ΕΚΤ: Κινητοποίηση για να πιαστούν οι πράσινοι στόχοι της Ε.Ε.

Ηχηρά «καμπανάκια» περιλαμβάνουν οι επισημάνσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με τους κλιματικούς στόχους της Ε.Ε.

Ειδικότερα, οι διαπιστώσεις αυτές καταγράφονται στην ομιλία του Frank Elderson, Αντιπροέδρου του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΚΤ στο συνέδριο State of the Union που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στις αρχές του μήνα.

Με βάση τα όσα είπε ο Frank Elderson, η ΕΕ δεν βρίσκεται ακόμη σε μεταβατική πορεία που να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού. Αντίθετα, η τάση της υπερθέρμανσης του πλανήτη δείχνει ότι θα ξεπεράσουμε τους 1,5 βαθμούς μέχρι το 2035.

Υπενθυμίζεται ότι όταν οι εκπρόσωποι των χωρών διαπραγματεύτηκαν τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015, η τάση υποδήλωνε ότι αυτό το επίπεδο δεν θα παραβιαζόταν μέχρι το 2045. Με άλλα λόγια, σε πάνω από τα επτά και πλέον χρόνια από τη Συμφωνία του Παρισιού, χάθηκαν άλλα δέκα. Η εικόνα βελτιώνεται εάν ληφθούν υπόψη δεσμεύσεις πολιτικής που έχουν αναληφθεί αλλά δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί.

Fit-for-55 strategy & REPowerEU

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 στο πλαίσιο της στρατηγικής Fit-for-55. Επίσης έχει δεσμευτεί να γίνει ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030 στο πλαίσιο του σχεδίου της REPowerEU.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όμως, εκτιμά ότι η επίτευξη των στόχων Fit-for-55 και REPowerEU απαιτεί μέση ετήσια επένδυση 1,25 τρισεκατομμυρίων ευρώ για τα έτη 2021-30.

Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της πρόσθετης επένδυσης θα πρέπει να προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα προσαρμόζονται σε μια οικονομία του net zero.

Ωστόσο, σημαντικές ελλείψεις στη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος περιορίζουν επί του παρόντος τη ροή των επενδύσεων στην πράσινη – και επομένως πραγματικά βιώσιμη – οικονομική ανάπτυξη.

Κενά χρηματοδότησης

Η τιμολόγηση του άνθρακα εξακολουθεί να μην χρησιμοποιείται σε επαρκή βαθμό. Η τιμή του άνθρακα στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ αυξάνεται από το 2021 και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν πρόσφατα να επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής του συστήματος και σε έναν μηχανισμό για την εξίσωση της τιμής του άνθρακα μεταξύ εγχώριων προϊόντων και εισαγωγών.

Ωστόσο, οι συνολικές εκπομπές συνεχίζουν να τιμολογούνται ακατάλληλα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η οικονομική δραστηριότητα – συμπεριλαμβανομένης της ροής χρηματοδότησης – παραμένει μεροληπτική υπέρ των δραστηριοτήτων υψηλών εκπομπών.

Όπως τονίζεται, οι κεφαλαιαγορές δεν διαδραματίζουν τον ρόλο τους στη στήριξη της πράσινης μετάβασης. Εξακολουθούν να είναι σχετικά υπανάπτυκτες στην ΕΕ και η έλλειψη εναρμόνισης περιορίζει τις διασυνοριακές ροές. Η επίλυση αυτών των ζητημάτων και η προώθηση μιας ένωσης κεφαλαιαγορών, όπως προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα και την ανθεκτικότητα της ροής χρηματοδότησης στην Ευρώπη.

Όσον αφορά την προσέγγιση που ακολουθούν οι τράπεζες για τους κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα και το περιβάλλον στις δραστηριότητές τους, επισημαίνεται ότι ενώ οι τράπεζες αναγνωρίζουν τη σημασία αυτών των κινδύνων με την ΕΚΤ να διαπιστώνει σχετική πρόοδο, οι πρακτικές τους για τη διαχείριση αυτών των κινδύνων εξακολουθούν να είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμένες και να εφαρμόζονται ανεπαρκώς σε όλους τους τομείς. «Είναι δύσκολο να δούμε πώς οι τράπεζες μπορούν να βοηθήσουν έγκαιρα και επαρκώς τους πελάτες τους να οδηγηθούν στη μετάβαση και να γίνουν ανθεκτικοί στην κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος» σημειώνεται.

