η Cyta υπήρξε ανδροκρατούμενος οργανισμός, αλλά όταν αυτό εντοπίστηκε και επανασχεδιάστηκαν τα συστήματα ώστε να μη συγκρατούν τις γυναίκες, τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, σχολίασε. Αναφέρθηκε και στις κοινωνικές προσδοκίες για τις γυναίκες, οι οποίες τις επηρεάζουν και τις κρατούν πίσω, καθώς ακόμη και αν θέλουν να διεκδικήσουν, συχνά κάνουν πίσω.

Το μήνυμά της προς τις επιχειρήσεις ήταν σαφές: «Τα συστήματα πρέπει να ξαναδημιουργηθούν, λαμβάνοντας υπόψη και τις γυναίκες».

Η Δρ. Μαριάννα Προκόπη Δημητριάδη, Co-Founder & Director, Theramir, RSL Revolutionary Labs, Promed Bioscience, εστίασε στον τομέα της βιολογίας και ειδικότερα στη βιοτεχνολογία. «Τουλάχιστον 90% των βιογραφικών που λαμβάνουμε είναι από γυναίκες. Στην εταιρεία μας έχουμε 85% γυναίκες, πολλές, με παγκόσμια εμβέλεια».

Επισήμανε ότι στην Κύπρο υπάρχει μια κουλτούρα άρνησης συμμετοχής στις παγκόσμιες κοινωνικές αλλαγές, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς «μπορούμε να γίνουμε ακόμη και πρωτοπόροι».

Παράλληλα, προειδοποίησε για τις φυλετικές και ηλικιακές διακρίσεις, οι οποίες εξακολουθούν να δυσχεραίνουν την πορεία των γυναικών.

Η Αναστασία Λιοπετρίτη, Συνιδρύτρια Theramir Ltd, Promed Bioscience Ltd, RSL Revolutionary Labs Ltd, αναφέρθηκε στη σοβαρή έλλειψη γυναικείων προτύπων στους τομείς STEAM, γεγονός που δυσκολεύει τις γυναίκες να οραματιστούν τον εαυτό τους σε αυτούς.

Τόνισε επίσης πως ακόμη και η γλώσσα που χρησιμοποιούμε παίζει ρόλο, όπως όταν αναφερόμαστε σε "διευθυντές" και "γιατρούς" με αντρικά άρθρα και ονομασίες.

Κάλεσε το κοινό να αναρωτηθεί πόσες φορές βλέπουμε διαφημιστικά προγράμματα σπουδών με άντρες για τεχνολογικά πτυχία και γυναίκες για γραμματειακά, εξηγώντας πως όλα αυτά συμβάλλουν στη διατήρηση των στερεοτύπων.

Η Ξένια Λοϊζίδου, Πρόεδρος ΔΣ, ΑΚΤΗ Κέντρο Μελετών και Έρευνας, μίλησε για τις προσωπικές διακρίσεις που έχει βιώσει στο παρελθόν, αναδεικνύοντας έτσι την επιμονή των στερεοτύπων και την απουσία προβολής, στη συνέχεια, γυναικείων προτύπων.

Ανέφερε πως περίπου το 50% των βιογραφικών που λαμβάνει το Κέντρο είναι από γυναίκες, οι οποίες γνωρίζουν τις θετικές συνθήκες εργασίας.

Τόνισε τη σοβαρή έλλειψη μηχανικών στην Κύπρο, που οφείλεται στις χαμηλές αμοιβές του τομέα. Επισήμανε επίσης πως δεν αρκεί οι μηχανικοί να εργάζονται στις εταιρείες, αλλά πρέπει να βρίσκονται και στα κέντρα λήψης αποφάσεων, καθώς αυτοί είναι που δίνουν λύσεις. Παράλληλα, αναφέρθηκε σε επιτυχίες κυπριακών εταιρειών στο εξωτερικό, οι οποίες δεν προβάλλονται επαρκώς.

Η Δρ. Λίζα Χαραλάμπους, CTO, Malloc, σημείωσε πως μεγαλώνοντας σε ένα μικρό χωριό ίσως δεν εκτέθηκε σε στερεότυπα, ωστόσο διαπιστώνει την έντονη παρουσία τους σήμερα στον τομέα της τεχνολογίας. Έδωσε ως παράδειγμα τη συμμετοχή της σε startup σε έργο της Google στο πλαίσιο του όποιου ήταν η μοναδική γυναίκα CTO.

Σχολίασε πως η εταιρεία Malloc λαμβάνει πολύ λίγα βιογραφικά από γυναίκες. Κατά την ίδια μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία ως χρήστες, ενώ, ιδανικά πρέπει να τη βλέπουμε ως ευκαιρία και εργαλείο με απεριόριστες δυνατότητες. Το ηχηρό μήνυμά της ήταν «να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε αν μπορούμε να το καταφέρουμε, αλλά πώς θα το καταφέρουμε».

Η Αναστάζια Χατζηγιάννη, Ανώτερη Διευθύντρια, Τμήμα Στρατηγικής και Συναλλαγών, EY Cyprus Advisory Services Limited, σχολίασε ότι, ενώ υπάρχει ενδιαφέρον από τις γυναίκες, παρατηρείται μειωμένος αριθμός βιογραφικών από γυναίκες με τεχνικό υπόβαθρο.

Απέδωσε το φαινόμενο αυτό αφενός στην έλλειψη γυναικείων προτύπων και αφετέρου στην προκατάληψη ότι πρόκειται για αντρικά επαγγέλματα. Ωστόσο, τόνισε πως η διαθεσιμότητα των εταιρειών να προσλαμβάνουν γυναίκες είναι πλέον θετική, εν μέρει λόγω της πίεσης από ευρωπαϊκές πολιτικές, αλλά και λόγω ουσιαστικής αναγνώρισης της αξίας τους.

Η Σουσάνα Παύλου, Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, συντόνισε τη συζήτηση.