Η πυρηνική ενέργεια κατά την ενεργειακή μετάβαση στην Ε.Ε.

Η πυρηνική ενέργεια διαδραματίζει διαχρονικά σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό μείγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), καλύπτοντας περίπου το 22.8% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Παρά τις διαφορετικές πολιτικές που ακολουθούν τα κράτη μέλη, η Ε.Ε. αναγνωρίζει την πυρηνική ενέργεια ως βασικό πυλώνα για την ενεργειακή ασφάλεια και την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης.

Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει την πυρηνική ενέργεια ως σημαντικό στοιχείο της στρατηγικής της για την ενεργειακή μετάβαση, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της πορείας προς την κλιματική ουδετερότητα και την ενεργειακή ανεξαρτησία.

Παρότι χώρες όπως η Γερμανία έχουν αποσύρει τους πυρηνικούς τους σταθμούς, άλλα κράτη μέλη (Γαλλία, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σουηδία, Φινλανδία) συνεχίζουν να επενδύουν σε αυτήν, θεωρώντας την απαραίτητη για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την ασφάλεια εφοδιασμού.

Η Ε.Ε. έχει εντάξει την πυρηνική σχάση ως «μεταβατική τεχνολογία» στην Ταξινόμηση Βιώσιμων Επενδύσεων (EU Taxonomy), επιτρέποντας τη χρηματοδότηση πυρηνικών έργων υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως η ασφάλεια και η διαχείριση αποβλήτων.

Ωστόσο, η στάση της Ε.Ε. ποικίλλει ανάλογα με την τεχνολογία και ως σύνολο είναι σύνθετη, καθώς υπάρχουν σημαντικές διαφωνίες μεταξύ των Κρατών Μελών.

Από τη μια πλευρά, η πυρηνική ενέργεια προσφέρει άφθονη, σταθερή και αξιόπιστη ενέργεια χωρίς άμεσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Από την άλλη, παραμένουν ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια, το κόστος κατασκευής και τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων.

Ορισμένες χώρες προωθούν ενεργά την πυρηνική ενέργεια, ενώ άλλες αντιτίθενται, κυρίως λόγω των παραπάνω ανησυχιών. Παρ’ όλα αυτά, η Ε.Ε. αναγνωρίζει τον ρόλο της πυρηνικής ενέργειας, μαζί με τις ανανεώσιμες πηγές, ως οικονομικά ανταγωνιστική λύση για την επίτευξη των στόχων κλιματικής ουδετερότητας και την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Η Ε.Ε. βλέπει τους μικρούς αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες (Small Modular Reactors – SMRs) ως πολλά υποσχόμενη τεχνολογική λύση για την πράσινη μετάβαση, ειδικά σε συνδυασμό με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι SMRs είναι πυρηνικοί αντιδραστήρες μικρότερης κλίμακας (συνήθως με ισχύ έως 300 μεγαβάτ) σε σύγκριση με τους παραδοσιακούς μεγάλους πυρηνικούς αντιδραστήρες σχάσης (π.χ., 1000 μεγαβάτ και άνω) και προσφέρουν πλεονεκτήματα όπως (α) μικρότερο μέγεθος και ευελιξία εγκατάστασης, (β) καινοτόμα χαρακτηριστικά ασφαλείας, (γ) δυνατότητα ενσωμάτωσης σε υπάρχοντα ή νέα ενεργειακά συστήματα και (δ) λιγότερες απαιτήσεις σε υποδομές και κεφάλαιο σε σχέση με τους μεγάλους πυρηνικούς αντιδραστήρες.

Παρά τα πλεονεκτήματά τους, οι SMRs αντιμετωπίζουν αρκετές προκλήσεις, όπως (α) κοινωνική αποδοχή αφού ο φόβος για την πυρηνική ενέργεια παραμένει ισχυρός, (β) κοστολογικά ζητήματα αφού αν και φθηνότεροι από τους παραδοσιακούς πυρηνικούς αντιδραστήρες σχάσης, οι SMRs χρειάζονται μαζική παραγωγή για να γίνουν οικονομικά βιώσιμοι και (γ) κανονιστικό πλαίσιο αφού η έγκριση των SMRs απαιτεί εναρμόνιση των ευρωπαϊκών προτύπων ασφάλειας. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σουηδία, Ρουμανία, η Πολωνία και η Εσθονία, έχουν ήδη ξεκινήσει προγράμματα για SMRs, ενώ εταιρείες όπως η EDF και η Rolls-Royce επενδύουν στην ανάπτυξή τους.

Η Ε.Ε. έχει ιδρύσει την Ευρωπαϊκή Βιομηχανική Συμμαχία για τους SMRs, με στόχο την επιτάχυνση της ανάπτυξης και εμπορικής αξιοποίησης των SMRs έως τις αρχές της δεκαετίας του 2030.

Η συμμαχία αυτή εστιάζει στην επιλογή ασφαλών τεχνολογιών, στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας, στην άρση επενδυτικών εμποδίων, στην προώθηση της έρευνας και στην ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών.

Επιπλέον, οι SMRs έχουν ενταχθεί στις τεχνολογίες μηδενικού άνθρακα του Net Zero Industry Act και έχουν αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως σημαντικοί για την ενεργειακή μετάβαση.

Συνάμα η Ε.Ε. επενδύει στρατηγικά στην έρευνα και ανάπτυξη της πυρηνικής σύντηξης, θεωρώντας την ως μελλοντική, βιώσιμη και ασφαλή πηγή ενέργειας με τεράστιες δυνατότητες για την κάλυψη της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης. Η σύντηξη διαφέρει από τη σχάση καθώς δεν παράγει μακρόβια ραδιενεργά απόβλητα και συνοδεύεται από λιγότερες ανησυχίες για την ασφάλεια.

Η Ε.Ε. πρωτοστατεί σε παγκόσμια ερευνητικά προγράμματα, με στόχο την επίλυση τεχνικών και επιστημονικών προκλήσεων, την εκπαίδευση νέας γενιάς επιστημόνων και την προώθηση της δέσμευσης για καθαρή ενέργεια. Εφόσον ξεπεραστούν οι τεχνικές προκλήσεις, η πυρηνική σύντηξη θα μπορούσε να αποτελέσει την κύρια πηγή ενέργειας στο δεύτερο μισό του 21ου αιώνα.

Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει την πυρηνική ενέργεια ως σημαντικό εργαλείο για την ενεργειακή ασφάλεια και την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας, με έμφαση στη διατήρηση υψηλών προτύπων ασφάλειας, την καινοτομία και τη στήριξη νέων τεχνολογιών όπως οι SMRs.

Η ανάπτυξη των SMRs υποστηρίζεται σε συνδυασμό με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά η τελική απόφαση χρήσης τους ανήκει σε κάθε κράτος μέλος.

Παράλληλα, η Ε.Ε. επενδύει δυναμικά στην πυρηνική σύντηξη, προσβλέποντας σε ένα μέλλον με καθαρή, ασφαλή και άφθονη ενέργεια.

*Καθηγητής Ενεργειακών Συστημάτων Frederick University