Η άλλη όψη του νομίσματος: Η τεχνητή νοημοσύνη και το μέλλον της αποκεντρωμένης χρηματοοικονομικής

Από την νέα πραγματικότητα των κβαντικών υπολογιστών και της βελτιστοποίησης των αλυσίδων εφοδιασμού, έως τον εκτεταμένο ενεργειακό ανασχηματισμό και την προοπτική αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής, η ανθρωπότητα ήδη βιώνει εκ βάθρων ραγδαίες εξελίξεις που εκπηγάζουν από την πρωτόγνωρη πρόοδο της τεχνολογίας. Η Γενικευμένη Τεχνητή Νοημοσύνη (ΓΤΝ) μοιάζει να βρίσκεται προ των πυλών, με την υπόσχεση να μεταμορφώσει το παρόν και να διαμορφώσει το μέλλον. Την ίδια στιγμή, οι εφαρμογές Blockchain φαίνεται να αλλάζουν ριζικά τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς δημιουργούν την τεχνολογική δυνατότητα για ύπαρξη κατανεμημένης μορφής εμπιστοσύνης, γεγονός που επιδρά σημαντικά στις παραδοσιακά έμπιστες οντότητες (trusted authorities) και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Αναμενόμενα, με φόντο τις αποτυχημένες προσπάθειες για την δημιουργία ενός ψηφιακού νομίσματος από τα πρώτα χρόνια του διαδικτύου (λόγω της ευαλώτητας των κεντρικών διακομιστών) το Blockchain αποτέλεσε μια αξιόπιστη εναλλακτική. Έναν κατανεμημένο λογιστικό κατάλογο (distributed ledger), δημόσιο ή ιδιωτικό, στον οποίο συναλλαγές ή δεδομένα συνδέονται μεταξύ τους σε στοίβες (blocks) καθιστώντας τα πρακτικά αμετάβλητα και αδιαμφισβήτητα από όλους τους κατανεμημένους κόμβους (nodes), στους οποίους έχει γίνει η ενημέρωση. Η εμπιστοσύνη που μέχρι πρότινος υπήρχε λόγω μιας συμβατικής σχέσης, αντικαθίσταται από έναν αποκεντρωμένο ασφαλή τρόπο αποθήκευσης, διαχείρισης, και ανταλλαγής πληροφοριών, κλονίζοντας τους όρους και τις προϋποθέσεις διεξαγωγής ηλεκτρονικών συναλλαγών.

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΔΙΚΤΥΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

