Πώς η «αλλαγή φρουράς» της ΕΚΤ μπορεί να αλλάξει τη νομισματική της πολιτική

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρόκειται να εισέλθει σε μια νέα φάση απρόβλεπτου χαρακτήρα, καθώς οι θητείες επτά εκ των 26 στελεχών της λήγουν τον Δεκέμβριο, σηματοδοτώντας τη μεγαλύτερη ανανέωση του προσωπικού της από το 2019.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται το μακροβιότερο μέλος της ομάδας, ο Κλάας Κνοτ από την Ολλανδία, μαζί με αρκετούς υπουργούς Οικονομικών που ήταν βετεράνοι της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους και των οποίων η τεχνογνωσία μπορεί να λείψει τη στιγμή που εκτυλίσσεται ένας εμπορικός πόλεμος.

Αν και μια ριζική αλλαγή πορείας είναι απίθανη να συμβεί, το αποτέλεσμα είναι ότι τα στελέχη της ΕΚΤ θα έχουν πιο δύσκολο έργο και η ισορροπία μεταξύ «γερακιών» και «περιστεριών» μπορεί να μετατοπιστεί. Όλα αυτά καθώς οι πιθανοί δασμοί του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στο μπλοκ των 20 χωρών απειλούν να εξοντώσουν τις ήδη ισχνές προσδοκίες για την οικονομική ανάπτυξη.

«Οι αλλαγές αυτές λαμβάνουν χώρα τη χειρότερη δυνατή στιγμή, καθώς η ΕΚΤ θα βρεθεί αντιμέτωπη με δύσκολες αποφάσεις φέτος – οι οικονομικές προοπτικές έχουν επιδεινωθεί και θα μπορούσαν να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο με τις αναμενόμενες πολιτικές του Τραμπ, ενώ ταυτόχρονα ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλός», δήλωσε ο Κάρστεν Μπρζέσκι, επικεφαλής μακροοικονομικών ερευνών της ING. «Μια ΕΚΤ με έως και επτά νέα στελέχη θα μπορούσε να είναι πιο επιρρεπής στο να κάνει λάθη».

Τα επικαιροποιημένα στοιχεία από την ευρωζώνη συνοψίζουν την πρόκληση της ΕΚΤ: Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν απέτυχε να αυξηθεί στο τέλος του 2024, ενώ ο πληθωρισμός αυξήθηκε τον Ιανουάριο.

Οι αξιωματούχοι παραμένουν βέβαιοι ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει στο στόχο του 2% τους επόμενους μήνες και σχεδιάζουν να συνεχίσουν τη νομισματική χαλάρωση. Αλλά το πόσο θα μειώσουν τα επιτόκια δεν είναι σίγουρο και οι νεοεισερχόμενοι θα μπορούσαν να κάνουν την πορεία δυσδιάκριτη.

«Όταν νέα μέλη εντάσσονται στο Διοικητικό Συμβούλιο, δεν είναι αμέσως σαφές τι πρεσβεύουν και συχνά διστάζουν να δώσουν μηνύματα στην αρχή», δήλωσε ο Γιάρι Στεν της Goldman Sachs. «Η έλλειψη καθοδήγησης καθιστά τις ακριβείς προβλέψεις πιο δύσκολες».

Ο Ισπανός Χοσέ Λουίς Εσκρίβα είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Αφού ανέλαβε το ρόλο του τον Σεπτέμβριο, απέφυγε να κάνει δημόσιες δηλώσεις για αρκετό καιρό, παρά τις τεράστιες γνώσεις του σε θέματα νομισματικής πολιτικής ως οικονομολόγος τόσο στην κεντρική τράπεζα της χώρας του όσο και στην ΕΚΤ.

Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η τρέχουσα πτωτική πορεία του κόστους δανεισμού είναι σαφής και -παρά την αλλαγή- η εύρυθμη συνέχεια στην ΕΚΤ είναι εγγυημένη, ιδίως καθώς καμία από τις αλλαγές στο προσωπικό δε θα αγγίξει το πανίσχυρο Εκτελεστικό Συμβούλιο.

