Η σύνθετη εξίσωση της κυπριακής οικονομίας και το «άθροισμα» δύο οικονομολόγων

Αντικείμενο έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης αποτέλεσαν τις τελευταίες ημέρες τα στοιχεία αναφορικά με τον ρυθμό ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας το δεύτερο τρίμηνο του 2023, με στελέχη της αντιπολίτευσης να εκφράζουν έντονη ανησυχία και να εξαπολύουν πυρά κατά της κυβέρνησης για την προκύπτουσα από τους αριθμούς επιβράδυνση σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο.

Από την άλλη, κυβέρνηση και υπουργείο Οικονομικών εμφανίζονται καθησυχαστικοί, διαβεβαιώνοντας πως η κυπριακή οικονομία συνεχίζει την ανοδική της πορεία και υποδεικνύοντας πως η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης ήταν προβλέψιμη και οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες.

Διαβάστε εδώ: Ξεκαθαρίζει τις σκιές η Κυβέρνηση: «Η κυπριακή οικονομία συνεχίζει την ανοδική της πορεία»

Υπενθυμίζεται ότι βάσει των στοιχείων που έδωσε στη δημοσιότητα στις 16 του μήνα η Στατιστική Υπηρεσία, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2023 υπολογίζεται σε 2,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022, ενώ μετά τη διόρθωση του ΑΕΠ ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις ο ρυθμός ανάπτυξης υπολογίζεται στο 2,3%.

Το πρώτο τρίμηνο του 2023, σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο ρυθμός ανάπτυξης βρέθηκε στο 3,1%, ενώ μετά τη διόρθωση του ΑΕΠ ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις στο 3.2%.

Διαβάστε εδώ: H κατάσταση της κυπριακής οικονομίας και η σύγκριση με άλλες χώρες

Με φόντο τις διαφορετικές αναγνώσεις που γίνονται, δύο εγνωσμένου κύρους οικονομολόγοι κλήθηκαν από το InBusinessNews να τοποθετηθούν και να δώσουν το δικό τους «άθροισμα» επί της σύνθετης αυτής εξίσωσης που ακούει στο όνομα κυπριακή οικονομία, η κατάσταση και η πορεία της.

Πώς οι ίδιοι βλέπουν την εικόνα της οικονομίας μας, πώς διαβάζουν τους αριθμούς και πόσο εύλογες ή όχι είναι οι ανησυχίες που διατυπώνονται σε σχέση με την πορεία της; Βρίσκονται ή όχι σε κίνδυνο τα δημόσια οικονομικά και από ποιους παράγοντες απειλείται η δημοσιονομική σταθερότητα;

Απαντήσεις δίνουν ο οικονομικός ιστορικός Δρ. Αλέξανδρος Αποστολίδης και ο οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Μάριος Χρίστου.

Από την μία, ο Δρ. Αλέξανδρος Αποστολίδης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα δημόσια οικονομικά, τα οποία-όπως τονίζει- αν δεν τύχουν ορθολογικής διαχείρισης θα βάλουν την Κύπρο σε περιπέτειες. Υπογραμμίζει ταυτόχρονα ότι αν οι οίκοι αξιολόγησης κρίνουν πως μια χώρα δεν λαμβάνει στα σοβαρά τους κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά, ξαφνικά το κόστος δανεισμού της θα εκτοξευθεί.

Με τη σειρά του, ο Μάριος Χρίστου αναφέρει ότι, ενόψει των παγκόσμιων δεδομένων και εξελίξεων, η Κύπρος βρίσκεται σε καλό σημείο και εξηγεί πως δεν υπάρχει συρρίκνωση στο ΑΕΠ αλλά επιβράδυνση, η οποία προκύπτει λόγω της επιτοκιακής πολιτικής της ΕΚΤ ως μέτρο αντιστάθμισης του πληθωρισμού.

Και οι δύο οικονομολόγοι τονίζουν ότι τα δημόσια οικονομικά της Κύπρου είναι εύθραυστα και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, ενώ γενικά η οικονομία σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις πληθωριστικές πιέσεις.