Το 2009, το Bitcoin εισήχθη ως ένα κατανεμημένο δίκτυο (peer-to-peer), προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των διπλών δαπανών (double-spending problem). Σήμερα, το Bitcoin δεν είναι απλώς ένα κρυπτονόμισμα αλλά μια συλλογή εννοιών και τεχνολογιών που αποτελούν τη βάση ενός οικοσυστήματος ψηφιακού χρήματος, το οποίο αφορμάται από τα επιτεύγματα της σύγχρονης κρυπτογραφίας (κλάδος των μαθηματικών που χρησιμοποιείται κατά κανόνα στην ασφάλεια των υπολογιστών). Η επιστήμη της κρυπτογραφίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποδείξει τη γνώση ενός μυστικού χωρίς να αποκαλυφθεί αυτό το μυστικό (ψηφιακή υπογραφή) ή για να αποδειχθεί η αυθεντικότητα των δεδομένων (ψηφιακό αποτύπωμα). Αυτού του τύπου οι αποδείξεις, οι οποίες σήμερα είναι εφικτές χάρις σε προηγμένους αλγόριθμους κατακερματισμού (hashing), είναι τα κρίσιμα μαθηματικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε καινοτόμες εφαρμογές Blockchain με προφανείς χρηματοοικονομικές προεκτάσεις, διασφαλίζοντας ότι οι συναλλαγές (δηλαδή οι δομές δεδομένων που κωδικοποιούν τη μεταφορά αξίας μεταξύ συμμετεχόντων στο δίκτυο) μπορούν να δημιουργηθούν, να διαδοθούν, να επαληθευθούν, και τελικά να προστεθούν ως δημόσιες εγγραφές στο παγκόσμιο (καθολικό) βιβλίο συναλλαγών. Το εν λόγω σύστημα, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά συστήματα τραπεζών και πληρωμών, εδράζεται στην αποκεντρωμένη (αμοιβαία) εμπιστοσύνη και έκτοτε αποτέλεσε σημείο εκκίνησης για τη δημιουργία εκατοντάδων κρυπτονομισμάτων και άλλων εφαρμογών Blockchain. Όπως ήταν φυσικό, το τοπίο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών άλλαξε για πάντα. Η τεχνολογία Blockchain θεωρείται πλέον ζωτικής σημασίας και αναντίρρητα γνωρίζει ταχεία επέκταση τα τελευταία χρόνια (χωρίς καμία ένδειξη διάθεσης για αναβολή ή επιβράδυνση). Σύμφωνα με ασφαλείς προβλέψεις, αναμένεται σταδιακά να απαλείψει μια για πάντα τους διαμεσολαβητες (προσφέροντας ολοένα και πιο γρήγορες και έγκυρες συναλλαγές), με την επιχειρηματική του αξία να υπολογίζεται να φτάσει τα $176 δισεκατομμύρια μέχρι το 2025, και να ξεπεράσει τα $3.1 τρισεκατομμύρια μέχρι το 2030 (Gartner 2017). Η δε στρατηγική της EE έχει σχεδιαστεί ανάλογα για να υποστηρίξει ένα «χρυσό πρότυπο» για την τεχνολογία Blockchain (τόσο στο πολιτικό, το νομικό και κανονιστικό της πλαίσιο, όσο και στα χρηματοδοτικά μέτωπα), το οποίο θα ενστερνίζεται τις ευρωπαϊκές αξίες και τα ευρωπαϊκά ιδανικά (EU 2024). Εν τω μέσω αυτού του ψηφιακού μετασχηματισμού, η ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) αναδεικνύεται σε μια αρωγό κινητήριο δύναμη που επισύρει τεκτονικές αλλαγές κυρίως στη βιομηχανία της κρυπτογραφίας, και ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση τεχνολογικών προκλήσεων που σχετίζονται με την ευρωστία (robustness), την αποδοτικότητα (efficiency), την επεκτασιμότητα (scalability), και τη διαλειτουργικότητα (interoperability).

ΤΝ ΚΑΙ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΜΠΛΟΚ

Η ικανότητα της ΤΝ να αναγνωρίζει πρότυπα (μοτίβα) και να ενεργεί βάσει ευρημάτων και να αυτο-βελτιώνεται, καθώς και το χαρακτηριστικό τρίπτυχο της αποκέντρωσης (decentralization), της αμεταβλητότητας (immutability) και της ιχνηλασιμότητας (traceability) που διέπει την τεχνολογία Blockchain, δημιουργούν ένα μοναδικό μίγμα τεχνολογιών και παράλληλα ένα αδιάβλητο πέπλο προστασίας και ασφάλειας των δεδομένων, που προς ώρας δεν δύναται να το ανταγωνιστεί κάποια άλλη τεχνολογία ή συνδυασμός τεχνολογιών. Από την μία, η ΤΝ προσφέρει μια ποικιλία υπολογιστικών μοντέλων Εκμάθησης Μηχανής (Machine Learning), που επαυξάνουν τις δυνατότητες επεξεργασίας και υποβοηθούν την διαδικασία εξόρυξης (τον μηχανισμό που στηρίζει το αποκεντρωμένο δίκτυο συμψηφισμού, με το οποίο επικυρώνονται και εκκαθαρίζονται οι συναλλαγές) προς επίτευξη συναίνεσης (consensus). Από την άλλη, μερικοί από τους σημαντικότερους κινδύνους που ενέχει η ίδια η ΤΝ είναι η ανεξέλεγκτη διάδοση μη ελεγχόμενου περιεχομένου ή/και επισφαλούς κώδικα στο ψηφιακό πεδίο. Το Blockchain μπορεί να λειτουργήσει ως ασφαλιστική δικλείδα εμπιστοσύνης, παρέχοντας ένα αμετάβλητο, χρονικά σφραγισμένο αρχείο του περιεχομένου και του κώδικα που παράγεται. Η συντονισμένη οικοδόμηση μιας παγκόσμιας αλυσίδας συστοιχιών συλλογικά μπορεί να υποστηρίξει την ρύθμιση των κρυπτοστοιχείων και την αμέριστη πρόσβαση σε εφαρμογές ΤΝ μέσω ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων (tokenization) και έξυπνων συμβάσεων (smart contracts), προωθώντας την ασφάλεια δικαίου για τις επιχειρήσεις. Επομένως, μπορεί να καθοδηγήσει την μελλοντική ανάπτυξη της ΤΝ, αναβαθμίζοντας την ποιότητα και την ακεραιότητα των εφαρμογών ως προς την ιδιοκτησία, τη διαφάνεια, και την λογοδοσία. Η εναρμόνιση των δυνατών σημείων και των δύο μερών ήδη φαίνεται να αξιοποιείται σε διάφορους τομείς, όπως η χρηματοδότηση, η αλυσίδα εφοδιασμού, οι τηλεπικοινωνίες, και η υγεία, με εντυπωσιακά αποτελέσματα (IBM 2024).

