Δρ. Τέρψα Κωνσταντινίδου: Αυξάνεται το ενδιαφέρον για επενδύσεις στην ανώτερη εκπαίδευση

Αύξηση του ενδιαφέροντος για επενδύσεις στην ανώτερη εκπαίδευση διαπιστώνει η Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΔΑΕ) του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, με ολοένα και περισσότερο ξένους και Κύπριους επενδυτές, τα τελευταία χρόνια, να επιλέγουν να επενδύσουν στην ανώτερη εκπαίδευση της χώρας μας.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε συνέντευξή της στο InBusinessNews η Διευθύντρια της Διεύθυνσης Ανώτερης Εκπαίδευσης Δρ. Τέρψα Κωνσταντινίδου, εκείνο που μέχρι πριν από μία με δύο δεκαετίες ήταν ένας προγραμματικός οραματισμός, να γίνει η Κύπρος ένα διεθνές περιφερειακό κέντρο πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, τα τελευταία χρόνια γίνεται πραγματικότητα.

Υποδεικνύοντας πως ο εκπαιδευτικός χάρτης της ανώτερης εκπαίδευσης της Κύπρου αλλάζει σε έναν δυναμικό χώρο που συνεχώς μεταμορφώνεται, εξελίσσεται και επιδιώκει να συμβαδίζει με τα σύγχρονα κοινωνικά, οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα, η κ. Κωνσταντινίδου επισημαίνει πως ο υγιής ανταγωνισμός στον τομέα επιφέρει θετικό κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο.

Την ίδια ώρα, η Δρ. Τέρψα Κωνσταντινίδου αναφέρεται στο πώς η ΔΑΕ προσβλέπει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το μείζον πρόβλημα των αναντιστοιχιών ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας της Κύπρου, προαναγγέλλοντας, μεταξύ άλλων ενεργειών που γίνονται, την ανάπτυξη εθνικού συστήματος συλλογής και διάχυσης πληροφοριών σε σχέση με τις τάσεις και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας σε δεξιότητες, βάσει των απόψεων των εργοδοτών (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα).

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έντονη κινητικότητα σε ό,τι αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο, με κάθοδο μεγάλων ξένων πανεπιστημίων στην χώρα μας, αλλά και με συνεχείς αναβαθμίσεις των υφιστάμενων τοπικών ιδρυμάτων. Πώς το Υπουργείο Παιδείας, έρχεται αρωγός και διευκολύνει τις επενδύσεις αυτές, πολύ περισσότερο τις ξένες, που κατά γενική ομολογία προσδίδουν με θετικό πρόσημο και στον επαναπροσδιορισμό του οικονομικού μας μοντέλου;

Η Ανώτερη Εκπαίδευση στην Κύπρο έχει αναπτυχθεί με εξαιρετικά γοργούς ρυθμούς την τελευταία δεκαπενταετία και, πράγματι, τα τελευταία χρόνια τόσο ξένοι όσο και Κύπριοι επενδυτές έχουν επιλέξει να επενδύσουν στην Ανώτερη Εκπαίδευση της Κύπρου.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή στην Κύπρο έχουμε 12 Πανεπιστήμια εγγεγραμμένα στο Μητρώο Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και πέραν των 40 Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Η εν λόγω ανάπτυξη συνεισφέρει θετικά στην οικονομία του τόπου μας, αφού ο αριθμός των Κυπρίων που επιλέγουν να σπουδάσουν στην Κύπρο ολοένα και αυξάνεται, και οι κυπριακές οικογένειες επενδύουν οικονομικά στη χώρα μας για να σπουδάσουν τα παιδιά τους αντί στο εξωτερικό. Περαιτέρω, με την ίδρυση και λειτουργία Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας για ακαδημαϊκό, διοικητικό και άλλο υποστηρικτικό προσωπικό.

