Η κυπριακή οικονομία στο μικροσκόπιο-Ανασκόπηση 2023 και προβλέψεις για 2024

Τις εκτιμήσεις τους για την πορεία της κυπριακής οικονομίας το 2024 παραθέτουν μιλώντας στο InBusinessNews οι οικονομολόγοι Μάριος Χρίστου και Μάριος Κληρίδης, παραθέτοντας ταυτόχρονα τα σημαντικά γεγονότα που, κατά τους ίδιους, την σημάδεψαν το 2023.

Ο οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Μάριος Χρίστου και ο οικονομολόγος Μάριος Κληρίδης, αναφέρονται στις προκλήσεις με τις οποίες θα βρεθεί αντιμέτωπη η οικονομία της χώρας μας, ενώ ταυτόχρονα, σκιαγραφούν και αναλύουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναμένεται να κινηθεί τον νέο χρόνο.

Υψηλός πληθωρισμός, επιθετική επιτοκιακή πολιτική, κυρώσεις, πόλεμος στη λωρίδα της Γάζας και ανάκαμψη τουριστικού τομέα είναι μερικά από τα κύρια γεγονότα που άφησαν έντονο το αποτύπωμά τους στην κυπριακή οικονομία κατά το 2023 και οι επιπτώσεις των οποίων αναμένεται να παραμείνουν εμφανείς και το 2024.

Ο κ. Χρίστου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το 2024, καθώς προβλέπει ότι θα σμικρυνθεί η μεσαία τάξη, αφού διαπίστωσή του αποτελεί πως διευρύνθηκε το χάσμα των μισθών εντός του 2023.

Ταυτόχρονα προειδοποιεί και για τα δημόσια οικονομικά, υποδεικνύοντας πως με το νέο έτος το κρατικό μισθολόγιο θα αυξηθεί δυσανάλογα σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας και συνάμα τις δυνατότητές της. Σημαντική επίσης πρόκληση κατά τον ίδιο, αποτελεί ο πληθωρισμός και το τι μέλλει γενέσθαι σχετικά με τα επιτόκια, καθώς θεωρεί πως η πολιτική της ΕΚΤ δεν επέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Από πλευράς του, ο κ. Κληρίδης κάνει λόγο για ένα «2ο Γιομ Κιπούρ» όπως προσομοιάζει τον πόλεμο στη λωρίδα της Γάζας, αφού δημιουργεί μια αβεβαιότητα σχετικά με τις τιμές ενέργειας και την όξυνση των σχέσεων των χωρών παραγωγής πετρελαίου.

Ωστόσο, εκφράζει και την αισιοδοξία του, καθώς η κυπριακή οικονομία είναι μικρή και ευέλικτη, και όπως έχει αποδείξει και στο παρελθόν, μικρές και έξυπνες κινήσεις μπορούν να της δώσουν ώθηση.

Το «παράδοξο» με τον πληθωρισμό και το αίνιγμα με τα επιτόκια

Ο Μάριος Κληρίδης αναφέρει ότι το 2023, από οικονομικής σκοπιάς, ήταν σχετικά ένα καλό έτος, ωστόσο είχε ένα παράδοξο. Τον πληθωρισμό, ο οποίος για αρκετό καιρό ήταν πιο χαμηλός από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, μετά ξαφνικά εκτινάχθηκε και μετά μειώθηκε απότομα.

Έτσι, ο κ. Κληρίδης προβλέπει ότι ένα σημαντικό στοιχείο για το 2024 που θα χαρακτηρίζει το οικονομικό περιβάλλον, είναι τα επιτόκια, καθώς όπως αναφέρει, η ΕΚΤ «ξύνει το κεφάλι τις» σχετικά με το πώς πρέπει να αντιδράσει.

«Η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια για να μειώσει τον πληθωρισμό. Τον τελευταίο καιρό σταμάτησε τις αυξήσεις, ωστόσο δεν προχωρεί σε μείωση γιατί φοβάται ότι θα οδηγηθούμε σε ένα φαύλο κύκλο», πρόσθεσε.

Με τη σειρά του, ο Μάριος Χρίστου τονίζει το γεγονός ότι η επιτοκιακή πολιτική της ΕΚΤ επέφερε υψηλές κερδοφορίες για τις τράπεζες και ενδεχομένως το 2023 οι τράπεζες να κλείσουν με κέρδη ενός δισεκατομμυρίου ευρώ.

Εξήγησε επίσης γιατί είναι σημαντικό να αυξηθεί το καταθετικό επιτόκιο, ως μέτρο αντιστάθμισης του πληθωρισμού, αφού η αύξηση του δανειστικού επιτοκίου από μόνη της αποδείχθηκε μη αποτελεσματική.

«Πρέπει να δώσουν και κίνητρο σε αυτούς που διαθέτουν περίσσεμα χρημάτων, να τα καταθέσουν αντί να τα καταναλώσουν. Επομένως, αυτή η πολιτική αύξησης των δανειστικών επιτοκίων από μόνη της δεν είναι αποτελεσματική», είπε συγκεκριμένα.