Ιδιαίτερη αναφορά κάνουν σε θέματα ενεργειακής πολιτικής, με τον Δρ. Αποστολίδη να υποστηρίζει πως η αποτυχία σε αυτό το κομμάτι μειώνει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου. Ο κ. Χρίστου σημειώνει πώς αν η Κύπρος καταφέρει να φέρει φυσικό αέριο, τότε θα μειωθεί σημαντικά το κόστος της ενέργειας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι οικονομολόγοι φέρνουν στο προσκήνιο και άλλα θέματα που οι ίδιοι θεωρούν σημαντικά, όπως οι περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της Κύπρου, που αν δεν τις πετύχει θα βρεθεί αντιμέτωπη με ποινές.

Δρ. Αλέξανδρος Αποστολίδης: Οι δύο όψεις του ρυθμού ανάπτυξης

Όπως έχει προαναφερθεί, τα τελευταία στοιχεία που έχουν δοθεί αφορούν το τελευταίο τρίμηνο του έτους και καταδεικνύουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ είναι 2,1% και 2,3% με τη διόρθωση των εποχικών διακυμάνσεων.

«Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ σημείωσε πτώση σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο και είναι σ’ αυτό το σημείο που δημιουργήθηκαν οι πολιτικές διαφωνίες», εξηγεί ο οικονομικός ιστορικός, Δρ. Αλέξανδρος Αποστολίδης.

Ερωτηθείς σχετικά με το ποιο είναι το πιο σημαντικό συγκρίσιμο μέτρο, ο Δρ. Αποστολίδης υπέδειξε πως αυτό εξαρτάται από τις ανησυχίες του καθενός και από την οπτική γωνία υπό την οποία αντικρίζουν την οικονομία.

«Αν σε ανησυχεί το βιοτικό επίπεδο της χώρας σου και το μέσο εισόδημα του μέσου Κύπριου, θα επικεντρωθείς στο 2,1%, το οποίο καταδεικνύει ανάπτυξη και εφησυχάζει, καθώς υπάρχει μία αύξηση. Από την άλλη όμως, αν σε ανησυχεί η πορεία της οικονομία, θα δεις την διαφορά με το προηγούμενο τρίμηνο και εκεί προκύπτουν ανησυχίες, καθώς καταγράφεται μείωση», ανέφερε.

Ωστόσο, επισήμανε ότι η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης είναι εμφανής, καθώς η οικονομία κάνει το γνωστό «slow down», και αυτό, λόγω των ετεροχρονισμένων και αλυσιδωτών επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία.

Αναλύοντας περαιτέρω, σημείωσε ότι όλες οι χώρες της Ευρώπης ανέμεναν ότι οι διάφορες επιπτώσεις του πολέμου, όπως ο πληθωρισμός και η αντιμετώπισή του, με τις αυξήσεις των επιτοκίων, θα επιφέρουν οικονομικό αντίκτυπο στα κράτη μέλη.

«Η Κύπρος, μέχρι το τέλος του 2022 δεν ακολούθησε αυτή την πρόγνωση και γι’ αυτό ήταν σε σχετικά καλό επίπεδο σε σύγκριση με τις άλλες χώρες. Και αυτό επειδή κατέφθασαν στο νησί πάρα πολλές εταιρείες από την Ουκρανία και τη Ρωσία για να ξεφύγουν από τον πόλεμο. Όμως φαίνεται ότι αυτό σταμάτησε», πρόσθεσε.

Συνεπώς, σύμφωνα με τον Δρ. Αποστολίδη, η αύξηση των επιτοκίων, οι πληθωριστικές πιέσεις, η μειωμένη αγοραστική δύναμη των καταναλωτών σε συνδυασμό με τις εταιρείες που σταμάτησαν να έρχονται στην Κύπρο πλέον (καθώς σημειώθηκε μεγάλη κάθοδος με την έναρξη του πολέμου και ο ρυθμός ανάπτυξης την συγκεκριμένη περίοδο ήταν μεγάλος και δεν αναμένεται περαιτέρω κάθοδος) είναι οι παράγοντες που δημιούργησαν αυτή την μείωση στον ρυθμό ανάπτυξης.