Φυσικά, αρωγός σε αυτή την προσπάθεια είναι και η Πολιτεία με τα μέτρα που έχει λάβει. Πιο συγκεκριμένα, η Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας έχει θέσει στόχους στον στρατηγικό της σχεδιασμό-και έχει προβεί σε σειρά δράσεων για υλοποίησή τους-που συνέβαλαν στην εν λόγω ανάπτυξη της Ανώτερης Εκπαίδευσης. Αναλυτικότερα, οι στόχοι μας είναι:

(α) Η διεθνοποίηση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου με σκοπό την προσέλκυση ξένων φοιτητών. Για το σκοπό αυτό, σε συνεργασία με τις Πρεσβείες της Κύπρου στο εξωτερικό, συμμετέχουμε σε Εκπαιδευτικές Εκθέσεις για προβολή της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου, προωθούμε την υπογραφή Μνημονίων Συνεργασίας στον τομέα της Ανώτερης Εκπαίδευσης και Συμφωνιών Αμοιβαίας Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών, με ξένες χώρες.

(β) Η διασφάλιση και η βελτίωση της ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης. Η λειτουργία του Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης, από το 2015, ως το αρμόδιο Σώμα για την πιστοποίηση της ποιότητας των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών και τον Ιδρυμάτων, προσφέρει ασφάλεια στους φοιτητές που επιλέγουν να φοιτήσουν στην Κύπρο, αφού πριν την έναρξη των σπουδών τους γνωρίζουν ότι ο κλάδος σπουδών που θα επιλέξουν να φοιτήσουν είναι πιστοποιημένος από το Φορέα ΔΙΠΑΕ, ο οποίος έχει ενταχθεί στους πλέον σημαντικούς οργανισμούς διασφάλισης και πιστοποίησης της ποιότητας. Περαιτέρω το ΥΠΑΝ προβαίνει σε υιοθέτηση κατάλληλων πολιτικών που αφορούν στην αναβάθμιση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου.

(γ) Ο εκσυγχρονισμός του νομικού πλαισίου που διέπει την Ανώτερη Εκπαίδευση της χώρας μας, όπου κρίνεται αναγκαίο, μέσω της προώθησης τροποποιήσεων στη Βουλή των Αντιπροσώπων, έτσι ώστε τα ιδρύματά μας να λειτουργούν στη βάση απλών, ευέλικτων, αποκεντρωτικών διαδικασιών αλλά, ταυτόχρονα, να διασφαλίζεται η λογοδοσία των Ιδρυμάτων.

(δ) Η επιτάχυνση των διαδικασιών που απαιτούνται για την Ίδρυση και Λειτουργία Πανεπιστημίων και Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Η Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης στηρίζει τους πιθανούς επενδυτές αλλά και τα υφιστάμενα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης, μέσω της επεξήγησης των σχετικών νομοθεσιών, αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, κ.ά., και μεριμνά για την γρήγορη προώθηση των διαδικασιών.

Αυτή η προσπάθεια της Πολιτείας, έχει επιφέρει αποτέλεσμα και εκείνο που μέχρι πριν μια με δυο δεκαετίες ήταν ένας προγραμματικός οραματισμός, να γίνει η χώρα μας ένα διεθνές περιφερειακό κέντρο πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, τα τελευταία χρόνια γίνεται πραγματικότητα με την συστηματική δουλειά και την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων για την υλοποίηση των στόχων μας.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Χαρτογράφησης του Πεδίου Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου, που διενεργεί η Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, ο συνολικός αριθμός των φοιτητριών και φοιτητών στην Κύπρο, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2021-22, είναι πέραν των 60.000. Από το σύνολο των φοιτητών μας, περίπου το 35% προέρχονται από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 18% από τρίτες χώρες.

Τα προβλήματα των επενδυτών

Ποια είναι τα συχνότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επενδυτές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και για τα οποία απευθύνονται κοντά σας;

Οι ενδιαφερόμενοι για επενδύσεις στον τομέα της Ανώτερης Εκπαίδευσης συνήθως απευθύνονται στη Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΔΑΕ) του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) για πληροφόρησή τους σε σχέση με το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στην ίδρυση, είτε Ιδιωτικών Πανεπιστημίων, είτε Ιδιωτικών Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

Το τελευταίο διάστημα η ΔΑΕ διαπιστώνει αύξηση του ενδιαφέροντος για επενδύσεις στην Ανώτερη Εκπαίδευση. Κάποιοι εκ των ενδιαφερομένων, πέραν της γραπτής ή προφορικής πληροφόρησης, ζητούν και κατ’ ιδία συναντήσεις για επεξήγηση των προϋποθέσεων και των διαδικασιών που προνοεί η νομοθεσία για ίδρυση Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης στην Κύπρο.

