Προστασία ενεργειακής υποδομής Βασιλικού

Στη σύγχρονη εποχή, οι ενεργειακές υποδομές αποτελούν την πηγή ζωής των κοινωνιών παγκοσμίως. Από την τροφοδοσία κατοικιών και επιχειρήσεων, μέχρι την τροφοδοσία βασικών δημόσιων υπηρεσιών, η αδιάλειπτη ροή ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της καθημερινής ζωής και την προώθηση της οικονομικής ευημερίας.

Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση από την ενεργειακή υποδομή την καθιστά πρωταρχικό στόχο για επιτήδειους που επιδιώκουν να διαταράξουν την κοινωνική συνοχή ή να υπονομεύσουν την εθνική ασφάλεια, σε μια πρωτοφανή ευαλωτότητα από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Κατά συνέπεια, η προστασία των ζωτικών ενεργειακών υποδομών έχει καταστεί επιτακτική ανάγκη για τις κυβερνήσεις, τις βιομηχανίες και τις δυνάμεις ασφαλείας.

Η κρίσιμη ενεργειακή υποδομή περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εγκαταστάσεων και συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων σταθμών παραγωγής ενέργειας, λιμένων, εργοστασίων τσιμέντου, διυλιστηρίων, αγωγών, ηλεκτρικών δικτύων και δικτύων επικοινωνίας. Η διακοπή σε οποιοδήποτε από αυτά τα στοιχεία μπορεί να έχει εκτεταμένες συνέπειες, οι οποίες κυμαίνονται από τοπικές διακοπές ρεύματος, έως εκτεταμένες οικονομικές επιπτώσεις, ακόμη και απειλές για την εθνική ασφάλεια.

Η διασυνδεδεμένη φύση αυτών των συστημάτων ενισχύει περαιτέρω τον πιθανό αντίκτυπο οποιασδήποτε διακοπής, καθιστώντας τα ελκυστικούς στόχους υβριδικών απειλών, όπως κυβερνοεπιθέσεις, φυσικές δολιοφθορές ή φυσικές καταστροφές. Ίσως το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα τέτοιας κρισιμότητας είναι η περίπτωση της Κύπρου, όπου οι Ενεργειακές Υποδομές είναι συγκεντρωμένες σε μια μικρή γεωγραφική περιοχή – την περιοχή του Βασιλικού!

Το γεγονός ότι, σχεδόν το ήμισυ της χερσαίας επικράτειας του νησιού βρίσκεται υπό παράνομη κατοχή, σε συνδυασμό με την υψηλή εξάρτηση από τον τουρισμό, η Κύπρος έχει αναπόφευκτα σπάνιους χερσαίους πόρους για την ανάπτυξη διάσπαρτων ενεργειακών υποδομών.

Η φυσική ασφάλεια είναι μια κρίσιμη πτυχή της προστασίας της ενεργειακής υποδομής από απειλές. Εγκαταστάσεις όπως, τον Ηλεκτροπαραγωγό σταθμό της Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου και άλλων ιδιωτικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, τα διυλιστήρια, οι υποδομές αποθήκευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή, είναι ευάλωτες σε δολιοφθορές, κλοπές και τρομοκρατικές επιθέσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές διακοπές και κινδύνους για την ασφάλεια.

Ως εκ τούτου, η εφαρμογή αυστηρών ελέγχων πρόσβασης, συστημάτων επιτήρησης και περιμετρικής άμυνας είναι απαραίτητη για την αποτροπή και τον εντοπισμό μη εξουσιοδοτημένων εισβολών. Επιπλέον, θα πρέπει να καταρτιστούν σχέδια έκτακτης ανάγκης και πρωτόκολλα αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για τον μετριασμό των επιπτώσεων τυχόν παραβιάσεων ασφαλείας ή/και ατυχημάτων και για τη διασφάλιση της ταχείας αποκατάστασης των υπηρεσιών.

Εκτός από τις ανθρωπογενείς απειλές, οι φυσικές καταστροφές θέτουν σημαντικές προκλήσεις για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών. Η κλιματική αλλαγή έχει αυξήσει τον κίνδυνο ατυχημάτων στις επιχειρήσεις του Βασιλικού καθώς πολλά τεχνολογικά περιστατικά όπως πετρελαιοκηλίδες, πυρκαγιές και εκρήξεις, μπορεί να είναι αποτέλεσμα κλιματικής αλλαγής που συμπληρώνεται από ανθρώπινη αμέλεια.