Συστημικοί κίνδυνοι που απειλούν τα δημόσια οικονομικά

Κληθείς να σχολιάσει τα δημόσια οικονομικά της Κύπρου, ο Δρ. Αλέξανδρος Αποστολίδης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για συστημικές απειλές, πολλαπλές ανησυχίες και προβληματισμούς που προκύπτουν από διάφορους παράγοντες.

Αρχικά, όπως είπε, οι μεγάλες ανησυχίες είναι γύρω από το επίπεδο του χρέους της χώρας μας, το οποίο είναι σε υψηλά επίπεδα, από τα πιο υψηλά στην Ευρώπη λόγω του 2013, της κατάρρευσης του Συνεργατισμού και άλλων πολιτικών που εφαρμόστηκαν. Έτσι, με την αύξηση των επιτοκίων η Κύπρος καλείται να πληρώνει πιο πολλά, καθώς το κόστος δανεισμού είναι υψηλότερο.

Ο Δρ. Αποστολίδης συμπλήρωσε ότι την ίδια ώρα η κυβέρνηση έχει έσοδα από την φορολογία-η οποία φορολογία είναι ένα ποσοστό της παραγωγής-και αν η παραγωγή φτάσει στο τέλμα ή μειωθεί, τότε μειώνονται και τα κρατικά έσοδα.

Με βάση τα πιο πάνω, ο Δρ. Αλέξανδρος Αποστολίδης τόνισε τους τρεις συστημικούς κίνδυνους που όπως είπε, εάν δεν υπάρχει σωστή διαχείριση, θα βάλουν την Κύπρο σε περιπέτειες.

Συγκεκριμένα:

1. Τα επιτόκια που αυξάνονται και καλείται η να πληρώνει περισσότερα για να δανειστεί, καθώς είναι υψηλό το δημόσιο χρέος.
2. Η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης συνεπάγεται μειωμένα κρατικά έσοδα.
3. Ένεκα των εκλογών που είχαμε, υπήρξε μια «χαλάρωση» στα δημόσια οικονομικά.

Όπως υπογράμμισε, οι δημοσιονομικές αποφάσεις σήμερα μπορούν μεσοπρόθεσμα να φέρουν ένα κράτος σε μονόδρομο και έτσι, πολύ σωστά ξεκίνησε ο διάλογος γύρω από τις ανησυχίες για τα δημόσια οικονομικά.

Επίσης, τόνισε πως αν οι οίκοι αξιολόγησης κρίνουν ότι μια χώρα δεν λαμβάνει στα σοβαρά τους κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά, ξαφνικά το κόστος δανεισμού της θα εκτοξευθεί.

Ερωτηθείς σχετικά με το τι θα μπορούσε το κράτος να κάνει για συγκράτηση των δημόσιων εξόδων, ο Δρ. Αποστολίδης έδωσε το παράδειγμα της ΑΤΑ σε συνδυασμό με τις νέες θέσεις στο δημόσιο.

«Έγιναν κάποιες συμφωνίες τις οποίες πρέπει να τις τηρήσουμε όπως για παράδειγμα η ΑΤΑ, η οποία θα επιφέρει αύξηση στους μισθούς των δημόσιων υπαλλήλων. Ταυτόχρονα, ανοίγουν νέες θέσεις στο δημόσιο. Έπρεπε να περιμένουμε ένα χρόνο, να παγοποιηθούν αυτές οι θέσεις, για να δούμε αν μπορούμε να ανταπεξέλθουμε δημοσιοοικονομικά, και όχι να γίνονται αυτές οι κινήσεις ταυτόχρονα», υπέδειξε.

Άλλες οικονομικές… απειλές

Παράλληλα, ο Δρ. Αποστολίδης έφερε στο προσκήνιο άλλα θέματα που… απειλούν την οικονομία τα οποία έχουν να κάνουν με την κακή κατανόηση των μακροχρόνιων κινδύνων, όπως είναι οι δεσμεύσεις της Κύπρου σε θέματα περιβάλλοντος, που πολύ πιθανόν να βρεθούμε αντιμέτωποι με ποινές και τεράστια πρόστιμα.

