Τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία της Κύπρου στην ανταγωνιστικότητα-Οι συστάσεις του Συμβουλίου Οικονομίας

Σε σειρά συστάσεων αναφορικά με τις μελλοντικές πολιτικές για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου, προβαίνει το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας στη Τρίτη Έκθεση Ανταγωνιστικότητας που ετοίμασε και παρουσίασε την Τετάρτη (26/6).

Όπως διαπιστώνει το Συμβούλιο, μετά την επιτυχή έξοδο από την οικονομική κρίση, η Κύπρος επλήγη από μια σειρά αρνητικών γεγονότων, όπως το Brexit, η κατάρρευση του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος (CIP), η πανδημία του κορονοϊού (COVID-19), ο πόλεμος στην Ουκρανία και τον εισαγόμενο πληθωρισμό.

Την ίδια ώρα, τονίζει, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών ενέργειας και των τροφίμων και αποτέλεσε σοβαρή απειλή για την τουριστική βιομηχανία της Κύπρου.

Παρά τις αρνητικές αυτές εξελίξεις, υπογραμμίζει το Συμβούλιο, η Κύπρος κατάφερε να αντιμετωπίσει το γεγονός αυτό, αντικαθιστώντας το μεγαλύτερο μέρος του χαμένου τουρισμού με επισκέπτες από άλλες χώρες, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη θέση ότι «ίσως μάλιστα να επωφελήθηκε χάρη στη μετεγκατάσταση ρωσικών και ουκρανικών επιχειρήσεων στην Κύπρο».

Παράλληλα, υποδεικνύει, εφαρμόζονται μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, στην προσέλκυση νέων επενδύσεων και στη διαφοροποίηση της οικονομίας, σημειώνοντας πως «απαιτείται έμφαση στην αποτελεσματική υλοποίηση τους».

Όπως εξηγεί, η Κύπρος αποδίδει αρκετά καλά σε διεθνείς κατατάξεις ανταγωνιστικότητας, χωρίς να είναι στις κορυφαίες θέσεις, διατηρώντας ένα γενικά καλό επίπεδο θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου και συνθηκών αγοράς.

Προκλήσεις και συστάσεις

Παρ’ όλα τα πιο πάνω, πάντως, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας τονίζει ότι προκλήσεις σε σειρά επί μέρους τομέων που παρουσιάζουν αδυναμίες, επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Για τον λόγο αυτό προβαίνει σε εισηγήσεις για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας. Συγκεκριμένα, εισηγείται:

1. Προώθηση της επιχειρηματικότητας και ενίσχυση της δυναμικής ανάπτυξης των επιχειρήσεων.
2. Ενδυνάμωση επιχειρηματικών διασυνδέσεων και συνεργειών.
3. Ενίσχυση της υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών.
4. Βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση.
5. Καλύτερη αξιοποίηση ανθρώπινου κεφαλαίου.
6. Προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.
7. Διαφοροποίηση της οικονομίας.

Άμεσες ξένες επενδύσεις

Ειδικότερα και όσον αφορά τις άμεσες ξένες επενδύσεις, το Συμβούλιο εντοπίζει τις εξής αδυναμίες:

• Χαμηλή ποιότητα ρυθμιστικού πλαισίου.
• Απόδοση κάτω του μέσου όρου σε σχέση με την προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας, τον περιορισμό της διαφθοράς και την αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού.

Στα δυνατά σημεία της Κύπρου συγκαταλέγονται:

• Ανταγωνιστική και αποτελεσματική αγορά προϊόντων πάνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
• Χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές και φορολογική επιβάρυνση της εργασίας.

Για ενίσχυση του τομέα, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας εισηγείται:

• Επικέντρωση στην προσέλκυση επενδύσεων με γνώμονα την αύξηση της παραγωγικότητας και τη δημιουργία υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας.
• Στόχευση στο επιχειρηματικό ταλέντο παρά στους εύπορους ιδιώτες.
• Ενίσχυση της εικόνας της Κύπρου ως ενός ελκυστικού προορισμού επιχειρηματικής δραστηριότητας.
• Ενίσχυση του ρυθμιστικού ελέγχου θεσμών και δραστηριοτήτων που επηρεάζουν την εικόνα της Κύπρου.
• Βελτίωση παροχής υπηρεσιών και υποδομών με γνώμονα την ενίσχυση της ποιότητας ζωής (σχολεία, υπηρεσίες υγείας, περιβάλλον).
• Μείωση γραφειοκρατίας και βελτίωση δικαστικού συστήματος.

