Η ανωνυμία στο διαδίκτυο που δεν είναι τελικά ... τόσο ανώνυμη

Επικρατεί η εντύπωση ότι οι λογαριασμοί στα μέσα είναι ανώνυμοι. Αυτή η εντύπωση είναι λάθος. Οι εταιρείες που διαχειρίζονται τα ΜΚΔ προχωρούν σε ταυτοποίηση του χρήστη πριν να του ανοίξουν λογαριασμό. Επομένως η πλατφόρμα - κατά την εγγραφή - γνωρίζει την ταυτότητα του συγκεκριμένου χρήστη.

Η ανωνυμία αφορά εμάς τους υπόλοιπους χρήστες ενός ΜΚΔ οι οποίοι βλέπουν ένα λογαριασμό με το ψευδώνυμο του. 

Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθώ με το ζήτημα της υπερ-κρατικής εξουσίας που έχουν αποκτήσει οι ίδιες οι πλατφόρμες που έχει ως ακρογωνιαίο λήθο την άντληση προσωπικών δεδομένων, και τη δημιουργία του social profiling, κάτι που πολλές φορές μας διαφεύγει όταν συζητάμε για τα ΜΚΔ, την ιδιωτικότητα και την ανωνυμία.

Οι αριθμοί.

Καταρχάς, αν δούμε κάποιες στατιστικές, η μαζικότητα και διεισδυτικότητα των ΜΚΔ στις κοινωνίες ανά το πλανήτη προκαλεί ίλιγγο.

Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία το 2023, ανά το παγκόσμιο:

• Το Facebook έχει 3.5 δισεκατομμύρια χρήστες.
• To Youtube έχει 2.7 δισεκατομμύρια χρήστες.
• To Instagram 1.35 δισεκατομμύρια χρήστες.
• ΤοTikTok 1.6 δισεκατομμύρια χρήστες
• Το Twitter 450 εκατομμύρια χρήστες.

Στην Κύπρο, αρχές του 2022 ο αριθμός χρηστών ήταν ως εξής:

• Το Facebook είχε 830,000 χρήστες.
• Το Instagram είχε 794,300 χρήστες
• Το Twitter είχε 237,900 χρήστες

Ποιος ελέγχει τα ΜΚΔ;

Ποιος ελέγχει τα ΜΚΔ που έχουν τόση, άνευ προηγουμένου, διεισδυτικότητα ανά το παγκόσμιο και γνωρίζουν ένα προς ένα την πραγματική ταυτότητα των χρηστών τους;

Η απάντηση είναι ότι οι πλατφόρμες είναι, εν πολλοίς, αυτοδιοίκητες.

Οι κανόνες λειτουργίας από μία πλατφόρμα καθορίζονται από την ίδια την πλατφόρμα, ενώ τα κράτη αδυνατούν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά το δικό τους νομικό πλαίσιο. Οι πλατφόρμες όμως, είναι ιδιωτικοί κερδοσκοπικοί οργανισμοί . Είναι εταιρείες που ανήκουν σε ιδιώτες οι οποίες στην πραγματικότητα έχουν αποκτήσει υπέρ-κυβερνητικές εξουσίες.  

Τα ΜΚΔ έχουν υιοθετήσει τα δικά τους Community Rules και επιφυλάσσουν στον εαυτό τους το δικαίωμα τόσο να διαγράφουν ή να απενεργοποιούν χρήστες ή αναρτήσεις, και αντιστέκονται σθεναρά στον οποιοδήποτε έλεγχο από τα κράτη. Σχετικά πρόσφατο παράδειγμα είναι η απενεργοποίηση του λογαριασμού του Τραμπ από το Twitter και Facebook ενώ ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ.

Η υπερεθνικότητα των μελών και μαζικότητα των πλατφόρμων, τις έχει καταστήσει παντοδύναμες με αποτέλεσμα να είναι ανέλεγκτες και τα κράτη να αδυνατούν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά το νομοθετικό πλαίσιο που θα ίσχυε άλλωσπως. Ουσιαστικά μιλούμε για ένα νέο είδος υπερ-αντλαντικής υπερ-κυβέρνησης.

Τα ΜΚΔ έχουν επιφέρει στην εποχή μας, μία θεμελιακή αλλαγή στον τρόπο επικοινωνίας και πληροφόρησης η οποία έχει πολλές προεκτάσεις.

• Μία από αυτές είναι ότι ο κάθε χρήσης ΜΚΔ είναι και εν δυνάμει παραγωγός ειδήσεων και “δημοσιογράφος” αφού όχι μόνο μπορεί να δημοσιεύσει ειδήσεις, αλλά μπορεί και να σχολιάσει δημόσια οποιοδήποτε ζήτημα. Αυτό από μόνο του έχει συγκροτήσει μία νέα δημόσια σφαίρα την οποία η ανθρωπότητα δεν γνώρισε προηγουμένως.
• Μία άλλη προέκταση είναι ο τρόπος που γίνεται η διασπορά ή η μετάδοση της πληροφόρησης. Με ποιο τρόπο δηλαδή μία ανάρτηση θα φτάσει στους χρήστες και σε πόσους. Αυτός που αποφασίζει στα ΜΚΔ είναι ο αλγόριθμος.

Το social profiling.

Ο αλγόριθμος αναλύει τη συμπεριφορά και δημιουργεί προφίλ για κάθε χρήστη (social profiling).