Ταυτόχρονα, ο κ. Χρίστου υποστήριξε ότι αφού οι τράπεζες τώρα έχουν υπερκέρδη, θα μπορούσαν αυτά τα υπερκέρδη να φορολογηθούν σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του ταμείου που δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση των κρίσεων στον τραπεζικό τομέα, ώστε μην ξανασυμβούν τα γεγονότα του 2013.

«Αφού τώρα οι τράπεζες έχουν υπερκέρδη, ας τις φορολογήσουν και τα χρήματα να πάνε στο ταμείο που δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση των κρίσεων στον τραπεζικό τομέα, ώστε να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση κρίσης και να μην γίνει όπως το 2013», διευκρίνισε.

Ο Μάριος Κληρίδης, ερωτηθείς αν υπάρχουν άλλα μέτρα που θα μπορούσαν να εφαρμόσουν οι κυβερνήσεις για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, πέραν από την αύξηση επιτοκίων, είπε πως υπάρχουν, αλλά δεν είναι αρεστά και έτσι σπάνια εφαρμόζονται.

«Η αύξηση των φόρων είναι μια πολιτική καταπολέμησης του πληθωρισμού, αλλά δεν συμβαίνει γιατί οι τιμές είναι ήδη αυξημένες. Γενικά αυτή ήταν η παλιά λογική. Δηλαδή σε περιόδους πληθωρισμού, αφαιρείς από την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών με φορολογία. Αλλά πλέον πολύ σπάνια το βλέπουμε», υπέδειξε ο κ. Μάριος Κληρίδης.

Όπως ο κ. Κληρίδης, έτσι και ο κ. Χρίστου, αναφέρει ότι το θέμα με τα αυξημένα επιτόκια αποτελεί ένα ερωτηματικό σε σχέση με το αν θα συνεχιστεί ή όχι.

«Το 2023 είχαμε την επιθετική πολιτική της ΕΚΤ που τώρα όμως έχει σταματήσει και αυτό πολύ σημαντικό στοιχείο. Παραμένει όμως πρόκληση ο πληθωρισμός και πώς θα αντιμετωπιστεί από την ΕΚΤ. Δημιουργείται ένα αίνιγμα γιατί συνήθως η ΕΚΤ ακολουθεί την επιτοκιακή πολιτική της Fed (ΗΠΑ). Όμως τώρα στις ΗΠΑ, η ζήτηση και κατ' επέκταση η οικονομική δραστηριότητα είναι ισχυρή, σε αντίθεση με την Ευρώπη που είναι σε προβληματικό επίπεδο. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν το πρώτο εξάμηνο του 2024 θα προηγηθεί η ΕΚΤ της Fed στην μείωση των επιτοκίων», είπε.

Παράλληλα, ο κ. Χρίστου τόνισε και άλλες προκλήσεις που έρχονται μαζί με τον πληθωρισμό, υποστηρίζοντας ότι σε πολλές περιπτώσεις πλέον, έχει καταντήσει αισχροκέρδεια. «Αυτό από μόνο του αποτελεί πρόκληση για την αντιμετώπιση του ευκαιριακού κέρδους που προσπαθούν πολλοί να πετύχουν μέσα από τις συνθήκες που διαμορφώνονται», επεσήμανε.

Ισραήλ, ενέργεια, τουρισμός

Σύμφωνα με τον κ. Κληρίδη, το μεγαλύτερο πρόβλημα για την οικονομία το 2024, είναι η αβεβαιότητα που δημιουργείται από τις πολιτικές συνθήκες με τον πόλεμο στη λωρίδα της Γάζας.

«Εάν τερματιστεί γρήγορα θα πάμε σε ένα είδος κανονικότητας. Αν συνεχιστεί, πιθανόν να οξυνθούν οι σχέσεις των χωρών παραγωγής πετρελαίου. Τις προηγούμενες φορές που είχαμε Γιομ Κιπούρ πόλεμο, είχε εκτοξευτεί η τιμή του πετρελαίου. Αυτό είναι το μεγάλο ζήτημα που δημιουργεί αυτή την αβεβαιότητα», ανέφερε ο κ. Κληρίδης.

Επιπρόσθετα, υπογράμμισε ότι ο πόλεμος δημιουργεί και ένα μεγάλο ερωτηματικό για την κυπριακή οικονομία το 2024 σε σχέση με τον τουρισμό.

Την σύνδεση του πολέμου με τον τουρισμό στην Κύπρο έκανε και ο Μάριος Χρίστου, τονίζοντας ότι κατά το 2023 ο τουρισμός ανέκαμψε και κινήθηκε σε επίπεδα προ πανδημίας.

Σύμφωνα με τον κ. Χρίστου, το 2023 δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα ο τουρισμός από τον πόλεμο, καθώς τα γεγονότα ξεκίνησαν προς το τέλος της σεζόν, με το στοίχημα να μεταφέρεται για το 2024.

Από την άλλη, ο κ. Χρίστου υποστήριξε ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά ένα μακροχρόνιο πόλεμο και ενδεχομένως να τον λήξει πριν από το τέλος του χειμώνα ή την άνοιξη.