Διαβάστε εδώ: Έξι συστάσεις Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου για άμεσες ξένες επενδύσεις

Επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη επιχειρήσεων

Σε ό,τι αφορά την επιχειρηματικότητα και τη δυναμική ανάπτυξη των επιχειρήσεων, το Συμβούλιο θεωρεί πως τα αδύνατα σημεία της Κύπρου είναι:

• Ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις.
• Χαμηλά επίπεδα δυναμικότητας και εξειδίκευσης.
• Χαμηλή κατάταξη στην επιχειρηματική αποτελεσματικότητα.
• Ανεπαρκές επιχειρηματικό πλαίσιο: περιορισμένη χρηματοδότηση και εκπαιδευτική υποστήριξη παρεμποδίζει την επιχειρηματική ανάπτυξη.
• Απόδοση κάτω του μέσου όρου σε σχέση με την προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας, τον περιορισμό της διαφθοράς και την αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού.
• Σχετικά ψηλά επίπεδα μισθών στο δημόσιο.
• Χαμηλό επίπεδο αποδοτικότητας δικαστικού συστήματος.

Την ίδια ώρα, στα δυνατά σημεία περιλαμβάνονται:

• Ανταγωνιστική και αποτελεσματική αγορά προϊόντων πάνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
• Ελευθερία συναλλαγών.
• Ευελιξία στην αγορά εργασίας.
• Χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές και φορολογική επιβάρυνση της εργασίας.
• Αξιοποίηση άυλων περιουσιακών στοιχείων από τις επιχειρήσεις.
• Υψηλές επιχειρηματικές επιδιώξεις.
• Επιχειρηματική ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα μετά την χρηματοοικονομική κρίση, την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Με βάση τα πιο πάνω, το Συμβούλιο συστήνει όπως οι μελλοντικές πολιτικές επικεντρωθούν στα εξής:

• Περαιτέρω ενθάρρυνση και διευκόλυνση επενδύσεων σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας και καινοτομίας.
• Διασφάλιση συνεχούς παρακολούθησης των επιδόσεων και των δράσεων της επιχειρηματικότητας.
• Ανάπτυξη επιχειρηματικής κουλτούρας.
• Παροχή κοινωνικού διχτύου ασφαλείας για μείωση του κόστους αποτυχίας.
• Μείωση κόστους σύστασης επιχειρήσεων.
• Αναγνώριση και προβολή επιτυχημένων περιπτώσεων.
• Αύξηση χρηματοδότησης βασικής έρευνας.

Επιχειρηματικές συνέργειες

Αναφορικά με τις επιχειρηματικές συνέργειες, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας διαπιστώνει πως το αδύνατο σημείο της Κύπρου είναι η οικονομική πολυπλοκότητα, η οποία πέφτει ελαφρώς πιο κάτω από τις προσδοκίες, λόγω της χαμηλής διαφοροποίησης των εξαγωγών παρά το επίπεδο εισοδήματος, ενώ στα δυνατά σημεία καταγράφει τα εξής:

• Ισχυρές και δυναμικές επαγγελματικές υπηρεσίες.
• Ισχυρές ναυτιλιακές υπηρεσίες και τουρισμός.

Προς ενίσχυση αυτού του τομέα, το Συμβούλιο εισηγείται:

• Υποστήριξη της ένταξης των κυπριακών επιχειρήσεων στα δίκτυα προμηθευτών μεγάλων διεθνών εταιρειών.
• Η σχετική υποστήριξη θα πρέπει να διαλαμβάνει την υποβοήθηση των επιχειρήσεων για θεσμοθέτηση και τη διατήρηση των διασυνδέσεων.
• Ενίσχυση της σύνδεσης και της συνεργασίας μεταξύ της επιχειρηματικής κοινότητας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας.
• Ενίσχυση του συντονισμού και αξιοποίησης των συνεργειών των δράσεων που προωθούν τις διασυνδέσεις και συνεργασίες των επιχειρήσεων.
• Αναθεώρηση θεσμικού πλαισίου για πανεπιστημιακούς τεχνοβλαστούς (university spin-offs).

Υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών

Όσον αφορά την υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών, το Συμβούλιο καταγράφει ως αδύνατα σημεία τα εξής:

• Χαμηλά επίπεδα ψηφιακών δεξιοτήτων και ενσωμάτωσης ψηφιακών τεχνολογιών.
• Περιορισμένη υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών από τον ιδιωτικό τομέα.
• Περιορισμένες υποδομές ΤΠΕ και ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας.
• Μειωμένες ταχύτητες σύνδεσης και υψηλό κόστος χρήσης διαδικτύου.
• Χαμηλή κατάταξη στον δείκτη ψηφιακής ανταγωνιστικότητας

Στον αντίποδα, στα δυνατά σημεία περιλαμβάνονται:

• Ψηλές επιδόσεις τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
• Ψηλές ακαδημαϊκές ικανότητες τριτοβάθμιου επιπέδου.
• Επιδόσεις ΜμΕ στην καινοτομία διαδικασιών και προϊόντων πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Για ενίσχυση του εν λόγω πυλώνα, πάντως, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας εισηγείται:

• Παροχή κινήτρων για τη ψηφιοποίηση σε βασικούς τομείς της οικονομίας.
• Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (σε όλα τα επίπεδα) στις ψηφιακές δεξιότητες.
• Γενικότερα, ενθάρρυνση της αύξησης των παραγωγικών επενδύσεων.