Η ΔΑΕ, έχοντας υψηλό βαθμό εμπειρογνωμοσύνης στο θέμα εφαρμογής των σχετικών νομοθεσιών, ήτοι του Περί Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νόμου, του περί Ιδιωτικών Πανεπιστημίων (Ίδρυση, Λειτουργία και Έλεγχος) Νόμου και του περί της Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης και της Ίδρυσης και Λειτουργίας Φορέα για Συναφή Θέματα Νόμου, καθώς και των νομοθεσιών που αφορούν στα τρία Δημόσια Πανεπιστήμιά μας, συνδράμει σε μεγάλο βαθμό των δυνατοτήτων της και πάντα στο πλαίσιο της νομιμότητας, στην προώθηση των επενδύσεων στην Ανώτερη Εκπαίδευση.

Πέραν των ανωτέρω, η ΔΑΕ παρέχει στήριξη και προωθεί θέματα που απασχολούν υφιστάμενα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου, τα οποία έχουν ήδη επενδύσει στον τομέα της Ανώτερης Εκπαίδευσης. Θέματα που τους απασχολούν έντονα και για τα οποία ζητούν, είτε την καθοδήγηση, είτε την παρέμβαση του Υπουργείου είναι αφενός η προσέλκυση διεθνών φοιτητών και η διεθνοποίηση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου και αφετέρου η αναγνώριση των τίτλων σπουδών που προσφέρουν τα Ιδρύματά μας σε χώρες πέραν του Ευρωπαϊκού χώρου. Η ΔΑΕ δέχεται, επίσης, αρκετά ερωτήματα ως προς την εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Πρόσθετα η ΔΑΕ χειρίζεται θέματα που αφορούν στην ενίσχυση της ακαδημαϊκής ποιότητας των Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΙΑΕ), θέματα νομοθεσιών για προώθηση της ανάπτυξης και της ακαδημαϊκής ποιότητας των ΙΑΕ, καθώς και θέματα που αφορούν στη διεθνοποίηση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η ΔΑΕ προωθεί τα θέματα των Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου, τόσο των Δημοσίων, όσο και των Ιδιωτικών με απώτερο στόχο την καθιέρωση της χώρας μας σε περιφερειακό και διεθνές κέντρο παροχής ποιοτικής Ανώτερης Εκπαίδευσης και έρευνας προς όφελος της παιδείας, της κοινωνίας, της οικονομίας και της χώρας στο σύνολό της.

Τα οφέλη από το ανταγωνιστικό περιβάλλον

Σε ποιο βαθμό το έντονο ανταγωνιστικό περιβάλλον που διαμορφώνεται στον τομέα της εκπαίδευσης-και δη της τριτοβάθμιας-συμβάλλει στην άνοδο του επιπέδου των προσφερόμενων υπηρεσιών προς όφελος των φοιτητών που είναι και τα εν δυνάμει νέα στελέχη της αγοράς εργασίας;

Δεδομένου του ανταγωνισμού που υφίσταται σήμερα στον τομέα της Ανώτερης Εκπαίδευσης ένεκα της δραστηριοποίησης αρκετών Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης σε συναφή πεδία, τα Ιδρύματα υποχρεώνονται εκ των πραγμάτων να εστιάσουν στην ακαδημαϊκή ποιότητα, την έρευνα και την καινοτομία με στόχο την προσέλκυση όσον το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού υποψήφιων φοιτητών.

Προς τον σκοπό αυτό αρκετά Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου επενδύουν συστηματικά τόσο σε αναβάθμιση των κτιριακών τους εγκαταστάσεων και εξοπλισμού, όσο και σε ανθρώπινο κεφάλαιο επιδιώκοντας εργοδότηση διδακτικού προσωπικού υψηλής ακαδημαϊκής κατάρτισης.

Μάλιστα το Υπουργείο το τελευταίο χρονικό διάστημα γίνεται δέκτης πληροφόρησης από Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης ακαδημαϊκών επιτευγμάτων του διδακτικού προσωπικού τους, όπως δημοσιεύσεων, συμμετοχών σε υψηλής σημασίας συνέδρια, ίδρυσης Κέντρων Έρευνας και Αριστείας κλπ.

