Μαίρη Πύργου: Ο έμφυλος προϋπολογισμός, γιατί είναι αναγκαίος και οι προσπάθειες σε εξέλιξη στην Κύπρο

Με τον έμφυλο προϋπολογισμό θα εξοικονομηθούν πόροι όχι μόνο για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, αλλά και για την παιδεία, την υγεία και την ευημερία, αναφέρει η πρόεδρος του Ιδρύματος Φημονόη, Μαίρη Πύργου, εξηγώντας ότι ο έμφυλος προϋπολογισμός είναι ένα νέο εργαλείο και μια νέα προσέγγιση που ενσωματώνει την ισότητα των φύλων μέσα στο κυβερνητικό σχεδιασμό και την ανάλυση του προϋπολογισμού, για να προωθήσει, μεταξύ άλλων, την ενδυνάμωση των γυναικών.

Σε συνέντευξή της στο InBusinessNews η κ. Πύργου υπέξειξε ότι απώτερος στόχος του είναι να προωθεί πολιτικές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων και να παρεμποδίζει τις κρατικές απώλειες και τις αποτυχημένες πολιτικές, ενώ διευκρίνισε ότι, παρά το παραπλανητικό του όνομα, ο έμφυλος προϋπολογισμός δεν αφορά μόνο τις γυναίκες και δεν προβλέπει τον διαμερισμό των πόρων στο 50/50.

Παράλληλα, η Μαίρη Πύργου αναφέρεται στον σκοπό του συνεδρίου της Κυπριακής Πλατφόρμας Έμφυλου Προϋπολογισμού, με τίτλο «Αναφορά προόδου: Έμφυλος προϋπολογισμός & ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην Κύπρο» και παραθέτει τις εισηγήσεις του ιδρύματος για το πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης, εξηγώντας ότι, το θέμα της φορολογίας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον έμφυλο προϋπολογισμό.

Ποια είναι η σημασία του έμφυλου προϋπολογισμού;

Τα τελευταία χρόνια τα Ηνωμένα Έθνη(ΗΕ), το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και άλλοι παγκόσμιοι οργανισμοί διαπίστωσαν μέσα από τις έρευνες τους, ότι η φιλοσοφία και η οικονομική πολιτική που ακολουθούν τα κράτη τα τελευταία 30 χρόνια οδηγούν την ανθρωπότητα στη φτώχεια και ότι παραδοσιακά, οι προϋ1πολογισμοί των κρατών ετοιμάζονται από μια ελίτ, με γνώμονα τις ανάγκες του ανδρικού φύλου, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των γυναικών, των εφήβων, των παιδιών και των άλλων ομάδων του πληθυσμού.

Επίσης, διαπίστωσαν ότι με τον τρόπο που λειτουργούν τα κράτη δεν θα μπορέσουν να πετύχουν τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης του 2030. Για να βοηθήσουν τα κράτη να πετύχουν πιο γρήγορα τους στόχους τους ετοίμασαν διάφορα βοηθητικά εργαλεία.

Ένα από αυτά είναι ο έμφυλος προϋπολογισμός, ο οποίος σύμφωνα με τον ορισμό των ΗΕ είναι ένα νέο εργαλείο και μια νέα προσέγγιση που ενσωματώνει την ισότητα των φύλων μέσα στο κυβερνητικό σχεδιασμό και την ανάλυση του προϋπολογισμού, για να προωθήσει, μεταξύ άλλων, την ενδυνάμωση των γυναικών.

Απώτερος στόχος του είναι να προωθεί πολιτικές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων, δικαιότερη κατανομή των κρατικών πόρων, εξισορροπημένους και αειφόρους αναπτυξιακούς στόχους, την υπευθυνότητα, τη λογοδοσία, τη διαφάνεια, την πάταξη της διαφθοράς, να παρεμποδίζει τις κρατικές απώλειες και τις αποτυχημένες πολιτικές και να παρακολουθεί, να αναλύει και να αξιολογεί συνεχώς τα αποτελέσματα, σύμφωνα με λεπτομερή στατιστικά στοιχεία και σε βάθος ανάλυση.