Η ΤΝ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ BLOCKCHAIN

1. Αποδοτική Διαχείριση Δεδομένων:

Η ΤΝ παρουσιάζει μια ομολογουμένως πιο έξυπνη (ευρεστική) λύση, έναντι στους αλγόριθμους κατακερματισμού «ωμής βίας» (brute-force) που τείνουν να αναζητούν εξαντλητικά τον σωστό συνδυασμό, εξορθολογίζοντας τη διαδικασία διαχείρισης δεδομένων και μειώνοντας την πολυπλοκότητα που σχετίζεται με τις υπάρχουσες μεθόδους.

2. Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα:

Οι εφαρμογές της ΤΝ εκσυγχρονίζουν τις άλλοτε ενεργοβόρες λειτουργίες επεξεργασίας, μειώνοντας τον χρόνο και την προσπάθεια που επενδύεται στην εξόρυξη δεδομένων. Αυτή η βελτιστοποίηση συμβάλλει παράλληλα στην μείωση του υπολογιστικού κόστους αλλά και την αποδοτικότερη κατανάλωση ενέργειας στο οικοσύστημα Blockchain.

3. Επεκτασιμότητα και Ευελιξία:

Η ΤΝ μπορεί να προσφέρει λύσεις στην πρόκληση της «έξυπνης» κλιμάκωσης, εγκαταλείποντας κεντρικοποιημένες (συγκεντρωτικές) διατάξεις και εισάγοντας καινοτόμες τεχνικές κοινής χρήσης δεδομένων, υπό το φόντο προηγμένων συστημάτων παράλληλης επεξεργασίας που βασίζονται σε αρχιτεκτονικές και τοπολογίες νέας γενιάς.

4. Αποφόρτιση Συναλλαγών:

Οι συναλλαγές P2P κοστίζουν επί του παρόντος $9067 δισεκατομμύρια ετησίως, λόγω εκτέλεσης περιττών εργασιών. Η ΤΝ μπορεί να αναγνωρίσει τον κόμβο που είναι πιθανό να φτάσει πρώτος στην λύση, επιτρέποντας στους υπόλοιπους να σταματήσουν έγκαιρα τις προσπάθειές τους (ενισχύοντας έτσι την αποδοτικότητα του συστήματος).

5. Αυξημένα Μέτρα Ασφάλειας:

Παρότι το Blockchain είναι γνωστό για τα ισχυρά χαρακτηριστικά ασφαλείας του, η εφαρμογή του δεν αποτελεί πανάκεια. Τεχνολογίες όπως επεξεργασία φυσικής γλώσσας, αναγνώριση εικόνας, και ο μετασχηματισμός δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, συνεισφέρουν στην μετατροπή συστημάτων σε απρόσβλητα μικροοικονομικά περιβάλλοντα.