Ταυτόχρονα, η πλειοψηφία των Ιδρυμάτων μας προωθούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών ως μέσων παροχής ποιοτικής και αποτελεσματικότερης εκπαίδευσης και επικοινωνίας με τους φοιτητές τους.

Όλα τα ανωτέρω αλλάζουν άρδην τον εκπαιδευτικό χάρτη της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου σε έναν δυναμικό χώρο που συνεχώς μεταμορφώνεται, εξελίσσεται και επιδιώκει να συμβαδίζει με τα σύγχρονα κοινωνικά, οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα.

Τα Κυπριακά Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης έχουν αντιληφθεί έγκαιρα ότι η ενσωμάτωση των στοιχείων της προσαρμοστικότητας, ευελιξίας, καινοτομίας, ευρηματικότητας, μεταξύ τους συνεργασίας, ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, προσπάθειας διασύνδεσης με την αγορά εργασίας κ.α. στην ακαδημαϊκή δράση τους αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της βιωσιμότητας και αναβάθμισής τους.

Για αυτό άλλωστε, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, τα Ιδρύματα μας όχι μόνο είναι δεκτικά, αλλά επικροτούν κάθε πρωτοβουλία του Υπουργείου που συντελεί σε αυτή την κατεύθυνση. Για παράδειγμα η συμμετοχή τόσο των Πανεπιστημίων όσο και των Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Κύπρου στη μεγάλη έρευνα παρακολούθησης αποφοίτων που συντονίζει η ΔΑΕ στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι σχεδόν καθολική και έχει τύχει της θερμής αποδοχής και υποστήριξης εκ μέρους τους.

Επιπρόσθετα, ζητείται, κατ’ επανάληψη, από τα Κυπριακά Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης η αρωγή του Υπουργείου στη διεθνοποίηση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου. Αμφίδρομα, το Υπουργείο και τα Κυπριακά Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης ανταλλάσσουν απόψεις και συντονίζουν τη δράση τους για επιλογή των καταλληλότερων ξένων χωρών, από τις οποίες θεωρείται ότι πρέπει να γίνει εντατικότερη προσπάθεια προσέλκυσης υποψήφιων φοιτητών, και για οργάνωση αποστολών στο εξωτερικό με στόχο την προβολή της Ανώτερης Εκπαίδευσης της χώρας μας.

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των Κυπριακών Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης διατηρείται στο πλαίσιο της ευγενικής άμιλλας μέσα από τη συνεχή αναβάθμιση της ακαδημαϊκής ποιότητας, την εισαγωγή καινοτόμων Προγραμμάτων Σπουδών που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς εργασίας, την αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής και την ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου τους.

Τα Κυπριακά Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης, και μέσα στα πλαίσια της πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας για την αναβάθμιση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου, συνεργάζονται μεταξύ τους σε υγιή πλαίσια ανταλλάσσοντας βέλτιστες πρακτικές και επιτυγχάνοντας την προβολή της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου ως σύνολο, σε πνεύμα ομαδικότητας και αλληλοϋποστήριξης.

Αναμφισβήτητα οι συνέπειες της ανάπτυξης του υγιούς αυτού ανταγωνισμού μεταξύ των Κυπριακών Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης έχουν ως τελικούς αποδέκτες τους/τις φοιτητές/τριες, οι οποίοι λαμβάνουν όλο και υψηλότερης ακαδημαϊκής ποιότητας παιδεία από ακαδημαϊκό προσωπικό υψηλής κατάρτισης σε Προγράμματα Σπουδών σύγχρονα και σχετικά με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, σε αναβαθμισμένες κτιριακές εγκαταστάσεις και σε ακαδημαϊκό περιβάλλον που αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατόν βαθμό την ψηφιακή τεχνολογία.

Ο θετικός κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος μιας τέτοιας δυναμικής είναι προφανής, καθώς οι φοιτητές αυτοί αποτελούν το ανθρώπινο κεφάλαιο που θα κληθεί, μετά την αποφοίτησή τους, να στελεχώσει την αγορά εργασίας και να δραστηριοποιηθεί ενεργά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή του νησιού μας.

