Bruegel: Τι θα πρέπει να περιμένει η Ευρώπη από τους δασμούς του Τραμπ

Η αποφασιστική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές δείχνει ξεκάθαρα πόσο λανθασμένη ήταν η αντίληψη ότι ο προστατευτισμός που συνοψίζεται στη φράση «Πρώτα η Αμερική» (America First) ήταν μια παρέκκλιση από την κανονικότητα.

Αντιθέτως, αυτό το δόγμα υποστηρίχθηκε από ισχυρούς ψηφοφόρους σε πολιτείες-κλειδιά και ανταποκρίνεται σε θεμελιώδεις δυνάμεις που ισχύουν επί τέσσερις δεκαετίες:

• την προοδευτική εγκατάλειψη του αυτοαποκαλούμενου ρόλου των ΗΠΑ ως θεματοφύλακα του φιλελεύθερου συστήματος που βασίζεται σε κανόνες στον μετασοβιετικό κόσμο,
• την άνοδο της Κίνας ως ηγετικού αντιπάλου και
• την αντίδραση κατά των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που συνοδεύτηκαν από υψηλές ανισότητες, ραγδαία αύξηση της μετανάστευσης και αποξένωση των λιγότερο ειδικευμένων ντόπιων εργαζομένων, ιδίως των ανδρών.

Ο Τραμπ, αναφέρει το Bruegel, έχει διοχετεύσει αυτές τις δυνάμεις σε ένα πολιτικό κίνημα-γέφυρα.

Η πρόθεση του Τραμπ να αυξήσει τους δασμούς έρχεται να ανατρέψει μια σειρά ευσεβών πόθων: ότι ο κατακερματισμός της παγκόσμιας οικονομίας σε μπλοκ θα γνώμονα τη γεωπολιτική: με την Κίνα και τους συμμάχους της από τη μια πλευρά και τις ΗΠΑ από την άλλη. Η κατάσταση, ωστόσο, θα είναι πολύ πιο περίπλοκη από αυτό.

Οι δασμοί του Τραμπ θα διαταράξουν το εμπόριο μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και θα δημιουργήσουν επίσης εντάσεις, καθώς -αντικατοπτρίζοντας τα διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα και τα συμφέροντα ασφαλείας- οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα αντιδράσουν διαφορετικά.

Ο Τραμπ διαθέτει έναν εκτεταμένο κατάλογο μέσων που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να στοχεύσει μεμονωμένα χώρες, ακόμη και χωρίς να καταφύγει στο Κογκρέσο, και τα δικαστήρια ιστορικά δίνουν στους προέδρους ευρύ περιθώριο στην εμπορική πολιτική.

Επιπλέον, ο έλεγχος του Κογκρέσου μπορεί να επιτρέψει στον Τραμπ να προωθήσει γρήγορα μια οριζόντια αύξηση των δασμών.

Ωστόσο, οι δασμοί μπορεί να μην έρθουν όλοι μαζί. Ο Τραμπ μπορεί να επιλέξει μια διαφορετική προσέγγιση για τρεις λόγους:

Η προσέγγιση του Τραμπ είναι συναλλακτική, όπως έδειξε στη διαπραγμάτευση για τη συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά και τη συμφωνία πρώτης φάσης με την Κίνα.

Ο Τραμπ είναι υπέρ του προστατευτισμού, αλλά πιστεύει επίσης ότι οι ΗΠΑ είναι αρκετά ισχυρές ώστε να χρησιμοποιήσουν το εμπόριο ως μοχλό πίεσης για να πετύχουν πολύ καλύτερες συμφωνίες, και όχι μόνο στο εμπόριο. Αυτό που θέλει από το Μεξικό δεν είναι αυτό που θέλει από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από την Κίνα.

Πρέπει να προσέχει τον πληθωρισμό. Οι μετεκλογικές αναλύσεις δείχνουν ότι οι υψηλές τιμές ήταν η κύρια αιτία της πανωλεθρίας των Δημοκρατικών. Ο βαθμός στον οποίο οι δασμοί 60% για την Κίνα και 10%-20% για όλους τους άλλους θα αυξήσουν τις τιμές στις ΗΠΑ εξαρτάται από το πόσο οι εταίροι θα μειώσουν τις τιμές από τα προ δασμών επίπεδα, από το κατά πόσο οι εγχώριοι παραγωγοί θα αυξήσουν τις τιμές παράλληλα με τις υψηλότερες τιμές εισαγωγών μετά τους δασμούς και πόσο το δολάριο θα ανατιμηθεί ως απάντηση στους δασμούς.

