Γραφειοκρατία στην Κύπρο: Ένα εμπόδιο για τους πολίτες και τις επενδύσεις

Η γραφειοκρατία στην Κύπρο έχει εξελιχθεί σε ένα διαχρονικό πρόβλημα χωρίς προοπτική βελτίωσης, προκαλώντας έντονη δυσαρέσκεια και σοβαρές δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των πολιτών, στις επιχειρήσεις και στις συναλλαγές.

Σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης, οι πολίτες συναντούν καθυστερήσεις και δυσλειτουργίες που καθιστούν ακόμα και τις πιο απλές διαδικασίες εξαιρετικά χρονοβόρες. Η υποβολή αιτήσεων, όπως για έγκριση επιδομάτων, άδειες οικοδομής, πολιτογραφήσεις, αιτήσεις κτηματολογίου και άλλες διοικητικές πράξεις, μπορεί να διαρκέσει από μήνες έως και χρόνια (για παράδειγμα έγκριση επιδομάτων από 6 μήνες ως 2 χρόνια, για πολιτογράφηση από 5 ως 10 χρόνια, για άδεια οικοδομής από 1 ως 3 χρόνια, για κτηματικές διαφορές και έκδοση εγκρίσεων και τίτλων από 2 ως 5 χρόνια). Αυτή η συνεχής καθυστέρηση όχι μόνο επηρεάζει αρνητικά την καθημερινή ζωή των πολιτών, αλλά εμποδίζει και την επιχειρηματική δραστηριότητα, δημιουργώντας σοβαρά εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη.

Το μικρό μέγεθος της Κύπρου θα έπρεπε να λειτουργεί ως πλεονέκτημα για την αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης, παρ' όλα αυτά, η γραφειοκρατία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο. Αυτή η κατάσταση οφείλεται συχνά σε παραδοσιακές πρακτικές που διατηρούνται στο σύστημα όπως οι καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων, η μη ανάληψη ευθυνών και η αντίσταση στην αλλαγή η οποία συνδυάζεται με ελλιπή μηχανισμούς λογοδοσίας ή μηχανισμούς που να ενθαρρύνουν την υπευθυνότητα γεγονός που εμποδίζει την αποτελεσματική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης.

Η ανεπάρκεια του κράτους οδηγεί συχνά τους πολίτες σε πρακτικές που, αν και κατακριτέες, θεωρούνται ‘’αναγκαίες’’ για την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεών τους. Προσωπικές γνωριμίες και «κατάλληλοι άνθρωποι» πολλές φορές γίνονται η μόνη διέξοδος για να παρακαμφθούν οι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί. Αυτή η κατάσταση υπονομεύει την αξιοπιστία των κρατικών θεσμών οι οποίοι, με τις χρόνιες αδυναμίες τους, συμβάλλουν έμμεσα στη διαφθορά και τις κακές πρακτικές.

Πέρα από την επιβάρυνση των πολιτών, η γραφειοκρατία επηρεάζει αρνητικά και την οικονομία της χώρας η οποία βασίζεται κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών και στις ξένες επενδύσεις για την ανάπτυξή της. Αυτό σημαίνει ότι η γραφειοκρατία πλήττει άμεσα την ανταγωνιστικότητά της Κύπρου, καθώς καθυστερεί την υλοποίηση επενδύσεων και τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Περαιτέρω η αδυναμία των κρατικών υπηρεσιών να διεκπεραιώνουν έγκαιρα αιτήσεις και επενδυτικά σχέδια οδηγεί σε απώλεια πόρων και επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, απαιτούνται ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών, τη μείωση των καθυστερήσεων και την προώθηση της διαφάνειας. Μόνο με τέτοιες ριζικές αλλαγές θα μπορέσει η Κύπρος να γίνει πιο ανταγωνιστική, να προσελκύσει επενδύσεις και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των πολιτών της.