Οι αναντιστοιχίες εκπαιδευτικού συστήματος και αγοράς εργασίας

Είναι καθολική διαπίστωση, πάντως, πως υπάρχει ένα μεγάλο χάσμα (miss match) μεταξύ των αναγκών των επιχειρήσεων και του διαθέσιμου ανθρώπινου κεφαλαίου. Τι κάνετε ως Υπουργείο Παιδείας για εξάλειψη ή μείωση αυτού του χάσματος;

Η αναντιστοιχία δεξιοτήτων μεταξύ του ανθρώπινου κεφαλαίου και των αναγκών των επιχειρήσεων φαίνεται να αποτελεί μείζον πρόβλημα όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Η ύπαρξη αναντιστοιχιών ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας προκαλεί ανησυχία, καθώς έχει αρνητικές επιπτώσεις για το άτομο (π.χ. ανεργία, εργασία που δεν ανταποκρίνεται στις δεξιότητες χαμηλή ικανοποίηση από εργασία), τις επιχειρήσεις (π.χ. δυσκολίες στην εύρεση κατάλληλα εξειδικευμένου προσωπικού, χαμηλή παραγωγικότητα, χαμηλός βαθμός ανταγωνιστικότητας) και στην οικονομία γενικότερα.

Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο όρος αναντιστοιχίες είναι πολυδιάστατος και περιλαμβάνει πολλά είδη αναντιστοιχιών που μπορεί να υπάρχουν ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας όπως ελλείψεις ή κενά δεξιοτήτων, υπερεκπαίδευση και υπερκατάρτιση όταν ο εργαζόμενος διαθέτει προσόντα ή δεξιότητες αντίστοιχα που υπερβαίνουν τις απαιτήσεις της θέσης απασχόλησης, «οριζόντια» αναντιστοιχία όταν οι εργαζόμενοι διαθέτουν προσόντα σε διαφορετικό γνωστικό πεδίο

Τα τελευταία χρόνια υπήρχαν αναφορές σε πολλές εκθέσεις από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς για την ύπαρξη αναντιστοιχιών ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας της Κύπρου, κάτι που μας προβλημάτισε έντονα. Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε συστηματική πληροφόρηση σε εθνικό επίπεδο για τα είδη των αναντιστοιχιών που υπάρχουν ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και στην αγορά εργασίας και το μέγεθος του κάθε είδους.

Για το λόγο αυτό η Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας υπέβαλε πρόταση στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και έχει λάβει χρηματοδότηση για το έργο «Ανάπτυξη Εθνικού Μηχανισμού Παρακολούθησης Αποφοίτων και Σχεδιασμός και Υλοποίηση Εθνικής Έρευνας Εργοδοτικών» (“Development of a National Graduate Tracking Mechanism and Design and Implementation of an Employers’ Skills Survey”).

Το εν λόγω έργο, αποσκοπεί για πρώτη φορά στη δημιουργία ενός Εθνικού Μηχανισμού Παρακολούθησης Αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης στην Κύπρο και παράλληλα στον σχεδιασμό και διενέργεια Εθνικής Έρευνας Εργοδοτών (Employers’ Skill Survey) σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε γνώσεις, δεξιότητες και προσόντα.

Ταυτόχρονα, χρηματοδοτείται η συμμετοχή της Κύπρου στην ευρωπαϊκή έρευνα Παρακολούθησης Αποφοίτων, Eurograduate, με σκοπό τη συλλογή συγκρίσιμων δεδομένων ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες σε σχέση την επαγγελματική και κοινωνική πορεία των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης.

Οι τρεις πιο πάνω έρευνες θα παρέχουν πληροφόρηση σε διάφορους φορείς σε διαχρονική βάση για τα είδη και το μέγεθος των αναντιστοιχιών, για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε δεξιότητες και προσόντα, την επαγγελματική και κοινωνική πορεία των αποφοίτων μετά την ολοκλήρωση της φοίτησής τους στην Ανώτερη Εκπαίδευση, το ποσοστό απασχολησιμότητας των αποφοίτων κ.ά.