ΤΟ BLOCKCHAIN ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΤΝ

1. Επαληθεύσιμα Δεδομένα:

Η ΤΝ βασίζεται στη χρήση ιστορικών δεδομένων για την εκπαίδευση/δοκιμή στοχαστικών μοντέλων πρόγνωσης αλλά και την διεξοδική λήψη αποφάσεων. Συνεπώς, τα δομικά χαρακτηριστικά της αλυσίδας μπλοκ μπορούν να αποτελέσουν μια στέρεη βάση, επιβεβαιώνοντας την αυθεντικότητα των καταγραφών. Αυτό διασφαλίζει ότι οι αλγόριθμοι αποκτούν γνώση από αξιόπιστες πηγές, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο εσφαλμένων συμπερασμάτων.

2. Ιδιωτικό Απόρρητο και Ασφάλεια:

Καθώς η ΤΝ συχνά εξαρτάται από ευαίσθητα δεδομένα, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και της ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας. Οι κρυπτογραφικοί αλγόριθμοι και η αποκεντρωμένη αρχιτεκτονική του Blockchain προστατεύουν εξ ’ορισμού τα δεδομένα από μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση και παρέχουν εγγυήσεις ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

3. Διαφάνεια μέσω Αμετάβλητων Διαδρομών Ελέγχου:

Σε τομείς όπου η διαφάνεια και η λογοδοσία αναδύονται καθοριστικές, το Blockchain δημιουργεί διαφανείς διαδρομές ελέγχου. Καταγράφει και χρονοσημαίνει κάθε αλληλεπίδραση δεδομένων, επιτρέποντας στους ενδιαφερόμενους να εντοπίζουν και να επαληθεύουν τις αποφάσεις της ΤΝ, προωθώντας έτσι την εκδημοκράτιση και την εμπιστοσύνη.

4. Καταπολέμηση της Μεροληψίας:

Η μεροληψία και η χειραγώγηση στην ΤΝ είναι σημαντική πρόκληση των καιρών. Οι δομές διακυβέρνησης με βάση το Blockchain εξασφαλίζουν διαφάνεια στα δεδομένα εκπαίδευσης, καταγράφοντας τις πηγές και τα χαρακτηριστικά τους, και βοηθώντας παράλληλα στον εντοπισμό των προκαταλήψεων και την γεφύρωση των ανισοτήτων.

Σε έναν κόσμο όπου η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει βιομηχανίες και κοινωνίες, η αποτελεσματική ενσωμάτωση των εφαρμογών της στην πρωτοπόρο τεχνολογία της αποκεντρωμένης χρηματοοικονομικής μέσα από το πρίσμα της τεχνολογίας Blockchain, μπορεί και πρέπει να αποτελέσει πυλώνα Συνεργατικής Νοημοσύνης (Collective Intelligence). Οι χρήστες καλούνται να αποκτήσουν ικανότητα αναλυτικής κρίσης αναφορικά με την ορθολογιστική εφαρμογή της τεχνολογίας στον χρηματοοικονομικό κλάδο, καθώς και το πιλοτικό νομοθετικό πλαίσιο που τη στηρίζει. Άλλωστε, στην παρούσα φάση, για να εκπαιδευτεί μια μηχανή (και κυρίως για να επικυρωθεί η επίδοσή της στο πεδίο), χρειάζεται ακόμα κάποιος να ορίσει με σαφήνεια μια εργασία-στόχο. Ο ανθρώπινος παράγοντας παραμένει καθοριστικός σε όλα αυτά τα βήματα. Αντίστοιχα, η συστηματική αξιολόγηση επιτρέπει την σταδιακή ένταξη και δοκιμή της σε όλο και πιο ρεαλιστικές συνθήκες, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος αστοχίας στην τελική χρήση. Οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να εγκύψουν επί του θέματος με υπευθυνότητα, και να επανεκτιμήσουν τη δυνητική συνεισφορά των δύο τεχνολογιών συνδυαστικά, στο ευρύτερο χρηματοοικονομικό οικοσύστημα. Το μόνο σίγουρο είναι πως η καλλιέργεια ηθικής συνείδησης, η πολιτική βούληση, και ο ανθρωποκεντρικός δεοντολογικός προσανατολισμός, θα ανοίξουν τον δρόμο για επιτεύγματα που κάποτε θεωρούνταν αδιανόητα, στο άμεσο μέλλον.

*Λέκτορας Τεχνητής Νοημοσύνης και Αναλυτικής Δεδομένων (ΤΝΑΔ)