Ταυτόχρονα, ο έμφυλος προϋπολογισμός αξιολογεί τον κρατικό προϋπολογισμό με βάση το φύλο και ενσωματώνει τη διάσταση του φύλου σε όλα τα επίπεδα της δημοσιονομικής διαδικασίας και της διαδικασίας αναδιάρθρωσης των εσόδων/εξόδων, ώστε να προωθείται η ίση αντιμετώπιση όλων, ανδρών και γυναικών σε όλο το ηλικιακό φάσμα της ζωής τους, να είναι πιο αποτελεσματικός, ο σχεδιασμός του να βασίζεται σε στατιστικά στοιχεία, και στη διαφάνεια, ώστε να μην χάνονται κονδύλια άσκοπα, να συμβάλλει στην χρηστή διοίκηση και στη δίκαιη κατανομή των κρατικών πόρων, ώστε να ωφελεί όλους και όλες και να μην αφήνει κανένα πίσω.

Παρά το παραπλανητικό του όνομα, ο έμφυλος προϋπολογισμός δεν αφορά μόνο τις γυναίκες και δεν προβλέπει τον διαμερισμό των πόρων στο 50/50 για άνδρες και γυναίκες. Σημαντικός στόχος του είναι η ενδυνάμωση των γυναικών, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα στην οικονομική ανάπτυξη.

Ποιες είναι οι προσπάθειες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Κύπρο και ποια είναι η πρόοδος που έχει επιτευχθεί;

Το Ίδρυμα Φημονόη ήγειρε αυτό το ζήτημα πριν τρία χρόνια και συζήτησε το θέμα επανειλημμένα με το Υπουργείο Οικονομικών.

Το 2023, διοργάνωσε ένα συνέδριο σε συνεργασία με την Επίτροπο Ισότητας των φύλων, στο τέλος του οποίου ιδρύθηκε η Κυπριακή Πλατφόρμα Έμφυλου Προϋπολογισμού, η οποία ανάλαβε μια εκστρατεία για την προώθηση του θέματος.

Μετά από αρκετές προσπάθειες, το Υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε να ζητήσει υποστήριξη από το DG REFORM, ώστε να το βοηθήσει να ενσωματώσει τη διάσταση του φύλου στις πολιτικές της Κυβέρνησης.

Απ' ό,τι γνωρίζουμε στο παρόν στάδιο εκπαιδεύονται έξι ή επτά λειτουργοί από το Υπουργείο Οικονομικών και το Γραφείο της Επιτρόπου Ισότητας των φύλων, οι οποίοι θα αναλάβουν να εκπαιδεύσουν τους λειτουργούς των άλλων υπουργείων.

Γνωρίζουμε επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαθέσει το ποσό των €470.000 για αυτήν την δράση, η οποία θα διαρκέσει δύο χρόνια. Ελπίζουμε ότι θα μας δοθούν περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα αυτό κατά τη διάρκεια του συνεδρίου που διοργανώνουμε σήμερα Τρίτη 18 Φεβρουαρίου.

Παράλληλα με αυτήν την κυβερνητική προσπάθεια, το Ίδρυμα Φημονόη για να επιταχύνει τη διαδικασία, άρχισε να διοργανώνει πιλοτικά προγράμματα. Μέχρι σήμερα, έχει διοργανώσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα στο Γραφείο του Γενικού Έλεγκτη, που άρχισε πριν ένα χρόνο και ένα πιλοτικό πρόγραμμα στο Δήμο Λευκωσίας.

Αυτά τα πιλοτικά προγράμματα έχουν στόχο να εκπαιδεύσουν τους λειτουργούς που θα αναλάβουν αυτήν τη μεταρρύθμιση και ταυτόχρονα να ερευνήσουν την κατάσταση που επικρατεί, ώστε να μπορέσει να αρχίσει η διαδικασία όταν αποφασίσει ο Γενικός Ελεγκτής και ο Δήμαρχος Λευκωσίας. Πιστεύουμε ότι το Γραφείο του Γενικού Ελεγκτή έχει να διαδραματίσει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη μεταρρύθμιση αυτή.