To social profiling αποτελείται από έναν συνδυασμό προσωπικών πληροφοριών, προτιμήσεων, αλληλεπιδράσεων και δραστηριοτήτων. Ενδεικτικά περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

1. Προσωπικά στοιχεία: Αυτό περιλαμβάνει λεπτομέρειες όπως το όνομα του χρήστη, τη φωτογραφία προφίλ, την ηλικία, το φύλο, την τοποθεσία και μερικές φορές πρόσθετες πληροφορίες όπως η εκπαίδευση και το επάγγελμα.
2. Βιογραφικά στοιχεία: Οι χρήστες ενδέχεται να έχουν ενότητες για να γράψουν ένα σύντομο βιογραφικό ή μια περιγραφή για τον εαυτό τους, τονίζοντας τα ενδιαφέροντά τους, τα χόμπι και άλλα προσωπικά τους χαρακτηριστικά.
3. Αναρτήσεις και ενημερώσεις: Τα προφίλ κοινωνικών μέσων εμφανίζουν τις αναρτήσεις, τις φωτογραφίες, τα βίντεο και τις ενημερώσεις κατάστασης που μοιράζονται οι χρήστες. Αυτά δίνουν πληροφορίες για τις σκέψεις, τις εμπειρίες και τις δραστηριότητες του χρήστη.
4. Ενδιαφέροντα και Likes: Πολλές πλατφόρμες επιτρέπουν στους χρήστες να δηλώνουν τα ενδιαφέροντά τους ακολουθώντας σελίδες, ομάδες ή λογαριασμούς που σχετίζονται με συγκεκριμένα θέματα. Αυτές οι πληροφορίες βοηθούν στη δημιουργία του προφίλ ενδιαφερόντων ενός χρήστη.
5. Συνδέσεις και φιλίες: Οι φίλοι, οι ακόλουθοι και οι συνδέσεις στην πλατφόρμα αποτελούν μέρος του προφίλ του χρήστη. Αυτές οι συνδέσεις δείχνουν με ποιον συνδέεται ο χρήστης και τους κοινωνικούς του κύκλους.
6. Αλληλεπιδράσεις και αφοσίωση: Τα προφίλ συχνά εμφανίζουν τις αλληλεπιδράσεις που έχει ένας χρήστης με το περιεχόμενο άλλων χρηστών, όπως επισημάνσεις "μου αρέσει", σχόλια, κοινοποιήσεις και αντιδράσεις. Αυτό αντανακλά το επίπεδο δέσμευσής τους στην πλατφόρμα.
7. Ρυθμίσεις απορρήτου: Οι πλατφόρμες προσφέρουν συνήθως ρυθμίσεις απορρήτου που επιτρέπουν στους χρήστες να ελέγχουν ποιος μπορεί να δει το περιεχόμενό τους και να αλληλεπιδράσει μαζί τους. Αυτές οι ρυθμίσεις συμβάλλουν στη μοναδικότητα του προφίλ κάθε χρήστη.
8. Ιστορικό δραστηριότητας: Οι πλατφόρμες ενδέχεται να εμφανίζουν ένα ιστορικό ενεργειών που έχει κάνει ένας χρήστης στην πλατφόρμα, συμπεριλαμβανομένων αναρτήσεων, σχολίων, επισημάνσεων "Like" και άλλων αλληλεπιδράσεων.
9. Διαφημίσεις και Στόχευση: Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν τις πληροφορίες στα προφίλ χρηστών για να εμφανίζουν στοχευμένες διαφημίσεις. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφέροντα, τα δημογραφικά στοιχεία και τη συμπεριφορά του χρήστη στο διαδίκτυο.
10. Analytics και Insights: Ορισμένες πλατφόρμες παρέχουν στους χρήστες αναλυτικά στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με την απόδοση του προφίλ τους, όπως προσέγγιση χρηστών αναρτήσεων, αφοσίωση και ανάπτυξη ακολούθων.
11. Ενσωματώσεις τρίτων (Third party integrations): Οι χρήστες ενδέχεται να συνδέσουν τα προφίλ τους με άλλες εφαρμογές ή υπηρεσίες, οι οποίες μπορούν να προσθέσουν περισσότερες πληροφορίες στο προφίλ τους με βάση τις αλληλεπιδράσεις τους εκτός της πλατφόρμας.

Βλέπουμε επομένως ότι μέσω του social profiling, είμαστε, έναντι των πλατφόρμων, ανοικτό βιβλίο. Οι πλατφόρμες μας ακτινογραφούν καθημερινά και έχουν 360 μοίρες γνώση για εμάς, την προσωπικότητα μας και την ταυτότητα μας. Γνωρίζουν για εμάς πράγματα που πιθανόν εμείς να μην έχουμε συνειδητοποιήσει για τον εαυτό μας.

Το social profling γίνεται για όλους τους χρήστες, ανώνυμους και μη.

Συνεπώς η ανωνυμία στο διαδίχτυο και τα ΜΚΔ αφορά μόνο τους χρήστες και είναι μία πτυχή της συζήτησης που πρέπει να γίνει για το τρόπο λειτουργίας των ΜΚΔ. Οι ανώνυμοι λογαριασμοί που βλέπουμε εμείς στα ΜΚΔ είναι ανώνυμοι μόνο για εμάς τους χρήστες. Οι πλατφόρμες γνωρίζουν.

Η μεγάλη εικόνα είναι ότι μέσω του social profiling τα ΜΚΔ έχουν αποκτήσει τέτοια γνώση και πληροφόρηση για τους ανθρώπους που οι προεκτάσεις είναι τρομακτικές. Και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει που αυτό θα οδηγήσει στο μέλλον.