Γεγονότα όπως τυφώνες, σεισμοί και πυρκαγιές μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένες ζημιές σε ενεργειακές εγκαταστάσεις, διαταράσσοντας τις λειτουργίες και θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια. Η έκρηξη στο Μαρί τον Ιούλιο του 2011, οι απειλητικές πυρκαγιές στο Βασιλικό τον Ιούλιο του 2017 και τον Ιανουάριο του 2022, τα πολλά περιστατικά πετρελαιοκηλίδων, καθώς και ναυτικά ατυχήματα που σημειώθηκαν στην περιοχή, αποτελούν απόδειξη ότι, οι προαναφερθείσες απειλές είναι κάτι παραπάνω από ρεαλιστικές. Ως εκ τούτου, τα προληπτικά μέτρα, όπως η δομική σκλήρυνση, τα πλεονάζοντα συστήματα και τα σχέδια αποκατάστασης καταστροφών, είναι απαραίτητα για την ελαχιστοποίηση του χρόνου διακοπής λειτουργίας και τον μετριασμό των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών στις ενεργειακές υποδομές.

Άλλο πρωταρχικό μέλημα που αφορά τις κρίσιμες ενεργειακές υποδομές, είναι το εξελισσόμενο τοπίο των απειλών στον κυβερνοχώρο. Καθώς η τεχνολογία ενσωματώνεται περισσότερο στα ενεργειακά συστήματα, ο κίνδυνος κυβερνοεπιθέσεων αυξάνεται εκθετικά. Οι χάκερς, τόσο κρατικά επιχορηγούμενοι όσο και ανεξάρτητοι παράγοντες, ερευνούν συνεχώς για τρωτά σημεία στα ενεργειακά δίκτυα, επιδιώκοντας να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες για οικονομικό όφελος, πολιτικά κίνητρα ή καθαρή αναστάτωση. Αυτές οι απειλές μπορούν να εκδηλωθούν με διάφορες μορφές, όπως επιθέσεις ransomware, παραβιάσεις δεδομένων και συντονισμένες επιθέσεις σε συστήματα επιχειρησιακής τεχνολογίας (OT).

Για το μετριασμό αυτών των κινδύνων, η κυβέρνηση μέσω της Αρχής Ψηφιακής Ασφάλειας μαζί με όλους τους ιδιωτικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στο Ενεργειακό Κέντρο Βασιλικού, πρέπει να υιοθετήσει μια πολύπλευρη προσέγγιση για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την εφαρμογή ισχυρών μηχανισμών άμυνας, όπως τείχη προστασίας, συστήματα ανίχνευσης εισβολής και πρωτόκολλα κρυπτογράφησης, για προστασία από εξωτερικές απειλές. Επιπλέον, οι τακτικές αξιολογήσεις ευπάθειας και οι δοκιμές διείσδυσης μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση αδυναμιών στην υποδομή, προτού παραβιαστεί από κακόβουλους παράγοντες. Η συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι απαραίτητη, καθώς επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις απειλές και τις βέλτιστες πρακτικές, για τη βελτίωση της συνολικής ανθεκτικότητας.

Επιπλέον, η μετάβαση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρουσιάζει ευκαιρίες και προκλήσεις για την προστασία των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών. Ενώ οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προσφέρουν περιβαλλοντικά οφέλη και μειώνουν την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, εισάγουν επίσης νέες ευπάθειες και πολυπλοκότητες στα ενεργειακά συστήματα. Για παράδειγμα, οι κατανεμημένοι ενεργειακοί πόροι όπως οι ηλιακοί συλλέκτες και οι ανεμογεννήτριες είναι ευαίσθητοι σε κυβερνοεπιθέσεις και μπορούν να δημιουργήσουν προκλήσεις για τη σταθερότητα και τη διαχείριση του δικτύου. Επομένως, η ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην υπάρχουσα υποδομή του Βασιλικού απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και επενδύσεις σε μέτρα ανθεκτικότητας, για τη διασφάλιση της αξιοπιστίας και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού.

