Άννα Ζαβού: Υπουργείο και Υφυπουργεία χωρίς μονάδες εσωτερικού ελέγχου

Ένα Υπουργείο και δύο Υφυπουργεία δεν έχουν ούτε ένα άτομο στη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, δήλωσε η Έφορος Εσωτερικού Ελέγχου της Δημοκρατίας, Άννα Ζαβού στην Επιτροπή Ελέγχου την Πέμπτη, υπογραμμίζοντας την υποστελέχωση που υπάρχει και στην ίδια την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, καθώς φαίνεται να καθυστερεί η υλοποίηση της σχετικής υπουργικής απόφασης Μαρτίου 2021.

Η Επιτροπή Ελέγχου, με πρωτοβουλία του Αναπληρωτή Προέδρου της Επιτροπής, Βουλευτή του ΔΗΚΟ, Χρύση Παντελίδη, εξέτασε τον βαθμό υλοποίησης της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για ενίσχυση του εσωτερικού ελέγχου σε όλα τα Υπουργεία, Τμήματα και Υπηρεσίες.

Η κ. Ζαβού παρουσίασε το ιστορικό σύστασης των μονάδων ελέγχου και το μοντέλο τριών γραμμών άμυνας. Όπως εξήγησε, η πρώτη γραμμή άμυνας είναι η διοίκηση των Υπουργείων και των Υφυπουργέιων, η δεύτερη γραμμή άμυνας είναι οι Μονάδες Ελέγχου που βρίσκονται εντός των Υπουργείων και Υφυπουργείων και η τρίτη γραμμή είναι η ανεξάρτητη Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου (ΥΕΕ).

Η Ελεγκτική Υπηρεσία αποτελεί την τέταρτη γραμμή άμυνας. Όπως είπε, είναι σημαντική η συνεργασία των τριών γραμμών για την πρόληψη κινδύνων. «Ένα δυνατό σύστημα εσωτερικού ελέγχου 1ης, 2ης και 3ης γραμμής άμυνας είναι η ραχοκοκαλιά για μείωση της διαφθοράς», σημείωσε.

Η Έφορος Εσωτερικού Ελέγχου ανέφερε ότι στην απόφαση 2021 προβλεπόταν η ενίσχυση της ΥΕΕ με επιπλέον 7 άτομα, κάτι που μέχρι και σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί. Πέρα από αυτά, έχουν κενωθεί άλλες τρεις θέσεις. Επιπλέον, ανέφερε ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η στελέχωση των Μονάδων Ελέγχου στα Υπουργεία, Υφυπουργεία, Υπηρεσίες και Τμήματα. Μάλιστα, το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υφυπουργείο Καινοτομίας, και το Υφυπουργείο Πολιτισμού δεν έχουν ούτε ένα άτομο στη στελέχωση της Μονάδας Ελέγχου.

Πρόσθεσε ότι υπάρχουν ακόμα σημαντικές Υπηρεσίες που δεν έχουν άτομα στις Μονάδες Ελέγχου, όπως το Τμήμα Εφόρου Εταιρειών και το Τμήμα Κτηματολογίου.

Ως σημαντικότερα προβλήματα της Υπηρεσίας, η κ. Ζαβού ανέφερε την ανεπαρκή στελέχωση, την επιφόρτωση των λειτουργών των Μονάδων Ελέγχου και με άλλα καθήκοντα πέραν των αρμοδιοτήτων τους, που μπορεί να προκαλεί και σύγκρουση καθηκόντων, και το ότι λειτουργοί αποχωρούν από την Υπηρεσία και τις μονάδες ελέγχου μετά που έχουν τύχει εκπαίδευσης. Επιπλέον, είπε ότι παρόλο που έχει συσταθεί η διαδικασία αξιολόγησης κινδύνων, δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα.

Επιπρόσθετα, ανέφερε ότι με βάση διεθνή στατιστικά, η ανάκτηση ζημιών μετά από απάτες ανέρχεται μόλις στο 13%, τονίζοντας τη σημασία της πρόληψης μέσω του εσωτερικού ελέγχου, παρά της εκ των υστέρων προσπάθειας για λογοδοσία.