«Η Κύπρος δεσμεύτηκε για μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2050. Δεν υπάρχει καλή κατανόηση στο τι πρέπει να γίνει σήμερα για να μην βρεθούμε σε περιπέτειες. Επίσης, έχουμε δεσμευτεί ως το 2030-το οποίο είναι σε επτά χρόνια-να μειώσουμε κατά το ήμισυ τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν βενζίνη. Δεν το βλέπω να γίνεται και είναι ανησυχητικό, καθώς θα βρεθούμε με ποινές τις οποίες θα κληθούμε να τις πληρώσουμε», ανέφερε σχετικά.

Αναφέρθηκε ακόμη στην αποτυχία της ενεργειακής πολιτικής, η οποία επιφέρει άμεσο αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα της Κύπρου και κατ’ επέκταση στους μισθούς.

«Η Κύπρος παραδοσιακά, λόγω έλλειψης ανταγωνιστικότητας, προχωρά σε μειώσεις μισθών ως μέσο αντιστάθμισης. Αυτό έγινε και το 2013 και βγήκαμε από την κρίση. Το γεγονός ότι δεν είμαστε ανταγωνιστικοί σε θέματα ενεργειακής πολιτικής, επιφέρει άμεσο αντίκτυπο και στους μισθούς της χώρας», κατέληξε.

Μάριος Χρίστου: Καλά τα οικονομικά της Κύπρου ενόψει των δεδομένων

Σε ευνοϊκή θέση σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. βρίσκεται η Κύπρος, καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης είναι πιο πάνω από τον μέσο όρο, τόσο της Ε.Ε όσο και της Ευρωζώνης, ανέφερε με τη σειρά του ο Οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Μάριος Χρίστου, τονίζοντας ότι δεν υπάρχει συρρίκνωση στο ΑΕΠ, αλλά αντιθέτως ανάπτυξη της τάξης του 2,1%.

«Το γεγονός ότι το προηγούμενο τρίμηνο ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν πιο υψηλός, δεν σημαίνει ότι υπάρχει συρρίκνωση, αλλά επιβράδυνση στον ρυθμό ανάπτυξης», υπογράμμισε. Η επιβράδυνση, όπως είπε, είναι εξαιτίας της επιτοκιακής πολιτικής που επιβάλλει η ΕΚΤ.

«Αυτός όμως είναι και ο σκοπός της ΕΚΤ η οποία αύξησε τα επιτόκια για να πετύχει μείωση πληθωρισμού. Ουσιαστικά μειώνει τον πληθωρισμό με μείωση της ζήτησης, δηλαδή με μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Συνεπώς, αυτό έχει αντίκτυπο στο ΑΕΠ, αφού μετρά την οικονομική δραστηριότητα. Αυτή η επιβράδυνση σημειώνεται γενικά στην Ευρώπη, με την Κύπρο να καταγράφει καλύτερη επίδοση από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης», υπογράμμισε.

Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή την στιγμή, τις παγκόσμιες εξελίξεις, το κόστος ενέργειας, παραγωγής και μεταφορών, ο κ. Χρίστου εξέφρασε την άποψη ότι η κυπριακή οικονομία λειτουργεί αρκετά καλά.

«Παρόλες τις δυσμενείς συνθήκες υπάρχει ρυθμός ανάπτυξης, έστω και χαμηλός, αλλά αυτό είναι και ο στόχος της ΕΚΤ», πρόσθεσε.

Εύθραυστα τα δημόσια οικονομικά

Η μειωμένη οικονομική δραστηριότητα σημαίνει και μειωμένα έσοδα για το κράτος, αφού θα εισπράττει λιγότερα από τον ΦΠΑ, που αποτελεί βασικό έσοδο, ανέφερε ο κ. Χρίστου.