Στα πιλοτικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το UK Women’s budget group, το Norway Grant και το Ίδρυμα Φημονόη, εκπαιδεύτηκαν 30 λειτουργοί.

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η Κυπριακή Πλατφόρμα Έμφυλου Προϋπολογισμού η οποία υποστηρίζεται από έξι πανεπιστήμια και από περισσότερες από 450 μη-κυβερνητικές οργανώσεις.

Ο ρόλος της πλατφόρμας είναι να παρακολουθεί την εξέλιξη, να εντοπίζει θέματα που πρέπει να εξετάζονται, να τα παρουσιάζει στην κυβέρνηση με συγκεκριμένες εισηγήσεις και να διοργανώνει το ετήσιο συνέδριο, κατά τη διάρκεια του οποίου παρουσιάζονται όλες οι ενέργειες που γίνονται από την κυβέρνηση και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις για τη βελτίωση του κρατικού προϋπολογισμού.

Να αναμένουμε ότι τα επόμενα χρόνια ο έμφυλος προϋπολογισμός θα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στον καταρτισμό του κρατικού προϋπολογισμού;

Για να γίνει αυτό χρειάζεται πολιτική δέσμευση και δέσμευση για οικονομικούς πόρους.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει δεσμευθεί να προωθήσει τον έμφυλο προϋπολογισμό και κατά συνέπεια προχωρά η διαδικασία που προανάφερα στο Υπουργείο Οικονομικών.

Η εφαρμογή του έμφυλου προϋπολογισμού δεν είναι μια διαδικασία που γίνεται μόνο μια φορά και ούτε μπορεί να γίνει παντού αμέσως. Στο παρόν στάδιο δεν έχουμε πληροφορίες για τους πόρους που θα διατεθούν.

Το θέμα των οικονομικών πόρων που χρειάζονται για αυτήν την μεταρρύθμιση συζητείται συνέχεια και είναι μια μεγάλη πρόκληση.

Εμείς υποστηρίζουμε ότι με τον έμφυλο προϋπολογισμό που απαιτεί στατιστικά στοιχεία, σχετικά με το πως διατίθενται οι πόροι, ποιος/ποια λαμβάνει αυτούς τους πόρους, ποιος/ποια επωφελείται και πως επωφελείται η κοινωνία γενικά, θα εξοικονομηθούν πόροι όχι μόνο για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου αλλά και για την παιδεία, την υγεία και την ευημερία.

Ζητούμε επίσης, πριν αφιερωθούν κονδύλια για ένα έργο ή ένα πρόγραμμα να εξετάζονται τα στατιστικά στοιχεία, να εξετάζεται δηλαδή σε ποιον θα καταλήξουν τα κονδύλια και γιατί και με ποιους τρόπους θα ωφεληθούν άνδρες, γυναίκες, οι διάφορες ηλικιακές ομάδες και η κοινωνία γενικά.

Αρκετές φορές δεν υπάρχουν τα στατιστικά στοιχεία που χρειαζόμαστε. Επομένως έχουμε μπροστά μας αρκετή δουλειά πριν επιτευχθεί ο στόχος.

Ποιος είναι ο σκοπός του συνεδρίου της Κυπριακής Πλατφόρμας Έμφυλου Προϋπολογισμού, με τίτλο «Αναφορά προόδου: Έμφυλος προϋπολογισμός & ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην Κύπρο»;

Ο σκοπός του συνεδρίου που διοργανώνει η πλατφόρμα είναι πολύ σημαντικός, διότι θα ενημερώνει τα κυβερνητικά τμήματα και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις για τη διεθνή εξέλιξη, την πρόοδο που επιτελείται στην Κύπρο, θα εντοπίσει μέσα από τη συζήτηση θέματα που χρειάζονται να εξετασθούν και θα ετοιμάσει το σχέδιο δράσης του επόμενου χρόνου.

Στόχος του συνεδρίου είναι επίσης να ενημερώσει και να εμπλέξει τις γυναίκες στη συζήτηση, ώστε να ακουσθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και να τις ενθαρρύνει να εκφράσουν απόψεις και στο θέμα των οικονομικών.