Από την πλευρά του, ο Γενικός Ελεγκτής, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, διευκρίνισε τη διαφοροποίηση της έννοιας του «ελέγχου» στα αγγλικά σε control και audit. Όπως είπε, αρμοδιότητα των Μονάδων Ελέγχου είναι το control, τονίζοντας την ανάγκη ελέγχου επί των διαδικασιών και καταγραφής και αποφυγής των πιθανών κινδύνων. Ο ρόλος της ΥΕΕ είναι ο εσωτερικός έλεγχος με την έννοια του internal audit, αφού αξιολογεί τον έλεγχο των Μονάδων, κάνει εισηγήσεις και δίνει διαβεβαιώσεις.

Εισηγήθηκε να είναι σαφές το τι κάνει η κάθε γραμμή άμυνας και να μη συγχέονται οι ρόλοι, υπογραμμίζοντας τη σημασία στελέχωσης τόσο των Μονάδων Ελέγχου, ειδικά όσων χειρίζονται διαδικασίες υψηλού κινδύνου, όσο και της ΥΕΕ.

Σημείωσε ότι οι Υπηρεσίες που έχουν αυξημένες μονάδες ελέγχου έχουν χαμηλότερο κίνδυνο και επομένως και οι έλεγχοι που διενεργούνται από την Ελεγκτική Υπηρεσία είναι με μικρότερο δείγμα.

Απαντώντας σε ερώτηση του Προέδρου της Επιτροπής, αν θα μπορούσε να αποφευχθεί το φιάσκο με το «e-justice» αν υπήρχε εσωτερικός έλεγχος στο Υφυπουργείο Καινοτομίας, ο Γενικός Ελεγκτής είπε ότι πολλά από τα σημεία που υπέδειξε η Ελεγκτική Υπηρεσία εκ των υστέρων δεν έπρεπε να γίνουν αν υπήρχε μονάδα ελέγχου. Σημείωσε ότι το Υφυπουργείο Καινοτομίας θα έπρεπε να έχει μία ενισχυμένη μονάδα ελέγχου, δεδομένου των συμβάσεων που χειρίζεται.

Εκ μέρους του Υπουργείου Οικονομικών, η Έλενα Αζίνα, Διευθύντρια του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού, είπε ότι η βασική αρμοδιότητα των Μονάδων Ελέγχου είναι η αποτύπωση και καταγραφή των κινδύνων στα Υπουργεία και γι’ αυτό είναι σημαντικό να μην εκτελούν άλλες αρμοδιότητες και καθήκοντα, καθώς μπορεί να υπάρχει σύγκρουση με τον ρόλο τους.

Σημείωσε ότι η στελέχωση των Μονάδων είναι αρμοδιότητα των Γενικών Διευθυντών, οι οποίοι πρέπει να αντιληφθούν τον ρόλο του εσωτερικού ελέγχο. Υπογράμμισε ότι ένα δυνατό σύστημα ελέγχου αποτρέπει τη διαφθορά, γι’ αυτό πρέπει να δοθεί η ανάλογη σημασία.

Από την άλλη, ανέφερε ότι όταν πληρωθούν οι 7 κενές θέσεις της ΥΕΕ, η Υπηρεσία θα είναι επαρκώς στελεχωμένη.

Σε δηλώσεις του, ο κ. Παντελίδης, ανέφερε ότι διαπιστώνεται καθολικά πως όσο πιο ισχυρός είναι ο εσωτερικός έλεγχος, τόσο καλύτερη, και πιο χρηστή, αξιοκρατική, διάφανη και καθαρή είναι η δημόσια διοίκηση και τόσο λιγότερο είναι το βάρος που καταλήγει στην Ελεγκτική Υπηρεσία.

Σημείωσε ακόμα, ότι διαπιστώθηκε ότι η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου Μαρτίου 2021, δεν υλοποιείται στον βαθμό και με τον τρόπο που θα έπρεπε, «κυρίως με ευθύνη του κάθε Υπουργείου και κάθε Υφυπουργείου χωριστά». Όπως είπε, ο αυξημένος αποτελεσματικός εσωτερικός έλεγχος θα μειώσει και τα φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς και τα σκάνδαλα που παρατηρούνται και θα ενισχύσει τους κανόνες χρηστής διοίκησης.

Ανέφερε ότι η Επιτροπή αποφάσισε να συνεχίσει την παρακολούθηση του θέματος και θα εξετάσει το πώς εφαρμόζεται η απόφαση στο κάθε Υπουργείο ξεχωριστά, «για να συμβάλουμε μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου στη βελτίωση της κατάστασης που θα έχει και άμεσο και μακροπρόθεσμο θετικό αντίκτυπο στη δημόσια διοίκηση της Κύπρου».