Απώτερος στόχος των τριών ερευνών είναι η βελτίωση της διασύνδεσης του Εκπαιδευτικού Συστήματος με την αγορά εργασίας σε εθνικό επίπεδο. Περαιτέρω, η Διεύθυνση Μέσης Γενικής και Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης θα προχωρήσουν σε αναθεώρηση των Αναλυτικών Προγραμμάτων και στον σχεδιασμό και παροχή επαγγελματικών επιμορφώσεων προς τους/τις εκπαιδευτικούς στη βάση των αποτελεσμάτων των τριών ερευνών.

Η αναθεώρηση των Αναλυτικών Προγραμμάτων και οι αντίστοιχες επιμορφώσεις εντάσσονται, επίσης, στην πρόταση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Επιπρόσθετα, βάσει των αποτελεσμάτων των πιο πάνω ερευνών, τα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης θα έχουν επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα ώστε να σχεδιάσουν νέα Προγράμματα Σπουδών καθώς και πιο ευέλικτες μορφές Προγραμμάτων όπως π.χ. μικροδιαπιστευτήρια (micro-credentials). Θα είναι, επίσης, σε θέση να αναθεωρήσουν το περιεχόμενο και την υλοποίηση υφιστάμενων Προγραμμάτων Σπουδών, ώστε οι απόφοιτοι/ες να εφοδιαστούν με γνώσεις και δεξιότητες που απαιτεί η αγορά εργασίας.

Το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, καθώς και άλλα Υπουργεία και Υφυπουργεία θα έχουν στη διάθεσή τους τις απαραίτητες πληροφορίες προκειμένου να προχωρήσουν στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων προγραμμάτων δια βίου μάθησης που αφορούν στην επανακατάρτιση (reskilling) και αναβάθμιση των δεξιοτήτων (upskilling). Τα πιο πάνω μέτρα αναμένεται ότι θα συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση της αναντιστοιχίας που παρατηρείται ανάμεσα σε δεξιότητες/ακαδημαϊκά προσόντα και απασχολησιμότητα.

Πληροφοριακά αναφέρεται ότι ο πρώτος κύκλος συλλογής δεδομένων της Εθνικής Έρευνας Παρακολούθησης Αποφοίτων και της ευρωπαϊκής έρευνας Eurοgraduate 2022 έχει ολοκληρωθεί. Τα πρώτα αποτελέσματα θα είναι διαθέσιμα τον Σεπτέμβριο του 2023 μέσω της ιστοσελίδας του Υπουργείου. Η Εθνική Έρευνα Εργοδοτών αναμένεται να διεξαχθεί για πρώτη φορά το φθινόπωρο του 2023.

Ο ρόλος του επαγγελματικού προσανατολισμού

Συμμερίζεστε την αντίληψη ότι τα νέα δεδομένα στην αγορά εργασίας, ως αποτέλεσμα αναδυομένων νέων τομέων απασχόλησης(π.χ. τεχνολογία), καθιστούν αναγκαίο τον επαναπροσδιορισμό του επαγγελματικού προσανατολισμού που δίνει το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου;

Ο ρόλος του επαγγελματικού προσανατολισμού θεωρώ ότι εστιάζεται στο να βοηθήσει τα άτομα να κάνουν τις καταλληλότερες για τον εαυτό τους επαγγελματικές και προσωπικές επιλογές, αξιοποιώντας στον μέγιστο δυνατό βαθμό τις ικανότητες και δεξιότητες τους.

Για να επιτευχθούν τα ανωτέρω η συμβουλευτική προσέγγιση πρέπει να λάβει υπόψη και να τους βοηθήσει να αναγνωρίσουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, τις ικανότητες και δεξιότητες που διαθέτουν και ταυτόχρονα να τους προσφέρει έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση για τις γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούν τα διάφορα πεδία σπουδών που τους ενδιαφέρουν.

Ταυτόχρονα βέβαια, λαμβανομένων υπόψη των συνεχών μεταβαλλόμενων εργασιακών δεδομένων που επιφέρουν οι ταχύτατες εξελίξεις της τεχνολογίας, η πράσινη μετάβαση, η μετάβαση στη γαλάζια οικονομία και άλλοι παράγοντες, θα πρέπει πιστεύω να παρέχεται επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση και για τις ανάγκες τόσο της εγχώριας όσο και της Ευρωπαϊκής, αλλά και της διεθνούς αγοράς εργασίας.

