Ιδιωτική κατανάλωση και επενδύσεις οι βασικοί τροφοδότες της ανάπτυξης το 2023

Η ισχυρή ανάπτυξη της οικονομίας της Κύπρου το 2021 (+6,6%) εξασθένησε μόνο ελαφρώς το 2022 (+5,6%), παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε αυτή την εξέλιξη συνέβαλαν ως γνωστόν πρωτίστως ο τουρισμός, που ανέκαμψε ισχυρά για δεύτερη χρονιά, οδηγώντας σε σημαντική ενίσχυση των εξαγωγών υπηρεσιών (+11,6%, κατόπιν +12,6% το 2021), και η κατανάλωση των νοικοκυριών που διευρύνθηκε σημαντικά (+7,8% από +4,5% στο προηγούμενο έτος), παρά την ταχεία άνοδο των τιμών καταναλωτή από το δεύτερο τρίμηνο του 2022 εξαιτίας του πολέμου, καθώς λήφθηκαν δημοσιονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεών του στις τιμές. Η ιδιωτική κατανάλωση υποστηρίχθηκε και από το ότι δεν επιβλήθηκαν το 2022 περιορισμοί σχετικά με την πανδημία COVID-19 ύστερα από δύο διαδοχικά χρόνια μέτρων με αυτή τη στόχευση, γεγονός που ευνόησε και την απασχόληση, με το μέσο ποσοστό ανεργίας πέρυσι στο 6,8%, που ήταν το ελάχιστο 12 ετών.

Η ιδιαίτερα σημαντική αναπτυξιακή δυναμική συνολικά πέρυσι μετριάστηκε το τέταρτο τρίμηνο του 2022, καθώς το ΑΕΠ ανήλθε κατά 4,4% σε ετήσια βάση, με την αύξησή του να επιβραδύνεται περαιτέρω στο πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο του 2023, σε 3,4% και 2,3% αντίστοιχα. Η μικρότερη ένταση της ανάπτυξης στο πρώτο εξάμηνο φέτος προήλθε κυρίως από επιδείνωση του εξωτερικού ισοζυγίου. Οι εξαγωγές υποχώρησαν ήπια, κατά 2,3% σε ετήσια βάση (έναντι +21,2% την ίδια περίοδο του 2022), αποκλειστικά από λιγότερες εξαγωγές υπηρεσιών (-3,5%). Παράλληλα, οι εισαγωγές διευρύνθηκαν, αν και σαφώς λιγότερο από ότι πριν ένα έτος (+7,3% έναντι +24,5%), κυρίως λόγω περισσότερων εισαγωγών αγαθών (+15,1%), οι οποίες όμως σχετίζονται με επενδύσεις από τη ναυτιλία, οπότε η αρνητική επίδρασή τους στο ΑΕΠ εν πολλοίς αντισταθμίστηκε από την ισχυρή επέκταση του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου (+9,9% από +9,5% στο α’ εξάμ. 2022). Εκτός του επιδεινωμένου εξωτερικού ισοζυγίου, η άνοδος της κατανάλωσης των νοικοκυριών, παρότι παρέμεινε ισχυρή στο πρώτο εξάμηνο, είναι εξασθενημένη συγκριτικά με το 2022 (+4,6% από +6,4%), με αντίκτυπο στην αναπτυξιακή δυναμική.