Η καλύτερη εκτίμηση, αναφέρει το δημοσίευμα, είναι ότι οι δασμοί θα έχουν εφάπαξ αντίκτυπο 2%-3% στις τιμές των ΗΠΑ. Όμως, στο πλαίσιο άλλων μέτρων περιορισμού της προσφοράς και επέκτασης της ζήτησης, όπως η μείωση της μετανάστευσης, οι απελάσεις, οι φορολογικές περικοπές και η χαλαρότερη νομισματική πολιτική, οι δασμοί που θα έρθουν όλοι μαζί θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν έναν νέο κύκλο πληθωρισμού.

Μια μονομερής αύξηση των δασμών χωρίς προηγούμενη διαπραγμάτευση αυξάνει την πιθανότητα συντονισμένων αντιποίνων από τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Θα ήταν πιο αποτελεσματικό να «βγουν από τη μέση» ένας προς ένας – με σκληρότερα μέτρα σε ορισμένους, χαλαρότερα σε άλλους, ανάλογα με τις απαιτήσεις των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ μετρά τα εμπορικά κέρδη με βάση το μέγεθος του εμπορικού ισοζυγίου των ΗΠΑ. Μέσω αυτού του δεδομένου, ο κορυφαίος παραβάτης είναι η Κίνα, η οποία έχει το μεγαλύτερο εμπορικό πλεόνασμα μαζί με τις ΗΠΑ, 254 δισεκατομμύρια δολάρια.

Το Μεξικό είναι δεύτερο (154 δισ. δολάρια), στη συνέχεια η Ε.Ε. (107 δισ. δολάρια, εκ των οποίων η Γερμανία, 86 δισ. δολάρια) και η Ιαπωνία (62 δισ. δολάρια).

Εάν οι εταίροι των ΗΠΑ συμφωνήσουν σε ασύμμετρες και μεροληπτικές συμφωνίες, όπως οι απαιτήσεις αναγκαστικής αγοράς, ή αντιμετωπίσουν δασμούς, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου θα υποστεί περαιτέρω ζημιά, ίσως ανεπανόρθωτη. Θα υπάρξουν πολλές απρόβλεπτες συνέπειες και η πολιτική αβεβαιότητα θα εκτοξευθεί στα ύψη.

Για παράδειγμα, εάν η Κίνα αποσυνδεθεί από τις ΗΠΑ, θα επιδιώξει να αναπροσανατολίσει τις εξαγωγές της σε μεγάλες αγορές όπως η Ιαπωνία και η Ε.Ε., ακόμη και αν η ανάπτυξή της επιβραδυνθεί και εισάγει λιγότερα, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τις εντάσεις.

Αν υπάρχει μια χρυσή τομή, ο Τραμπ είναι απίθανο να ευνοήσει τις βιομηχανικές επιδοτήσεις, όπως έκανε ο Μπάιντεν.

Ο Τραμπ θα είναι λιγότερο διατεθειμένος από τον Μπάιντεν να αντιμετωπίσει την Κίνα και τη Ρωσία ως αρχέγονους εχθρούς. Αυτό μπορεί να ανοίξει την πόρτα σε εμπορικές συμφωνίες που κάποτε φαίνονταν απίθανες, αλλά μπορεί επίσης να συνεπάγεται έναν συμβιβασμό στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας που θα βρει κάθετα αντίθετη την Ευρώπη.

Η Ε.Ε. πρέπει να εξετάσει προσεκτικά αν πρέπει να διαπραγματευτεί. Η τελευταία μεγάλη διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ (η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων) διήρκεσε γιατρία χρόνια και ήταν φιλική, αλλά απέτυχε αμέσως μετά την εκλογή του Τραμπ το 2016.

Μια διαπραγμάτευση με τον Τραμπ υπό πίεση θα είναι πολύ πιο δύσκολη.

Οι αγορές φυσικού αερίου, γεωργικών προϊόντων και όπλων της Ε.Ε. από τις ΗΠΑ, μπορεί να απαιτηθούν ως μέρος μιας συμφωνίας. Εάν η Ε.Ε. δεν είναι σε θέση να αντέξει τις παραχωρήσεις που θα απαιτήσει ο Τραμπ, πρέπει να καταστεί σαφές ότι θα είναι έτοιμη να προβεί σε αντίποινα.

Οι εσωτερικές διαιρέσεις της Ε.Ε. που δημιουργούν αμφιβολίες σχετικά με τη δέσμευση να το πράξει αυξάνουν μόνο την πιθανότητα κακών αποτελεσμάτων.

Το δίλημμα της Ε.Ε. δείχνει ότι το εμπόριο και η ασφάλεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Πώς μπορεί η Ε.Ε. να διατηρήσει την εμπορική της αυτονομία ενώ εξαρτάται τόσο πολύ από τις ΗΠΑ για την άμυνά της; Πώς διαχειρίζεται η Ε.Ε. τις εμπορικές διαφορές της με την Κίνα χωρίς να τη μετατρέψει σε εχθρό; Το βέβαιο είναι ότι η Ε.Ε. δεν έχει την πολυτέλεια να διεξάγει εμπορικό πόλεμο σε δύο μέτωπα.