Σκέψου πριν ακολουθήσεις: Οικονομική ανθεκτικότητα στην εποχή των κοινωνικών δικτύων και της τεχνητής νοημοσύνης

Στη σημερινή σύγχρονη εποχή των προηγμένων τεχνολογιών και της Τεχνητής Νοημοσύνης («ΤΝ»), οι χρηματοοικονομικές συμβουλές μπορούν να είναι εύκολα προσβάσιμες σε όλους με το πάτημα ενός κουμπιού. Αναμφίβολα, αυτό έχει οδηγήσει στην εμφάνιση καινοτόμων ψηφιακών πλατφορμών που κάνουν τη ροή των πληροφοριών εύκολη και τις επενδυτικές υπηρεσίες και προϊόντα πιο ανταγωνιστικά και συμπεριληπτικά για τους καταναλωτές. Δυστυχώς, αυτό έχει επίσης δημιουργήσει αρκετό «ψηφιακό-θόρυβο» που καθιστά δύσκολο, ειδικά για τους νέους επενδυτές, να διακρίνουν τις αξιόπιστες χρηματοοικονομικές συμβουλές από τις παραπλανητικές συστάσεις ή ακόμη και από τις απάτες. Όπως λέει και η λαϊκή ρήση, «Εάν κάτι φαίνεται πολύ καλό για να είναι αληθινό, τότε μάλλον δεν είναι.»

Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι η υποστήριξη των πρωτοβουλιών προς ένα υψηλότερο επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στους νέους, ούτως ώστε να μπορούν να αποφεύγουν τις «επικίνδυνες» συμβουλές, να λαμβάνουν πιο έξυπνες χρηματοοικονομικές αποφάσεις και να επιτυγχάνουν χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα. Άλλωστε, αυτό είναι και το κύριο θέμα της φετινής εκστρατείας της Παγκόσμιας Εβδομάδας Χρήματος 2025 («GMW») που ξεκινά στις 17 Μαρτίου και με θέμα «Think before you follow, wise money tomorrow ".

Ο «Ψηφιακός-Θόρυβος»: Κοινωνικά Δίκτυα, «Finfluencers» και TN

Σύμφωνα με έρευνα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς που πραγματοποιήθηκε το 2022, σχεδόν ένας στους τρεις (31%) επενδυτές είχε λάβει επενδυτικές αποφάσεις μετά που παρακολούθησε βίντεο από «ειδικούς στις χρηματοοικονομικές συμβουλές» στα κοινωνικά δίκτυα όπως το TikTok, το YouTube, το X και το Instagram - οι λεγόμενοι «finfluencers». Οι συστάσεις από τους finfluencers μπορούν να καλύπτουν σχεδόν τα πάντα όπως συμβουλές για να ξεκινήσετε τη δική σας επιχείρηση, διαδικτυακά σχέδια αποταμίευσης, επενδύσεις σε μετοχές, κρυπτονομίσματα, εμπορεύματα και άλλα χρηματοοικονομικά προϊόντα.

Ποιος θεωρείται «finfluencer» και ποιο είναι το κίνητρό τους;

Ένας finfluencer είναι ένα δημοφιλές άτομο στα κοινωνικά δίκτυα με χιλιάδες ή ακόμα και εκατομμύρια ακόλουθους. Αυτό το άτομο χρησιμοποιεί το ακροατήριο του για να κερδίζει χρήματα από τις εταιρείες των οποίων προωθεί τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Οι finfluencers μπορούν να είναι πολύ δημιουργικοί και να παράγουν ελκυστικό περιεχόμενο για να εξηγήσουν χρηματοοικονομικές έννοιες και στρατηγικές στο κοινό με απλό και αποτελεσματικό τρόπο, γι' αυτό και είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους νέους. Αμείβονται βάσει της κίνησης που δημιουργούν για το δημοσιευμένο περιεχόμενό τους (οι αλγόριθμοι της πλατφόρμας), των κλικ σε διαφημιστικούς συνδέσμους (click bait) καθώς επίσης και λαμβάνουν πληρωμές από εταιρείες των οποίων τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους προωθούν. Η «εμπορευματοποίηση» του διαδικτυακού τους περιεχομένου είναι το κύριο κίνητρό τους και όχι απαραίτητα η χρηματοοικονομική ευημερία των ακολούθων τους.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι με τους finfluencers;