Η κυπριακή οικονομία δεν αναμένεται να επηρεαστεί σημαντικά στο υπόλοιπο του 2023 από τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, υποστηριζόμενη πρωτίστως από την κατανάλωση των νοικοκυριών σε συνθήκες υποχώρησης του πληθωρισμού, την περαιτέρω ανάκαμψη στον τουριστικό τομέα και τον τομέα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), με τις επενδύσεις από αυτούς τους τομείς καθώς και εκείνες σε κατοικίες επίσης να συμβάλλουν στην αύξηση του ΑΕΠ. Ο τουριστικός τομέας έχει ήδη δείξει σημάδια ισχυρότερης ώθησης στην ανάπτυξη το δεύτερο τρίμηνο του 2023 έναντι του προηγούμενου, με τις αφίξεις τουριστών να αυξάνονται κατά 24,9% σε ετήσια βάση και τις δαπάνες τους 27,4% υψηλότερα. Η έντονη κλιμάκωση της δραστηριότητας στο πεδίο των ΤΠΕ που ξεκίνησε πέρυσι οφείλεται στην κρατική στρατηγική για την προσέλκυση ξένων επιχειρήσεων, η οποία οδήγησε έως τον Οκτώβριο του 2022 στην εγγραφή περισσότερων από 1100 εταιρειών με παραπάνω από 9000 εργαζομένους στη Μονάδα Διευκόλυνσης Επιχειρήσεων της Κύπρου. Ως αποτέλεσμα, η ανάπτυξη στον τομέα ΤΠΕ το 2022 ήταν η δεύτερη ισχυρότερη μεταξύ των βασικών οικονομικών τομέων, με το μερίδιό του στο ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 0,8 π.μ., στο 10,4%, άνοδος μικρότερη μόνο εκείνης στον τουρισμό, ο οποίος όμως κατείχε σαφώς μικρότερο μερίδιο, επομένως παρουσίαζε μεγαλύτερα περιθώρια βελτίωσης (+1,0 π.μ., στο 3,9%). Οι ΤΠΕ παρέμειναν σε τροχιά σημαντικής, ωστόσο σαφώς ηπιότερης από ότι το 2022, ανόδου και στο πρώτο εξάμηνο φέτος, με διεύρυνση προϊόντος σε ετήσια βάση κατά 5,2% (έναντι 16,7% ένα έτος νωρίτερα), υπολειπόμενης μόνο της ανάκαμψης στο χονδρικό-λιανικό εμπόριο, μεταφορές-αποθήκευση, ξενοδοχεία-εστιατόρια (+7,1%).

Η ανερχόμενη δραστηριότητα στον τουρισμό και τις ΤΠΕ πέρυσι, και, σε μικρότερο βαθμό, οι μεταναστευτικές ροές που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αναθέρμαναν τη δραστηριότητα στις κατασκευές, με έμφαση στις κατοικίες, μια δυναμική που συνεχίζεται το τρέχον έτος. Η αύξηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας είναι στενά συνδεδεμένη με τις χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, επομένως αυτός θα είναι ένας ακόμη αναπτυσσόμενος κλάδος φέτος. Από την άλλη πλευρά, η άνοδος των επιτοκίων στην Κύπρο όπως διεθνώς, για την ανάσχεση του υψηλού πληθωρισμού, ασκεί πιέσεις στη ζήτηση δανείων, μετριάζοντας την τρέχουσα περίοδο την αναπτυξιακή δυναμική του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Εστιάζοντας στις εξελίξεις στο πεδίο του πληθωρισμού, που επηρεάζουν το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών και ακολούθως τις καταναλωτικές δαπάνες τους, κατόπιν της ανόδου του ρυθμού μεταβολής του εναρμονισμένου δείκτη τιμών (ΕνΔΤΚ) στην Κύπρο σε υψηλό όλων των εποχών τον Ιούλιο του 2022 (10,6%), έκτοτε οι πληθωριστικές πιέσεις υποχωρούν συνεχώς. Ο εναρμονισμένος πληθωρισμός υποχώρησε τον Ιούλιο του 2023 σε 2,4%, από την εξασθενημένη άνοδο των συνιστωσών του που τροφοδότησαν τη ραγδαία αύξηση στο αρχικό επτάμηνο πέρυσι (ενέργεια, τρόφιμα, καταλύματα), ενώ ο μέσος πληθωρισμός στο πρώτο επτάμηνο φέτος διαμορφώθηκε σε 4,6%, έναντι 7,7% πριν ένα χρόνο. Πιθανές εστίες επιτάχυνσης του πληθωρισμού την προσεχή περίοδο είναι μια νέα συνεχής ανάκαμψη των τιμών ενέργειας παγκοσμίως και η προσφάτως αποδειχθείσα από το ΔΝΤ υψηλή μετακύλιση του πληθωρισμού στους μισθούς στην Κύπρο (Country Report No. 23/192), που θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα spiral ανόδου τιμών-μισθών. Το μέσο επίπεδο του εναρμονισμένου πληθωρισμού το 2023 αναμένεται να διαμορφωθεί στην περιοχή του 3,7%, από 8,1% στο προηγούμενο έτος, και να επιδράσει λιγότερο περιοριστικά στην κατανάλωση των νοικοκυριών.

Υπό τις πρόσφατες τάσεις και τις αναμενόμενες εξελίξεις στις συνιστώσες του εγχώριου προϊόντος, τόσο στην πλευρά της ζήτησης, όσο και σε εκείνη της παραγωγής, η αύξηση του ΑΕΠ της Κύπρου το 2023 εκτιμάται πως θα διαμορφωθεί στην περιοχή του 2,3%, με προοπτικές επιτάχυνσης στο επόμενο έτος, ελαφρώς υψηλότερα του 3,0%.

*Ερευνητής Οικονομολόγος στη Eurobank Research