Το δέντρο των μη εξυπηρετούμενων δανείων κρύβει το δάσος του ιδιωτικού χρέους

Το κεφάλαιο μη εξυπηρετούμενα δάνεια βρίσκεται σε μόνιμη βάση προς συζήτηση στη Βουλή και ειδικότερα το σκέλος που αφορά στις εκποιήσεις ενυπόθηκων ακινήτων. Εκτός «κάδρου» βρίσκεται όμως το πλέον ουσιώδες, που δεν είναι άλλο από το ιδιωτικό χρέος.

Το υψηλό ιδιωτικό χρέος στην χώρα μας είναι απόρροια της ανεξέλεγκτης πιστωτικής επέκτασης, που κλιμακώθηκε την πρώτη δεκαετία της χιλιετηρίδας του 2000. Μοιραία αυτή η αλόγιστη πρακτική έφερε στην επιφάνεια το τεράστιο πρόβλημα των δεκάδων δισεκατομμυρίων μη εξυπηρετούμενων δανείων, που οδήγησαν στην κατάρρευση συστημικών τραπεζών τη δεκαετία του 2010 και δη από το 2013 κι έπειτα.

Η προσπάθεια των τραπεζών, ειδικότερα των συστημικών, να καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους από τα αυξημένα ποσοστά των μη εξυπηρετούμενων δανείων και να μπορέσουν να απαλλαγούν από τα τοξικά παράγωγά τους κερδήθηκε κυρίως μέσω των πωλήσεων πακέτων μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Το πρόβλημα όμως δεν έχει εξαλειφθεί καθώς παραμένει στην οικονομία, έχοντας μεταφερθεί κυρίως στα χέρια των εταιρειών εξαγοράς ή και διαχείρισης δανείων.

Το απόθεμα εκτός τραπεζών

Στα χέρια των εταιρειών διαχείρισης δανείων βρίσκονταν, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2021, μη εξυπηρετούμενα δάνεια συνολικής αξίας €19.δισ. τα οποία αντιστοιχούσαν σε περισσότερα από 80.000 δάνεια. Το μέγεθος του προβλήματος γίνεται καλύτερα αντιληπτό εάν ληφθεί υπόψη ότι τα ποσά αυτά ισοδυναμούν με το 80% του ΑΕΠ της χώρας.

Παρά το γεγονός ότι δεν έχει γίνει κάποια μελέτη, η οποία να απαριθμεί και να διαχωρίζει τους στρατηγικούς κακοπληρωτές και τους πραγματικά ευάλωτους δανειολήπτες, τα σχέδια βοήθειας των ευάλωτων όπως το Εστία έχουν δώσει σημαντικές πληροφορίες και ενδείξεις ότι οι πραγματικά ευάλωτοι είναι πολύ λίγοι.

Οι δικαιούχοι του πολυαναμενόμενου νέου Σχεδίου «Ενοίκιο αντί Δόσης», δεν αναμένεται να ξεπεράσουν τις 2500, ενώ οι εταιρείες διαχείρισης δανείων και οι τράπεζες διατείνονται ότι μόλις εκκινήσουν οι διαδικασίες εκποίησης οι συντριπτική πλειοψηφία των δανειοληπτών εμφανίζονται και σπεύδουν για να εξεύρουν τρόπους να διευθετήσουν τις οφειλές τους.

Μειωμένο μεν, αλλά…

Το ύψος του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων στην Κύπρο παραμένει υψηλό, παρά την ομολογουμένως σημαντική μείωσή του από 353% του ΑΕΠ το 2013 στο 256% το 2021. Η μείωση βεβαίως επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως η αύξηση του ΑΕΠ και βεβαίως από το γεγονός ότι στην Κύπρο το ιδιωτικό χρέος μειώθηκε συνεπεία και των αποφάσεων του Μαρτίου 2013.

Ανάλογο με το χρέος της Κύπρου ήταν για παράδειγμα το ιδιωτικό χρέος της Ιρλανδίας το οποίο άγγιζε το 323% του ΑΕΠ το 2015. Εκεί όμως το χρέος μειώθηκε στο 195% του ΑΕΠ το 2021. Υψηλό ιδιωτικό χρέος, όχι στα μεγέθη Κύπρου και Ιρλανδίας, είχε και η Ισπανία η οποία επίσης το έχει περιορίσει στο 162% του ΑΕΠ της το 2021 από το υψηλό του 223% του 2010.

Η αναφορά σε αυτές τις χώρες μόνο τυχαία δεν είναι καθώς τόσο η Ισπανία, όσο και η Ιρλανδία συγκαταλέγονται στο κλαμπ των κρατών που αντιμετώπισαν και διαχειρίστηκαν με πιο αποτελεσματικό τρόπο τον κέρβερο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, απ’ ότι εμείς εδώ στην Κύπρο.

Ενόψει των συζητήσεων που γίνονται ξανά στη Βουλή για το ζήτημα των εκποιήσεων είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στην Κύπρο ουδέποτε αφέθηκε να λειτουργήσει η νομοθεσία.

Εκποιήσεις και κουλτούρα αποπληρωμής

Από την πρώτη της κάθοδο στην Κύπρο μέχρι και σήμερα η τρόικα είχε επισημάνει τη σημασία της εμπέδωσης κουλτούρας αποπληρωμής. Από τότε μέχρι και σήμερα οπότε και ολοκληρώνει τους λεγόμενους μεταμνημονιακούς ελέγχους καταγράφει την αστοχία στην ομαλή υλοποίηση ενός σημαντικού μέτρου, αυτού των εκποιήσεων.

Κι αν κατά την πανδημική περίοδο η αναστολή τους ήταν δικαιολογημένη οι συνεχείς παρατάσεις αυτής της αναστολής μέχρι τον περασμένο Φεβρουάριο είχαν κατά τους δανειστές «άμεσο αντίκτυπο στις περιπτώσεις που είχαν ως στόχο την εκποίηση όσο και έμμεσο αντίκτυπο στις συναινετικές λύσεις, δεδομένης της μειωμένης επιρροής των δανειστών στους μη συνεργάσιμους δανειολήπτες και τις επακόλουθες επιπτώσεις στην πειθαρχία πληρωμών».

Επισημαίνουν ουσιαστικά τη στρέβλωση που δημιουργείται όταν αυτός που δανείζει χρήματα «αποτρέπεται» από του να διεκδικήσει την είσπραξή τους από αυτόν που δεν τον πληρώνει.