Στην Κύπρο, στο παρόν στάδιο, απουσιάζει ένα εθνικό σύστημα συλλογής και διάχυσης πληροφοριών σε σχέση με τις τάσεις και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας σε δεξιότητες, βάσει των απόψεων των εργοδοτών (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα).

Το έργο της ΔΑΕ στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποσκοπεί στο να αναπτύξει ένα τέτοιο εθνικό μηχανισμό πληροφόρησης, ο οποίος θα παρέχει διαχρονικά σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς (σύμβουλους επαγγελματικού προσανατολισμού, πολιτικούς, ερευνητές, γονείς, μαθητές/μαθήτριες, φοιτητές/φοιτήτριες κ.λπ.) μέσω μίας εύκολα προσβάσιμης διαδραστικής πλατφόρμας επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση για τις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας σε γνώσεις, δεξιότητες και προσόντα, τα διάφορα είδη αναντιστοιχιών που υπάρχουν (π.χ. ανεργία) και την πορεία των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης από όλα τα πεδία σπουδών.

Τα Γραφεία Διασύνδεσης των Πανεπιστημίων

Πόσο σημαντικό είναι το έργο των Γραφείων Διασύνδεσης των Πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας;

Η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας αποτελεί μέρος της ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και αφορά κυρίως στην Ανώτερη Εκπαίδευση. Η Πολιτεία, αντιλαμβανόμενη τη σημασία που έχει αυτό το θέμα, στηρίζει το Έργο «Γραφεία Διασύνδεσης Πανεπιστημίων με την Αγορά Εργασίας», το οποίο χρηματοδοτείται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και από εθνικούς πόρους, με ποσό ύψους €7,1 εκατομμυρίων.

Στο Έργο αυτό συμμετέχουν όλα τα Πανεπιστήμια της Κύπρου (Δημόσια και Ιδιωτικά) με συντονιστικό ίδρυμα το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Ο κύριος σκοπός των Γραφείων Διασύνδεσης είναι η τοποθέτηση φοιτητών/τριών σε επιχειρήσεις για απόκτηση εργασιακής εμπειρίας ως μέρος του προγράμματος σπουδών τους, καθώς και η παροχή επιδόματος στους/στις φοιτητές/τριες για την κάλυψη βασικών εξόδων.

Τα Πανεπιστήμια στοχεύουν όπως τα προσφερόμενα προγράμματα σπουδών, αλλά και οι τοποθετήσεις στην αγορά εργασίας μέσω των Γραφείων Διασύνδεσης επικεντρώνονται σε τομείς με αναπτυξιακή προοπτική και υψηλή προστιθέμενη αξία, σύμφωνα με ότι έχει αναδειχθεί μέσα από τη Μελέτη Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. Τέτοιοι τομείς συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας, τον Τουρισμό, την Έρευνα και Καινοτομία, το Περιβάλλον, τις Κατασκευές, την Ναυτιλία κλπ. Το έργο αυτό ολοκληρώνεται στις 31 Δεκεμβρίου 2023 και γι’ αυτό επείγει η επίλυση της συνέχισης λειτουργίας τους.

Η συνεργασία αυτή είναι ωφέλιμη τόσο για τους/τις φοιτητές/τριες όσο και για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που συμμετέχουν στο Έργο, αλλά και για την κοινωνία ευρύτερα. Μέσω της τοποθέτησής τους σε επιχειρήσεις, οι φοιτητές/τριες έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, να αποκτήσουν πρόσθετες γνώσεις και εμπειρία, να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές τους δυνατότητες κλπ., ώστε να ενισχυθούν οι πιθανότητες και οι ευκαιρίες απασχολησιμότητάς τους.