Όπως τόνισε, τα δημόσια οικονομικά εξακολουθούν να είναι εύθραυστα αυτή την στιγμή και χρήζουν μεγάλης προσοχής, καθώς βγήκαμε από την κρίση πριν από δέκα χρόνια και δέκα χρόνια στην μικροοικονομία δεν αποτελούν μεγάλη περίοδο.

Επομένως χρειάζεται προσοχή για την μείωση του χρέους γιατί εξακολουθεί να είναι υψηλό, με την κυβέρνηση σήμερα να προβαίνει σε κάποιες δαπάνες, αλλά όχι αλόγιστες.

«Τα δημόσια οικονομικά χρειάζονται προσοχή για να μειώσουμε το υψηλό χρέος. Λόγω της πανδημίας δεν υπήρξε πίεση από την Ε.Ε. και την ΕΚΤ για την εφαρμογή της σταθερότητας στα δημόσια οικονομικά. Έτσι, θεωρώ ότι υπήρξε ένας εφησυχασμός. Πρέπει σιγά-σιγά να κινηθούμε προς τον στόχο μείωσης του δημόσιου χρέος, το οποίο δεν μπορεί να επιτευχθεί άμεσα, αλλά σταδιακά», είπε ο κ. Χρίστου.

Ερωτηθείς σχετικά με το τι πρέπει να προσέξουμε σε σχέση με τα δημόσια οικονομικά, ο κ. Χρίστου είπε ότι ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η δόμηση των δαπανών.

«Διοχετεύονται χρήματα σε τομείς ή έργα που, είτε δεν θα έπρεπε ή που δεν είναι ύψιστης προτεραιότητας σε σύγκριση με κάποια άλλα. Αυτά είναι θέματα που οφείλει το κράτος να λάβει υπόψη», ανέφερε σχετικά.

«Υπερκέρδη τραπεζών»

Ένα άλλο ζήτημα που σύμφωνα με τον Μάριο Χρίστου πρέπει να εξεταστεί, είναι τα κέρδη των τραπεζών, τα οποία αυξήθηκαν λόγω της αύξησης των επιτοκίων.

«Οι αυξήσεις επιτοκίων αποτελούν είσπραξη για τις τράπεζες. Από την άλλη, οι τράπεζες, δεν έχουν αυξήσει αντίστοιχα τα επιτόκια των καταθέσεων τα οποία παραμένουν χαμηλά. Οι καταθέτες δικαιούνται να έχουν μια πιο υψηλή απόδοση, κάτι που δεν εφαρμόστηκε. Ουσιαστικά, αυτή την στιγμή, τα μεγάλα κέρδη τραπεζών χρηματοδοτούνται από τους δανειστές», υποστήριξε.

Πρόσθεσε ότι ίσως τώρα είναι η ευκαιρία, ένεκα των συγκυριών, να φορολογηθούν τα κέρδη των τραπεζών για να δημιουργηθεί το «περιβόητο» ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Ανεργία, ενέργεια, ΕΚΤ

Σε σχέση με τους οικονομικούς δείκτες, ο Μάριος Χρίστου τόνισε ότι η Κύπρος βρίσκεται σε καλό επίπεδο. Ειδικότερα, η ανεργία μειώθηκε σημαντικά και τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί θέσεις εργασίας, κυρίως σε διάφορες υπηρεσίες.

Σχολιάζοντας όμως γενικά την οικονομία της Κύπρου σήμερα, ανέφερε ότι βρισκόμαστε «σε μια στάση αναμονής». Προκύπτουν ωστόσο ερωτήματα γύρω από την ενέργεια και το κόστος της ενέργειας, όπως αν θα καταφέρουμε να φέρουμε στην Κύπρο φυσικό αέριο, κάτι που θα μειώσει το κόστος ενέργειας.

Τέλος, ανέφερε ότι ένα άλλο θέμα που προκύπτει σχετίζεται με τη στάση του Συμβουλίου της ΕΚΤ στην επόμενη συνεδρία, καθώς στην τελευταία άφησαν ανοικτό το ενδεχόμενο-τουλάχιστον για ένα διάστημα-να μην προχωρήσει σε περαιτέρω αύξηση επιτοκίων.