Ανέκαθεν, οι γυναίκες δεν συμμετείχαν στη συζήτηση για τα οικονομικά του κράτους και επειδή δεν εξέφραζαν απόψεις, τα θέματα και οι ανάγκες τους δεν λαμβάνονταν υπόψη και δεν συμπεριλαμβάνονταν επαρκώς μέσα στον κρατικό προϋπολογισμό.

Με την εκστρατεία που συνεχίζει η πλατφόρμα, αυτό έχει αλλάξει. Εμείς, ως οργανώσεις και ως εμπειρογνώμονες θέλουμε να συμμετέχουμε ενεργά και να έχουμε λόγο σε θέματα, όπως ο σχεδιασμός του κρατικού προϋπολογισμού, η ετοιμασία του φορολογικού συστήματος και σε άλλα οικονομικά ζητήματα.

Παράλληλα και επειδή η φορολογική μεταρρύθμιση είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον έμφυλο προϋπολογισμό, θέλουμε να εξετάσουμε και μέτρα για ένα καλύτερο και πιο δίκαιο φορολογικό σύστημα.

Ποιες είναι οι δικές σας εισηγήσεις, στο πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης;

Το θέμα της φορολογίας είναι ένα θέμα που απασχόλησε την Κυπριακή Πλατφόρμα Έμφυλου Προϋπολογισμού διότι είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον έμφυλο προϋπολογισμό. Το θέμα συζητήθηκε στο περσινό μας συνέδριο και σε ειδική συζήτηση που διοργανώσαμε διαδικτυακά με Σουηδέζα ακαδημαϊκό-ερευνήτρια για το θέμα.

Ως Ίδρυμα Φημονόη έχουμε στείλει τις απόψεις μας στην ομάδα που ετοιμάζει το νέο φορολογικό σύστημα

Προσωπικά συμμετείχα και στο 32ο συνέδριο της International Association for Feminist Economics (IAPFFE), που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο στη Ρώμη. Το θέμα θα το συζητήσουμε και πάλιν κατά τη διάρκεια του συνεδρίου μας σήμερα, για να καταλήξουμε σε κάποιες εισηγήσεις που θα στείλουμε στην αρμόδια ομάδα του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Γι’ αυτό στο παρόν στάδιο, αν και έχουμε εντοπίσει αρκετά σημεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη, δεν είμαστε έτοιμες να δημοσιοποιήσουμε τις απόψεις της πλατφόρμας.

Όμως, ως Ίδρυμα Φημονόη έχουμε στείλει τις απόψεις μας στην ομάδα που ετοιμάζει το νέο φορολογικό σύστημα.

Μπορείτε να μας πείτε τι εισηγήθηκε το Ίδρυμα Φημονόη;

Το Ίδρυμα Φημονόη χαιρετίζει με ικανοποίηση την προσπάθεια που καταβάλλει η κυβέρνηση για φορολογική μεταρρύθμιση και την αναφορά της στη δικαιότερη κατανομή του εθνικού εισοδήματος, κάτι που προσπαθούμε και μέσω του έμφυλου προϋπολογισμού.

Αναμφίβολα, η έμμεση και η άμεση φορολογία ανάλογα με τον τρόπο που επιβάλλεται επηρεάζει ποικιλοτρόπως, κάποτε θετικά και κάποτε αρνητικά τις ομάδες του πληθυσμού.

Μέσα από έρευνες διαπιστώθηκε επίσης ότι μέχρι σήμερα το φορολογικό σύστημα, παγκόσμια, δεν έδωσε την απαιτούμενη προσοχή στον τρόπο που μια φορολογική μεταρρύθμιση επηρεάζει έμμεσα ή άμεσα τις ομάδες πληθυσμού στα κατώτερα στρώματα της κοινωνίας και ιδιαίτερα τις γυναίκες.

Μέσα από τη δράση του το ίδρυμα έχει εντοπίσει αρκετά προβλήματα και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Όμως δεν έχουμε ικανοποιητική ενημέρωση αλλά ούτε και τα στατιστικά στοιχεία που απαιτούνται για να κάνουμε συγκεκριμένες εισηγήσεις.