Πρόσβαση στη χρηματοδότηση

Σε σχέση με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, το Συμβούλιο διαπιστώνει ότι το αδύνατο σημείο είναι τα υψηλά επιτόκια δανεισμού για επιχειρήσεις, ενώ τα δυνατά σημεία είναι:

• Σταθεροποίηση χρηματοπιστωτικού τομέα μετά την κρίση.
• Πληθώρα τραπεζικών προϊόντων για υποστήριξη ΜμΕ, συμπεριλαμβανομένων των νεοσύστατων επιχειρήσεων.
• Ο εγχώριος δανεισμός προς τον ιδιωτικό τομέα μειώθηκε.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, το Συμβούλιο εισηγείται:

• Ενίσχυση της διαθεσιμότητας και της πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης.
• Δημιουργία ενός εθνικού ταμείου επιχειρηματικών κεφαλαίων.

Ανθρώπινο κεφάλαιο

Αναφορικά με το ανθρώπινο κεφάλαιο, το Συμβούλιο καταγράφει μία σειρά από αδυναμίες, όπως:

• Χαμηλά επίπεδα συμμετοχής ενηλίκων στην εκπαίδευση.
• Χαμηλά επίπεδα συμμετοχής στην επαγγελματική εκπαίδευση.
• Χαμηλός αριθμός αποφοίτων στους κλάδους της επιστήμης και τεχνολογίας.
• Υψηλός αριθμός ατόμων στο νεαρό πληθυσμό που εγκαταλείπει πρόωρα το σχολείο.
• Χαμηλά επίπεδα ψηφιακών δεξιοτήτων.
• Υψηλά επίπεδα αναντιστοιχίας δεξιοτήτων και υπερειδικευμένων εργαζομένων, σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς.
• Χαμηλότερη μέση βαθμολογία PISA μεταξύ των χωρών αναφοράς.

Ως δυνατά σημεία, το Συμβούλιο καταγράφει τα εξής:

• Καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό.
• Υψηλά ποσοστά αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
• Υψηλό επίπεδο κρατικών και ιδιωτικών δαπανών στην εκπαίδευση.

Για ενίσχυση και αυτού του τομέα, το Συμβούλιο εισηγείται:

• Παρακολούθηση και πρόβλεψη μελλοντικών αναγκών απασχόλησης.
• Αύξηση του αριθμού αποφοίτων τεχνικών και φυσικών επιστημών.
• Ενίσχυση εκπαίδευσης και κατάρτισης (σε όλα τα επίπεδα) σε σχέση με τις ψηφιακές δεξιότητες.
• Ενίσχυση εκπαίδευσης και κατάρτισης (σε όλα τα επίπεδα) για ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.
• Ευθυγράμμιση των αποτελεσμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις τομεακές απαιτήσεις.
• Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και της παρακολούθησης των τάσεων αναφορικά με τις τομεακές ανάγκες σε δεξιότητες.
• Ενίσχυση ψηφιακών δεξιοτήτων εκπαιδευτικών.

Διαφοροποίηση οικονομίας

Σε σχέση με την διαφοροποίηση της οικονομίας, το Συμβούλιο αξιολογεί ως αρνητικά σημεία τα εξής:

• Μικρή και ανοικτή οικονομία, ευάλωτη σε εξωγενείς παράγοντες.
• Επικέντρωση σε μικρό αριθμό οικονομικών τομέων.
• Επικέντρωση οικονομικών σχέσεων σε μικρό αριθμό χωρών.
• Επικέντρωση τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε φοιτητές από την Ελλάδα.
• Τουρισμός κυρίως από Μεγάλη Βρετανία και Ρωσία.

Στον αντίποδα, ως το μόνο δυνατό σημείο το Συμβούλιο διαπιστώνει πως μέσα από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η Κύπρος μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της.

Προς ενίσχυση, πάντως, και αυτού του τομέα, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας τονίζει ότι:

• Η Κύπρος χρειάζεται να αναπτύξει νέους τομείς της οικονομίας, οι οποίοι θα είναι συμπληρωματικοί προς τις υφιστάμενες οικονομικές δραστηριότητες (υγεία, τριτοβάθμια εκπαίδευση, εξειδικευμένοι, ελαφριά βιομηχανία και αγροτεχνολογία).
• Η Κύπρος χρειάζεται να αυξήσει τη διαφοροποίηση και την ανθεκτικότητα των υφιστάμενων βασικών τομέων της οικονομίας μέσω της διεύρυνσης και ποιοτικής διαφοροποίησης των εξωτερικών αγορών.