Το όφελος για τις επιχειρήσεις έγκειται, αφενός, στη δυνατότητα που τους παρέχεται για απασχόληση και επιτόπια προετοιμασία (on the job) ανθρώπινου δυναμικού, με νέες ιδέες και σύγχρονες γνώσεις. Αφετέρου, καθίσταται δυνατή η στενότερη συνεργασία των επιχειρήσεων με τα Πανεπιστήμια της Κύπρου, μέσω της οποίας οι επιχειρήσεις έχουν την ευκαιρία να συμβάλουν εποικοδομητικά στη διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες του σύγχρονου επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Το έμμεσο όφελος για την ευρύτερη κυπριακή κοινωνία αφορά στην πιθανή μείωση της ανεργίας στους/στις νέους απόφοιτους/ες και στην ανάπτυξη της επιχειρησιακής και εμπορεύσιμης καινοτομίας μέσω των νέων ιδεών που θα μεταφερθούν από τα Πανεπιστήμια προς τις επιχειρήσεις και βιομηχανίες από τους/τις φοιτητές/τριες και απόφοιτους/ες. Με τη λειτουργία τους, τα Γραφεία Διασύνδεσης συμβάλλουν αποτελεσματικά στη βελτίωση της σύνδεσης της Πανεπιστημιακής κοινότητας με την αγορά εργασίας και τις πραγματικές της ανάγκες, προς όφελος της ανάπτυξης του τόπου.

Οι μελλοντικές ανάγκες στην αγορά εργασίας

Με βάση τις δικές σας μελέτες, ποιες προβλέπετε να είναι οι μελλοντικές ανάγκες στην αγορά εργασίας και ποιοι θα είναι οι πιο περιζήτητοι απόφοιτοι;

Όπως έχω ήδη αναφέρει, τα πρώτα αποτελέσματα από την Εθνική Έρευνα Παρακολούθησης Αποφοίτων θα είναι διαθέσιμα τον Σεπτέμβριο του 2023 ενώ της Εθνικής Έρευνας Εργοδοτών τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται να είναι διαθέσιμα την άνοιξη του 2024. Με βάση αποτελέσματα ερευνών της CEDEFOP και της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού ανάγκες καταγράφονται στα πεδία STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) και συγκεκριμένα στις Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας και Μηχανική και Κατασκευές.

Ο στόχος στην Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική για ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αναμένεται να αυξήσει τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε ψηφιακές δεξιότητες. Επιπρόσθετα, ανάγκες προκύπτουν διαχρονικά στο πεδίο του Τουρισμού και της Φιλοξενίας και στα Ναυτιλιακά καθώς αποτελούν βασικό πυλώνα της Κυπριακής Οικονομίας. Αυξημένες ανάγκες παρουσιάζονται στο πεδίο Επιστημών Υγείας λόγω της εφαρμογής του Γενικού Συστήματος Υγείας.

Ο στόχος να αποτελέσει η Κύπρος διεθνές επιχειρηματικό κέντρο ανοίγει το δρόμο στα πεδία της Νομικής, Λογιστικής και Συμβουλευτικής. Το μελλοντικό ενδιαφέρον τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο εστιάζεται στην ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, επομένως η απόκτηση πράσινων και ψηφιακών δεξιοτήτων για τους/τις φοιτητές/φοιτήτριες όλων των πεδίων σπουδών αποτελεί αναγκαιότητα.

Επίσης, βάσει των δικών σας μελετών, σε ποιους κλάδους σπουδών βλέπετε να προσανατολίζεται το μελλοντικό ενδιαφέρον και η προτίμηση των φοιτητών για τα επόμενα χρόνια;

Στην παρούσα φάση η πλειοψηφία των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου επιλέγει Προγράμματα Σπουδών που ανήκουν στο πεδίο των Κοινωνικών Επιστημών. Εύχομαι τα αποτελέσματα του έργου της ΔΑΕ να αξιοποιηθούν από τους σύμβουλους επαγγελματικής καθοδήγησης, τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, τους μαθητές και τις μαθήτριες, αλλά και τους γονείς για να επιλέξουν κλάδους σπουδών οι οποίοι θα τους παρέχουν τις απαραίτητες επιστημονικές γνώσεις και δεξιότητες σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, διασφαλίζοντας έτσι την ομαλή και πετυχημένη τους μετάβαση στον κόσμο της εργασίας.

Αναμένουμε με αγωνία τα αποτελέσματα των προαναφερόμενων ερευνών μας τα οποία θα καταγράψουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και την πορεία των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης από διάφορους κλάδους σπουδών και παράλληλα θα δώσουν ενδείξεις σε ποιους κλάδους σπουδών προσανατολίζεται το μελλοντικό ενδιαφέρον των φοιτητών/ φοιτητριών.