Θέματα ασφάλειας, ασφάλειας και ελέγχου της θαλάσσιας κυκλοφορίας στην ευρύτερη παραθαλάσσια περιοχή του Βασιλικού είναι επίσης θεμελιώδη, δεδομένης της πληθώρας και της πολυπλοκότητας των βιομηχανικών λιμενικών δραστηριοτήτων, των τύπων πλοίων που φιλοξενούνται ή σχεδιάζεται να φιλοξενηθούν και των δυνατοτήτων πολυπλοκότητας της θαλάσσιας κυκλοφορίας.

Η ανάπτυξη και η τήρηση ενημερωμένων συστημάτων πληροφοριών και παρακολούθησης σκαφών στην ευρύτερη παραθαλάσσια περιοχή του Βασιλικού, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη ισχυρών σχεδίων αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και συμβάντων, είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση ομαλών και ασφαλών θαλάσσιων επιχειρήσεων στην περιοχή. Η Αρχή Λιμένων Κύπρου, προβλέποντας την πιθανή συμφόρηση της θαλάσσιας κυκλοφορίας, αναπτύσσει επί του παρόντος σταθμό παρακολούθησης της κυκλοφορίας σκαφών στην περιοχή.

Παράλληλα, σε κοινή τους δημοσίευση του 2023 «Ενίσχυση της Άμυνας – Ενίσχυση της Κρίσιμης Ενεργειακής Υποδομής ενάντια σε Υβριδικές Απειλές», ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντοπίζουν πρόσθετους σημαντικούς κινδύνους που σχετίζονται με τις κρίσιμες ενεργειακές υποδομές. Αυτά περιλαμβάνουν πιθανές άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε βαθιές κρατικές εξαρτήσεις και ευάλωτα σημεία. Αυτές οι επενδύσεις θα μπορούσαν να παρέχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και τεχνολογίες δομής δικτύου σε εχθρικούς παράγοντες. Επιπλέον, οι εξαρτήσεις από ξένους παράγοντες στην ενεργειακή υποδομή θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ξένο στρατηγικό εκβιασμό για την προμήθεια ενέργειας, κ.λπ. Ευτυχώς, οι υποδομές στο Βασιλικό ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη το Ενεργειακό Κέντρο Βασιλικού, να διοικείται από ένα διαχειριστικό όργανο για την παρακολούθηση, τη διαχείριση και τη μέτρηση της απόδοσης όλων των βασικών ενδιαφερομένων που δραστηριοποιούνται στο ενεργειακό κέντρο. Ο συντονισμός και η συνεργασία όλων των βασικών παραγόντων στην περιοχή είναι απαραίτητη για την πρόληψη και την καταπολέμηση οποιουδήποτε περιστατικού και αυτό πρέπει να ενισχυθεί με τη δημιουργία ενός τέτοιου φορέα διακυβέρνησης.

Συμπερασματικά, η διασφάλιση της κρίσιμης ενεργειακής υποδομής στο Βασιλικό είναι υψίστης σημασίας για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, της οικονομικής ευημερίας και της εθνικής ασφάλειας στην Κύπρο. Για την αντιμετώπιση των ποικίλων και εξελισσόμενων απειλών που αντιμετωπίζουν τα ενεργειακά συστήματα, η Κυπριακή Δημοκρατία, με τη βιομηχανία και τις δυνάμεις ασφαλείας, πρέπει να συνεργαστούν για την εφαρμογή ολοκληρωμένων αμυντικών στρατηγικών που να περιλαμβάνουν κυβερνοασφάλεια, φυσική ασφάλεια, υγεία, καθώς επίσης ασφάλεια και ανθεκτικότητα σε καταστροφές στο ενεργειακό κέντρο Βασιλικού. Δίνοντας προτεραιότητα στις επενδύσεις σε προστατευτικά μέτρα και υιοθετώντας μια προληπτική προσέγγιση για τη διαχείριση κινδύνων, η Κύπρος μπορεί να μετριάσει τις εγγενείς ευπάθειες της ενεργειακής μας υποδομής και να εξασφαλίσει την αδιάλειπτη ροή ενέργειας για τις επόμενες γενιές.

*Διευθύνων Σύμβουλος Viribus Management - Bασικός εμπειρογνώμονας για την ανάπτυξη πλαισίου διαχείρισης ασφάλειας στο Ενεργειακό Κέντρο Βασιλικού