Σύμφωνα με έκθεση της IOSCO που συντάχθηκε το 2024, οι κύριοι κίνδυνοι που σχετίζονται με τους finfluencers περιλαμβάνουν τη σύσταση ακατάλληλων και επικίνδυνων χρηματοοικονομικών προϊόντων σε ανυποψίαστους επενδυτές, συχνά από μη δεόντως εποτευόμενα άτομα και εταιρείες. Άλλοι κίνδυνοι που καλύπτονται στην εν λόγω έκθεση περιλαμβάνουν το ενδεχόμενο για προώθηση παραπλανητικού περιεχομένου, την απουσία των κατάλληλων προειδοποιήσεων για τους κινδύνους στις επενδύσεις καθώς επίσης και την πιθανότητα για εξαπάτηση των επενδυτών.

Αυξάνει τους κινδύνους η ΤΝ;

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη έχουν καταστήσει την δημιουργία υψηλής ποιότητας βίντεο στα κοινωνικά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένου και των ψεύτικων βίντεο, ευκολότερη, φθηνότερη και γρηγορότερη. Το γεγονός ότι τα βίντεο που σχεδιάζονται με εργαλεία ΤΝ μπορούν να μιμηθούν το πρόσωπο και τη φωνή οποιουδήποτε είναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Δυστυχώς, έχει γίνει αρκετά σύνηθες φαινόμενο τέτοια βίντεο να παρουσιάζουν ψευδώς αλλά ταυτόχρονα με πολύ αληθοφανή και πειστικό τρόπο πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων των Προέδρων των ΗΠΑ, ή διασημότητες όπως ο Ήλον Μάσκ, ή ακόμα και θρυλικούς επενδυτές όπως ο Γουόρεν Μπάφετ να προσφέρουν τις «εξειδικευμένες» τους συμβουλές στα κοινωνικά δίκτυα.

Είναι κάθε «finfluencer» απατεώνας;

Για να είμαστε δίκαιοι δεν είναι όλοι οι finfluencers απατεώνες. Μερικοί μπορεί να είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι, επαγγελματικά πιστοποιημένοι και έμπειροι σε θέματα που σχετίζονται με τις επενδύσεις και να έχουν άδεια από αρμόδια εποπτική αρχή για να παρέχουν συμβουλές. Για παράδειγμα, οι κάτοχοι του επαγγελματικού τίτλου CFA περνούν από μια αυστηρή διαδικασία επαγγελματικής εκπαίδευσης και εξετάσεων σε θέματα που σχετίζονται με την αποτίμηση περιουσιακών στοιχείων και τη διαχείριση χαρτοφυλακίων. Πιο σημαντικά, πρέπει να τηρούν υψηλά ηθικά πρότυπα και να συμμορφώνονται με όλες τις σχετικές κανονιστικές απαιτήσεις στις συναλλαγές τους με πελάτες. Το γεγονός αυτό παρέχει κάποιες ελάχιστες εγγυήσεις στους επενδυτές και τους δυνητικούς επενδυτές ότι τέτοιοι επαγγελματίες που παρέχουν χρηματοοικονομικές συμβουλές έχουν σαφή υποχρέωση να ενεργούν πάντα προς το συμφέρον των πελατών τους.