Κύριες Προκλήσεις και Προτεινόμενες Λύσεις:

- Ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών και απουσία συντονισμού: Η πλήρης υιοθέτηση ψηφιακών λύσεων για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών είναι κρίσιμη. Η απουσία συντονισμού μεταξύ των δημόσιων υπηρεσιών προκαλεί καθυστερήσεις (για παράδειγμα πολλές φορές υιοθετούνται διαφορετικές πρακτικές ανά επαρχία).

- Απλοποίηση νομοθεσίας και διαδικασιών: Η απλοποίηση και ενοποίηση των κανονισμών θα διευκόλυνε τις διοικητικές διαδικασίες, καθιστώντας τες πιο διαφανείς και κατανοητές για πολίτες και επιχειρήσεις. Επιπλέον, η ανανέωση της νομοθεσίας είναι απαραίτητη για την αποφυγή αυθαίρετων ερμηνειών από τους διοικητικούς λειτουργούς, περιορίζοντας αβεβαιότητες και πιθανές αδικίες.

- Αντίσταση στην Αλλαγή και εισαγωγή κινήτρων: Οι δημόσιοι υπάλληλοι και τα διοικητικά όργανα συχνά αντιστέκονται στις αλλαγές, ειδικά όταν αυτές περιλαμβάνουν την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών ή την απλοποίηση διαδικασιών. Η ενθάρρυνση της αποδοτικότητας και της καινοτομίας στη δημόσια διοίκηση μέσω συστημάτων αξιολόγησης και επιβράβευσης θα μπορούσε να βοηθήσει στην ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών και επιχειρήσεων.

- Έλλειψη πειθαρχικών διαδικασιών και αυστηρής αξιολόγησης: η έλλειψη πειθαρχικών διαδικασιών και αυστηρής αξιολόγησης οδηγεί συχνά σε μειωμένη απόδοση και περιορισμένη λογοδοσία. Χωρίς τις συνέπειες για την κακή απόδοση, οι υπάλληλοι ενδέχεται να μην έχουν το κίνητρο να βελτιώσουν την αποδοτικότητά τους ή να εξυπηρετήσουν τους πολίτες αποτελεσματικά.

- Ανάθεση σε ιδιώτες: Η ανάθεση υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα μπορεί να αποτελέσει λύση σε ορισμένες περιπτώσεις και αποσυμφόρηση των Δημόσιων Υπηρεσιών, επιτρέποντας ταχύτερη εξυπηρέτηση και πρόσβαση σε καινοτόμες λύσεις. Οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν συχνά μεγαλύτερη ευελιξία, ενώ αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό και τη λογοδοσία, κάτι που ενισχύει την αποδοτικότητα.

- Αποσπασματικές Προσεγγίσεις: Οι μεταρρυθμίσεις συχνά υλοποιούνται μεμονωμένα, χωρίς συνολικό σχεδιασμό, οδηγώντας σε αναποτελεσματικότητα.

- Περιορισμένη Πολιτική Δέσμευση: Οι πολιτικοί συχνά εξαγγέλλουν μεταρρυθμίσεις, χωρίς ωστόσο να ακολουθούν πραγματικές πράξεις.

- Αναβάθμιση των χώρων εργασίας και των εγκαταστάσεων/αρχείων δημόσιων υπηρεσιών. Προτείνεται η δημιουργία νέων κτηρίων εκτός πόλεων (μεταξύ Λευκωσίας και Λεμεσού), με εκτενή αρχεία για την εξάλειψη των συσσωρευμένων εγγράφων και τη μείωση καθυστερήσεων στις υποθέσεις. Παράλληλα, θα επιτευχθεί εξοικονόμηση πόρων από ενοίκια και μείωση του κυκλοφοριακού στις πόλεις.

Η επίλυση του χρόνιου προβλήματος της γραφειοκρατίας στην Κύπρο είναι πλέον επιτακτική, έστω και καθυστερημένα. Η άμεση επίλυσή του προβλήματος θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των πολιτών και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου, προωθώντας την οικονομική ανάπτυξη μέσω της προσέλκυσης περισσότερων ξένων επενδύσεων και της μείωσης του κόστους συναλλαγών για τις επιχειρήσεις.

*Δικηγόρος