Ο φόβος της επιβολής δασμών στην Ε.Ε. από τις ΗΠΑ και οι πικρές αλήθειες του Μάριο Ντράγκι...Μια βαρυσήμαντη παρέμβαση

Αίσθηση προκαλεί η βαρυσήμαντη παρέμβαση στην οποία προέβη με πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times, υπό τον τίτλο «Ξεχάστε τις ΗΠΑ-η Ευρώπη επέβαλε, επιτυχώς, δασμούς στον εαυτό της», ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, όσον αφορά την συζήτηση περί του κινδύνου επιβολής δασμών από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη και όσων συνεπάγεται κάτι τέτοιο για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη, ιδίως μάλιστα αν η Ε.Ε. απαντήσει.

Διά του άρθρου του, ο Μάριο Ντράγκι ασκεί σφοδρή κριτική στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τον πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ να τονίζει πως η Ευρώπη πληρώνει το τίμημα μιας λανθασμένης οικονομικής διαχείρισης, που περιόρισε τη ζήτηση και επέτρεψε την ύπαρξη εσωτερικών εμποδίων, οδηγώντας την Ένωση σε στασιμότητα.

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει μια ριζική αλλαγή πολιτικής, με έμφαση στις επενδύσεις, την ενίσχυση της καινοτομίας και τη μείωση των εσωτερικών φραγμών για μια ανταγωνιστικότερη οικονομία.

• Διαβάστε επίσης: Έκθεση Ντράγκι: Ο δρόμος για την ανταγωνιστικότητα στην Ε.Ε. και η περίπτωση της Κύπρου

Ειδικότερα, στο άρθρο, ο Μάριο Ντράγκι υποστηρίζει πως ο λόγος για τον οποίο η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ σε βάρος της Ευρώπης δημιουργεί τόσο ισχυρή αβεβαιότητα για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη είναι ότι η Ευρωζώνη βρίσκεται από πέρσι σε στασιμότητα και ότι η ευρωπαϊκή οικονομία εξαρτάται από την εξωτερική ζήτηση.

Αυτό, όπως επισημαίνει ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ, συμβαίνει για δύο εσωτερικούς λόγους,  γεγονός που έχει και την θετική του διάσταση αφού, όπως τονίζει, συνεπάγεται πως ακόμη κι αν της επιβληθούν δασμοί από τις ΗΠΑ, η Ευρώπη δεν θα πληγεί πληγεί σοβαρά αν η ίδια αποφασίσει να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές στους κανόνες της. 

Εσωτερικοί δασμοί 45% στη μεταποίηση, 110% στις υπηρεσίες

Ο ένας λόγος, εξηγεί ο Ντράγκι, είναι η μακροχρόνια αδυναμία της Ε.Ε. να αντιμετωπίσει τους περιορισμούς στην προσφορά, ιδίως τους υψηλούς εσωτερικούς φραγμούς και τα ρυθμιστικά εμπόδια, τα οποία είναι είναι πολύ πιο επιζήμια για την ανάπτυξη από τυχόν δασμούς που θα επιβάλλουν οι ΗΠΑ.

Το ΔΝΤ εκτιμά ότι τα εσωτερικά εμπόδια της Ευρώπης ισοδυναμούν με δασμούς 45% για τη μεταποίηση και 110% για τις υπηρεσίες, γράφει.

Οι εσωτερικοί αυτοί δασμοί όμως συρρικνώνουν την αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται οι ευρωπαϊκές εταιρείες, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι  το εμπόριο μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε. είναι λιγότερο από το μισό σε σύγκριση με το αντίστοιχο μεταξύ των πολιτειών των ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, τονίζει ο Μάριο Ντράγκι, η Ε.Ε. έχει επιβάλλει πολύ σκληρούς ρυθμιστικούς κανόνες στο πιο καινοτόμο σκέλος των υπηρεσιών-τις ψηφιακές υπηρεσίες-οι οποίοι εμποδίζουν την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών εταιρειών τεχνολογίας και δεν επιτρέπουν στην οικονομία να ξεκλειδώσει μεγάλα κέρδη παραγωγικότητας.

Το κόστος συμμόρφωσης με τον GDPR, για παράδειγμα, σημειώνει, εκτιμάται ότι έχει μειώσει τα κέρδη για τις μικρές ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας έως και 12%.

Συνολικά, η Ευρώπη έχει ουσιαστικά αυξήσει τους δασμούς εντός των συνόρων της και ενισχύει τους ρυθμιστικούς κανόνες σ' έναν τομέα που αποτελεί περίπου το 70% του ΑΕΠ της ΕΕ.