Χτίζοντας Οικονομική Ανθεκτικότητα: Στρατηγικές για Νέους

Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι ο πιο σημαντικός πυλώνας για την επίτευξη οικονομικής ανθεκτικότητας. Η κατανόηση βασικών οικονομικών εννοιών όπως ο προϋπολογισμός, η αποταμίευση, η διαχείριση κινδύνων και η μακροπρόθεσμη επένδυση μπορεί να ενδυναμώσει τους νέους να αναπτύξουν έναν ισχυρό οδικό χάρτη για την επίτευξη των χρηματοοικονομικών τους στόχων. Στην Κύπρο, αρκετοί οργανισμοί όπως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η Κεντρική Τράπεζα, ο Σύνδεσμος Χρηματοοικονομικών Αναλυτών καθώς επίσης και τα δύο μεγαλύτερα κρατικά πανεπιστήμια προσφέρουν σεμινάρια χρηματοοικονομικής παιδείας.

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης είναι κρίσιμη για την πλοήγηση στο ψηφιακό χρηματοοικονομικό τοπίο. Οι νέοι πρέπει να χρησιμοποιούν κοινή λογική και να ελέγχουν οποιαδήποτε πληροφορία λαμβάνουν διασταυρώνοντάς την με αξιόπιστες πηγές όπως κυβερνητικές ιστοσελίδες και αξιόπιστα κανάλια οικονομικών ειδήσεων και δεδομένων. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχει μαγική φόρμουλα για να γίνεις πλούσιος γρήγορα και αν κάποιος είχε ανακαλύψει μια τέτοια φόρμουλα, σίγουρα δεν θα την μοιραζόταν στα κοινωνικά δίκτυα. Πρέπει πάντα να φιλτράρουμε οποιεσδήποτε επενδυτικές ιδέες των άλλων κάνοντας τη δική μας έρευνα και διασφαλίζοντας ότι κατανοούμε και αισθανόμαστε άνετα με την ανάληψη οποιωνδήποτε επενδυτικών ενεργειών.

Η διαχείριση συναισθηματικών προκαταλήψεων είναι επίσης σημαντική. Οι στρατηγικές για τη διαχείριση των συναισθημάτων και την αποφυγή παρορμητικών αποφάσεων περιλαμβάνουν τον καθορισμό σαφών στόχων, τη δημιουργία προϋπολογισμού και την τήρηση μιας πειθαρχημένης επενδυτικής στρατηγικής.

Τέλος, η αναζήτηση συμβουλών από πιστοποιημένους επαγγελματίες μπορεί να παρέχει πολύτιμη καθοδήγηση. Ενώ οι finfluencers μπορεί να προσφέρουν γενικές συμβουλές που απευθύνονται σε ευρύ κοινό, οι αδειοδοτημένοι σύμβουλοι έχουν καθήκον εμπιστοσύνης (fiduciary duty) να παρέχουν εξατομικευμένες συστάσεις που λαμβάνουν υπόψη τους στόχους, την ανοχή στον κίνδυνο και τις ιδιαιτερότητες του κάθε επενδυτή.

Συμπέρασμα

Το ταχέως εξελισσόμενο ψηφιακό τοπίο παρουσιάζει τόσο οικονομικές ευκαιρίες όσο και προκλήσεις για τη νεότερη γενιά. Τα εργαλεία ΤΝ, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και οι finfluencers δημιουργούν «θόρυβο» που περιπλέκει τη λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων. Ωστόσο, με την ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης, την ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, τη διαχείριση συναισθηματικών προκαταλήψεων και την αναζήτηση συμβουλών από πιστοποιημένους επαγγελματίες, οι νέοι μπορούν να σχεδιάσουν το δικό τους χρηματοοικονομικό πλάνο και συνεπώς να επιτύχουν οικονομική ανθεκτικότητα. Το θέμα της Παγκόσμιας Εβδομάδας Χρήματος 2025, «Think before you follow, wise money tomorrow,» υπογραμμίζει τη σημασία της δέουσας επιμέλειας, πειθαρχίας και κοινής λογικής πριν από οποιαδήποτε επένδυση, για την επίτευξη μακροπρόθεσμης οικονομικής ευημερίας και ανθεκτικότητας.

*Σύνδεσμος Χρηματοοικονομικών Αναλυτών Κύπρου - CFA