Έχουμε, όμως, απόψεις για το πως πρέπει να ετοιμασθεί και τις απόψεις αυτές τις στείλαμε στην αρμόδια ομάδα του Πανεπιστημίου Κύπρου που ετοιμάζει τον προϋπολογισμό.

Επειδή είναι γενικά αποδεχτό ότι το φορολογικό σύστημα δεν είναι δίκαιο ζητήσαμε να διορθωθεί με την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλο το φορολογικό σύστημα, όπου η κάθε παράγραφος θα πρέπει να εξετάζεται και από το φακό της διάστασης του φύλου για να γίνονται οι κατάλληλες διορθώσεις, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία.

Θα πρέπει δηλαδή να ρωτούμε ποιος ο στόχος αυτής της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης, πως επηρεάζει τις γυναίκες και τους άνδρες σε όλα τα στάδια της ζωής τους και της περιοχής που ζουν, πως επηρεάζει τις χαμηλά αμειβόμενες ομάδες, πως επηρεάζει την υγεία των πολιτών, πως επηρεάζει την κοινωνία γενικά, και πως επηρεάζει την ανάπτυξη.

Ζητήσαμε επίσης:

Πρώτο: Να διευρυνθεί η φορολογική βάση ώστε να επιτρέψει στην κυβέρνηση να αυξήσει τα έσοδα της με χαμηλότερους συντελεστές.

Δεύτερο: Να αλλάξει η ισορροπία μεταξύ άμεσης και έμμεσης φορολογίας, υπέρ της άμεσης φορολογίας, διότι αυτό θα συμβάλει πιο αποτελεσματικά στην ισότητα των φύλων (λόγω του ότι οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για τον προϋπολογισμό της οικογένειας).

Τρίτο: Να εξετασθεί η άμεση και έμμεση φορολογία για να δούμε πόσα πληρώνουν οι άνδρες και πόσα οι γυναίκες και πόσο αυτό επηρεάζει τους ρόλους τους.

Τέταρτο: Να εξετασθούν τα «τέλη χρήσης» που επιβάλλει η κυβέρνηση και τα οποία μπορεί να επηρεάσουν ιδιαίτερα άπορες γυναίκες και κορίτσια.

Πέμπτο: Να εξετασθούν σε βάθος και με προσοχή όλα τα μέτρα που αφορούν τη φορολογία των προϊόντων που χρησιμοποιούν οι γυναίκες, γνωστά ως «ροζ προϊόντα».

Έκτο: Να εξετασθεί πως επηρεάζει η φορολογία τις γυναίκες (π.χ. όταν ένα μέτρο αφορά φορολογικές ελαφρύνσεις για υψηλά αμειβόμενους, και στην ομάδα αυτή δεν υπάρχουν γυναίκες). Τέτοιες ελαφρύνσεις συμβάλλουν στην μείωση των κρατικών πόρων και επηρεάζουν αρνητικά τις υπηρεσίες μέριμνας και υγείας που συνήθως επηρεάζονται από τις αποκοπές.

Έβδομο: Να εξετασθεί ποια/ποιος είναι ο προβλεπόμενος δικαιούχος κάθε γραμμής του προϋπολογισμού.

Όγδοο: Να εξασφαλισθεί η δίκαιη κατανομή φορολογικών βαρών μέσω ενός απλοποιημένου συστήματος που μειώνει το διοικητικό κόστος.

Ένατο: Να εξετασθεί κατά πόσο τα φορολογικά κίνητρα που δίδει η κυβέρνηση σε ξένους επενδυτές για σκοπούς ανάπτυξης συμβάλλουν πράγματι στην ανάπτυξη (φορολογικά κίνητρα για απόκτηση ακινήτων).

Δέκατο: Να εξετασθεί πόσα έσοδα από φόρους χάνονται λόγω του παρόντος συστήματος, λόγω φοροδιαφυγής, σπατάλης και λανθασμένων φορολογικών κίνητρων.

Γενικά ζητήσαμε να ετοιμασθεί ένα δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα. Τα πιο πάνω είναι μερικές από τις εισηγήσεις μας και περιμένουμε να τις συμπληρώσουμε όταν θα έχουμε περισσότερες πληροφορίες.