«Η ΕΚΤ είναι καλά προστατευμένη όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων και την ανεξαρτησία της», δήλωσε ο Ανατόλι Ανένκοφ, οικονομολόγος της Societe Generale. «Υπό αυτή την έννοια, ο θεσμός είναι πιο σημαντικός από το πρόσωπο».

Παρά ταύτα, μετά τις μειώσεις των επιτοκίων τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο, ο ανώτερος οικονομολόγος της HSBC, Φάμπιο Μπαλμπόνι, εκτιμά ότι «τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν την άνοιξη», καθώς γεράκια και περιστέρια υποστηρίζουν διαφορετικές θέσεις.

Μια συζήτηση που φαίνεται ότι θα ενταθεί είναι αυτή για το λεγόμενο ουδέτερο επιτόκιο, το οποίο ούτε περιορίζει ούτε τονώνει την οικονομική ανάπτυξη.

Οι απόψεις διίστανται σχετικά με το πού βρίσκεται αυτό το θεωρητικό επίπεδο, με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να διαφωνούν επίσης για το αν πρέπει να μειώσουν τα επιτόκια υπό του επιπέδου αυτού.

Αυτό καθιστά σημαντικές τις πιθανές κλίσεις της ισορροπίας, με τέσσερα από τα επτά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου -συμπεριλαμβανομένου του Κνοτ και του Αυστριακού Ρόμπερτ Χόλτσμαν- να κλίνουν προς την επιφυλακτικότητα.

Ο τελευταίος θα αντικατασταθεί από τον υπουργό Εργασίας και Οικονομίας Μάρτιν Κότσερ, ο οποίος σπάνια έχει σχολιάσει τη νομισματική πολιτική, πέρα από το να επαινεί τις προσπάθειες της ΕΚΤ για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.

Η αναδιαμόρφωση θα μπορούσε επίσης να επιβραδύνει τις αντιδράσεις της ΕΚΤ, εάν ο Τραμπ κάνει πράξη τις δασμολογικές απειλές του κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλοι που πιθανώς οδεύουν προς την έξοδο είναι ο Πορτογάλος Μάριο Σεντένο, πρώην πρόεδρος του Eurogroup και ο Φινλανδός Όλι Ρεν, ο οποίος ήταν επίτροπος του μπλοκ κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους. Ο τελευταίος, ωστόσο, φαίνεται να έχει καλύτερες προοπτικές παραμονής.

Η άλλη πλευρά αυτού του επιχειρήματος, ωστόσο, είναι ότι πάρα πολλοί πολιτικοί συμμετέχουν στο Διοικητικό Συμβούλιο, θέτοντας ενδεχομένως σε δοκιμασία την ανεξαρτησία της ΕΚΤ. Η πρόεδρος Κριστίν Λαγκάρντ τόνισε πρόσφατα τη σημασία του να μπορεί να ενεργεί χωρίς πολιτική ανάμειξη όταν το οικονομικό σκηνικό είναι ασταθές.

Η συναίνεση είναι ότι η ΕΚΤ δε θα επηρεαστεί υπερβολικά από τις φετινές αλλαγές στο προσωπικό της, με τις αγορές να εξακολουθούν να επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στα δεδομένα και όχι στα στελέχη, καθώς βαθμονομούν τα στοιχήματα των επιτοκίων τους.

Όπως τονίζει το Bloomberg, όμως, ο ανασχηματισμός θα μπορούσε να προσφέρει μια γεύση από ένα πιο σημαντικό τράνταγμα που θα έρθει το 2026 και το 2027: Εκείνη την περίοδο θα λήξει όχι μόνο η θητεία της Λαγκάρντ, αλλά και οι θητείες του αντιπροέδρου Λουίς ντε Γκίντος, του επικεφαλής οικονομολόγου Φίλιπ Λέιν και του μέλους του Εκτελεστικού Συμβουλίου, Ιζαμπέλ Σνάμπελ.