Ο ρόλος του δημόσιου τομέα

Ο δημόσιος τομέας μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση, τόσο άμεσα μέσω δημόσιων επενδύσεων όσο και έμμεσα μέσω συγχρηματοδότησης, συμπράξεων ιδιωτικού-δημόσιου τομέα ή κρατικών εγγυήσεων. Μεγάλο μέρος του εγχειρήματος θα χρηματοδοτηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών της ΕΕ ως μέρος του προγράμματος της ΕΕ Next Generation.

Νωρίτερα φέτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα Βιομηχανικό Σχέδιο Πράσινης Συμφωνίας με σκοπό να στηρίξει αυτήν την προσπάθεια. Την ίδια ώρα όμως, ένα πρόσφατο έγγραφο από την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων δείχνει ότι μόνο το 25% περίπου όλων των απωλειών από καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα στην ΕΕ είναι επί του παρόντος ασφαλισμένο. Το συγκεκριμένο ποσοστό σε ορισμένες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, είναι κάτω από 5%.

Όπως τονίζεται, καθώς οι φυσικές καταστροφές γίνονται πιο συχνές και πιο σοβαρές, το κόστος ασφάλισης αναμένεται να αυξηθεί, ενώ ορισμένες ασφαλιστικές μπορεί να μειώσουν την κάλυψη κινδύνου ή να σταματήσουν να παρέχουν ορισμένους τύπους ασφάλισης καταστροφών εντελώς, γεγονός που θα διεύρυνε περαιτέρω το ασφαλιστικό χάσμα.

Εάν οι ζημίες δεν καλύπτονται από ασφάλιση, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να ξαναρχίσουν τις δραστηριότητές τους, επιβραδύνοντας την οικονομική ανάκαμψη. Ως εκ τούτου, η έκθεση των τραπεζών στον πιστωτικό κίνδυνο μπορεί να αυξηθεί. Η δημοσιονομική θέση των κυβερνήσεων μπορεί επίσης να αποδυναμωθεί εάν χρειαστεί να παράσχουν ανακούφιση για την κάλυψη των ανασφάλιστων ζημιών.

Οι ενέργειες της ΕΚΤ

Σε μια προσπάθεια να διορθώσει τη μεροληψία που υπάρχει στις χρηματοπιστωτικές αγορές υπέρ των δραστηριοτήτων υψηλών εκπομπών, από τον Οκτώβριο του 2022 η ΕΚΤ στρέφει τις αγορές εταιρικών ομολόγων προς εκείνους τους εκδότες με καλύτερες κλιματικές επιδόσεις.

Ομοίως, η ΕΚΤ θα ενσωματώσει ζητήματα που σχετίζονται με το κλίμα κατά την αξιολόγηση των εξασφαλίσεων που μπορούν να ενεχυριάσουν οι τράπεζες όταν δανείζονται από αυτήν.

Όσον αφορά την τραπεζική εποπτεία, η ΕΚΤ πίεζε επίμονα τις τράπεζες να κλείσουν το χάσμα μεταξύ των πρακτικών τους και των προσδοκιών της σχετικά με τη χρηστή διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα και το περιβάλλον. Οι πρακτικές των τραπεζών πρέπει να ευθυγραμμιστούν πλήρως με τις προσδοκίες της ΕΚΤ το αργότερο μέχρι το τέλος του 2024. Στο πλαίσιο αυτό έχει θέσει ενδιάμεσες προθεσμίες για τις τράπεζες να ικανοποιήσουν συγκεκριμένες απαιτήσεις νωρίτερα και προς αυτή την κατεύθυνση η ΕΚΤ δηλώνει πρόθυμη να χρησιμοποιήσει όλα τα εποπτικά μέσα που έχει στη διάθεσή της.