Το παράδοξο μάλιστα προσθέτει είναι ότι ενώ τα εσωτερικά εμπόδια έχουν παραμείνει ψηλά, τα εξωτερικά εμπόδια έχουν υποχωρήσει με την επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης. Έτσι βλέπουμε τις ευρωπαϊκές εταιρείες να έχουν προσανατολιστεί στο εξωτερικό για να υποκαταστήσουν την έλλειψη εγχώριας ανάπτυξης.

Διαρκής η συμπίεση της εγχώριας ζήτησης

Ο δεύτερος λόγος που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης, συνεχίζει ο Ντράγκι, είναι η ανοχή της στην επίμονα ασθενή ζήτηση, τουλάχιστον μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.

Μέχρι την κρίση, η εγχώρια ζήτηση ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη βρισκόταν κοντά στο μέσο όρο των προηγμένων οικονομιών, σημειώνει, όμως μετά κατρακύλησε στον πάτο και έκτοτε έχει παραμείνει εκεί σε αντιδιαστολή με τις ΗΠΑ που έχουν διεθνώς την υψηλότερη εγχώρια ζήτηση. 

Αυτό το χάσμα που μάλιστα όλο και διευρύνεται, οδήγησε την Ευρωζώνη σε υψηλά εμπορικά πλεονάσματα: Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ευρωζώνης μέχρι το 2008 ήταν ισοσκελισμένο, αλλά μετά το 2008 εμφανίζει επίμονα πλεονάσματα.

Και η ασθενής ζήτηση ανατροφοδοτεί την εξαιρετικά αδύναμη αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας (total factor productivity growth) μετά από υφέσεις, μοτίβο που δεν παρατηρείται στις ΗΠΑ. 

Ανάμεσα στις διάφορες αιτίες στις οποίες οφείλεται η μεγάλη διαφορά στη ζήτηση μεταξύ Ευρωζώνης και ΗΠΑ, η πιο σημαντική είναι η διαφορά των των δημοσιονομικών πολιτικών.

Από το 2009 έως το 2024, η κυβέρνηση των ΗΠΑ διοχέτευσε πάνω από πέντε φορές περισσότερα κεφάλαια στην οικονομία μέσω πρωτογενών ελλειμμάτων-14 τρισ. ευρώ έναντι 2,5 τρισ. ευρώ στην ευρωζώνη.

Και οι δύο αυτές αδυναμίες-σε ό,τι αφορά τα εμπόδια στην προσφορά και το έλλειμμα στη ζήτηση- προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από την ίδια την Ευρώπη, καταλήγει ο Μάριο Ντράγκι. Μπορεί επομένως να τις αλλάξει.

Μια ανυποχώρητη προσπάθεια για την άρση των περιορισμών στην προσφορά θα βοηθήσει τους καινοτόμους τομείς να αναπτυχθούν και η στροφή της ζήτηση ςπίσω στην εγχώρια αγορά, θα μειώσει τον βαθμό στον οποίο είναι «ανοιχτή» η οικονομία στο εμπόριο χωρίς να αυξηθούν οι εμπορικοί φραγμοί.

Η νέα «Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχει έναν οδικό χάρτη για να επιτευχθεί αυτό.

Αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική

Ταυτόχρονα, μια πιο διορατική χρήση της δημοσιονομικής πολιτικής-με τη μορφή υψηλότερων παραγωγικών επενδύσεων-θα συμβάλει στη μείωση των εμπορικών πλεονασμάτων και θα στείλει ισχυρό μήνυμα στις επιχειρήσεις να επενδύσουν περισσότερο στην έρευνα και την ανάπτυξη.

Αλλαγές στη νοοτροπία

Αλλά αυτό το μονοπάτι απαιτεί μια θεμελιώδη αλλαγή νοοτροπίας. Μέχρι τώρα, η Ευρώπη εστίασε, είτε σε μεμονωμένους είτε σε εθνικούς στόχους χωρίς να υπολογίζει το συλλογικό  κόστος.

Τα δημόσια οικονομικά υποστήριζαν τον στόχο βιωσιμότητας του χρέους. Οι ισχυρές ρυθμιστικές πολιτικές σχεδιάστηκαν για να προστατεύουν τους πολίτες από κινδύνους της νέας τεχνολογίας.

Και τα εσωτερικά εμπόδια είναι κληρονομιά εποχών που το εθνικό κράτος αποτελούσε τη βάση. 

Αλλά είναι πλέον σαφές ότι αν η Ευρώπη συνεχίσει στον ίδιο δρόμο, δεν μπορεί να προσφέρει ούτε ευημερία για τους Ευρωπαίους ούτε υγιή δημόσια οικονομικά ούτε καν εθνική αυτονομία, η οποία απειλείται από την πίεση από το εξωτερικό. Γι' αυτό χρειάζεται ριζική αλλαγή.