Η Βουλευτής ΔΗΣΥ, Σάβια Ορφανίδου, είπε ότι ο ΔΗΣΥ έχει διαπιστώσει πολλές φορές ότι ο εσωτερικός έλεγχος είναι εξαιρετικής σημασίας για τη σωστή και αποτελεσματική λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας. «Γι’ αυτό θεωρούμε ότι η ΥΕΕ και η Έφορος επιτελεί πολύ σημαντικό έργο προς την κατεύθυνση της πρόληψης, σε θέματα διαχείρισης κινδύνου, σωστής εφαρμογής εταιρικής διακυβέρνησης και στα συστήματα εσωτερικού ελέγχου που πρέπει να υπάρχουν στον δημόσιο τομέα».

Γι’ αυτό είπε, «θεωρούμε επιτακτική και άμεση την περαιτέρω στελέχωση της ΥΕΕ», για να διασφαλίσει ότι γίνεται αποτελεσματική δουλειά για φαινόμενα διαφθοράς και αναποτελεσματικότητας. Επιπρόσθετα, σημείωσε ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις μονάδες ελέγχου που οφείλει το κάθε Υπουργείο να θεσμοθετήσει. «Εδώ απαιτείται η πολιτική βούληση του εκάστοτε πολιτικού προϊστάμενου αλλά και της ίδιας της διεύθυνσης του κάθε Υπουργείου», είπε.

Ο Βουλευτής ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης, είπε ότι σε ό,τι αφορά τον εσωτερικό έλεγχο, «το κράτος είναι γυμνό στα αγκάθια». Σημείωσε τη σημασία ο έλεγχος να γίνεται και σε πραγματικό χρόνο, καθώς αυτού του είδους οι έλεγχοι θα αντιμετωπίσουν τη διαφθορά. Επισήμανε τη σοβαρή υποστελέχωση της ΥΕΕ. Επιπρόσθετα, είπε ότι «στα Υπουργεία, παρά την πολιτική απόφαση για να υπάρξει εσωτερικός έλεγχος, με εξαίρεση το Υπουργείο Μεταφορών, όλα τα υπόλοιπα Υπουργεία έχουν υπηρεσίες που είτε υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν και καθόλου», φέροντας ως παράδειγμα το Υφυπουργείο Καινοτομίας, που χειρίζεται προγράμματα για τα οποία γίνεται συζήτηση τις τελευταίες μέρες, λόγω της κατάρρευσής τους και δεν υπάρχει «ούτε ένα άτομο για τον εσωτερικό έλεγχο».

Ο Βουλευτής ΔΗΠΑ, Αλέκος Τρυφωνίδης, είπε ότι διαπιστώνεται η υποστελέχωση της ΥΕΕ, με δυσάρεστα αποτελέσματα την εκκόλαψη σκανδάλων που εντοπίζει ο Γενικός Ελεγκτής εκ των υστέρων με δυσάρεστες συνέπειες για τον τόπο και τους πολίτες.

Ανέφερε ότι σε πολλά Υπουργεία ο εσωτερικός έλεγχος είναι ανύπαρκτος, αφού δεν δημιουργήθηκαν οι μονάδες ελέγχου. Γι’ αυτό, είπε ότι υπάρχει πρόταση για να γίνει διαβούλευση της Επιτροπής Ελέγχου, μαζί με την Έφορο Εσωτερικού Ελέγχου και τον Γενικό Ελεγκτή, και εκπροσώπους της Δημοκρατίας για να παρθούν οι τελικές αποφάσεις για την ορθή στελέχωση.

Εντός της Επιτροπής, ο Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων, Σταύρος Παπαδούρης, διερωτήθηκε ποιος απολαμβάνει τον έλεγχο σε μια χώρα που η νοοτροπία είναι ότι όλοι τα ξέρουν όλα, σημειώνοντας ότι το πρόβλημα είναι διαχρονικό. Εξέφρασε τον προβληματισμό του για το ότι κάποια Υπουργεία στελεχώνονται με μόνο ένα άτομο, υπογραμμίζοντας τη σημασία της εναλλαξιμότητας για να μη δημιουργούνται σχέσεις εξάρτησης.