«Να κάνεις ένα πόλεμο στοιχίζει πάρα πολλά. Πέραν του κόστους για το πολεμικό υλικό, οι περισσότεροι στο Ισραήλ που πολεμούν είναι έφεδροι, οι οποίοι έχουν φύγει από τον παραγωγικό τομέα για να πολεμήσουν. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην παραγωγή και την οικονομική δραστηριότητα. Θα προσπαθήσουν να τελειώσουν όσο πιο σύντομα μπορούν τον πόλεμο και νομίζω αυτό προσπαθούν να κάνουν, συν οι άλλες πολιτικές διαστάσεις που υπάρχουν», υπέδειξε, κάνοντας αναφορά ότι το τέλος τους πολέμου θα βοηθήσει και την Κύπρο τουριστικά ως προς το να μην υπάρχουν σκιές στην περιοχή.

Αύξηση του χάσματος πλουσίων και φτωχών, ΑΤΑ, στέγαση

Κατά τον Μάριο Χρίστου, κάτι πολύ σημαντικό που ξεκίνησε το 2023 και θα συνεχιστεί και το 2024 είναι η διεύρυνση του χάσματος των μισθών και η σμίκρυνση της μεσαίας εισοδηματικής τάξης.

Όπως είπε, στην Κύπρο είχαμε μια πολύ δυνατή μεσαία τάξη η οποία έδινε ώθηση στην κατανάλωση και την ανάπτυξη της οικονομίας, η οποία τώρα εξαλείφεται καθώς δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην ακρίβεια και τον πληθωρισμό.

Έτσι, χαρακτηρίζει την ΆΤΑ ως ευλογία και κατάρα. Ευλογία δηλαδή για όσους την παίρνουν, καθώς δεν κινδυνεύουν να πτωχεύσουν, και κατάρα υπό την έννοια ότι διαιωνίζει το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, καθώς δεν εφαρμόζεται οριζόντια.

«Αν κάποιος παίρνει ΑΤΑ μπορεί να ανταπεξέλθει έως κάποιο βαθμό και να ακολουθήσει τις αυξήσεις. Αν όμως δεν παίρνει ΑΤΑ παραμένει στάσιμος και η αγοραστική του δύναμη μειώνεται. Και αυτό επειδή η ΑΤΑ δεν εφαρμόζεται οριζόντια και κυρίως δεν εφαρμόζεται στην ευρύτερη εργατική τάξη και εκεί που δεν υπάρχουν και συλλογικές συμβάσεις», εξήγησε.

Συν τοις άλλοις, ο κ. Χρίστου τόνισε ότι κατά το 2023 η αγορά ακινήτων επανήλθε, χαρακτηρίζοντας την εξέλιξη αυτή ως πολύ σημαντικό γεγονός. Όμως, όπως είπε, αυτό μπορεί να δημιουργεί και πρόβλημα στους Κύπριους, καθώς πλέον η απόκτηση στέγης ειδικά από χαμηλά εισοδηματικά στρώματα μοιάζει με «άπιαστο όνειρο».

Κρατικό μισθολόγιο και δημόσια οικονομικά

Τα δημόσια οικονομικά, αποτελούν επίσης μεγάλη πρόκληση για την κυπριακή οικονομία το 2024 κατά τον κ. Χρίστου. Και αυτό επειδή το κρατικό μισθολόγιο πρόκειται να αυξηθεί κατά μισό δισεκατομμύριο ευρώ, κάτι που κατά τον ίδιο, δεν είναι βιώσιμο.

«Όταν έχεις μια οικονομία που μεγεθύνεται με ρυθμό 3%, δεν μπορεί να υποστηρίξει πενταπλάσια αύξηση του κρατικού μισθολογίου. Δηλαδή πάμε πίσω σε αυτά που κάναμε πριν από την κρίση. Πρέπει να βρεθεί μια χρυσή τομή για να λήξει αυτή η κατάσταση. Πρέπει να σταματήσουν αυτές οι ανελαστικές δαπάνες και η αύξησή τους.

Δεν είναι βιώσιμο το κρατικό μισθολόγιο να αυξάνεται πέντε φορές της μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Άρα τα δημόσια οικονομικά είναι πρόκληση, παρόλο που φαίνονται υγιή αυτή την στιγμή και παρουσιάζουν και πρωτογενές πλεόνασμα. Πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα», είπε συγκεκριμένα.

Άλλα σταθμοί για την οικονομία το 2023-2024

Ένα άλλο στοίχημα για την Κύπρο και την οικονομία της το 2024, κατά τον Μάριο Χρίστου, αποτελεί το φυσικό αέριο, του οποίου η πορεία εξαρτάται από το πώς θα καταλήξουν οι συμφωνίες.

Κάτι άλλο επίσης σημαντικό, είναι το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε πρόσφατα για τις εκποιήσεις και τις εξουσίες του χρηματοοικονομικού επιτρόπου, κάτι το οποίο αναμένεται να επιφέρει μια δυναμική στην οικονομία με την έννοια ότι πολλές εκκρεμότητες θα βρουν την λύση τους. «Είναι κάτι που έγινε το 2023 και θα ξεκινήσει να αποδίδει το 2024», είπε ο κ. Χρίστου.

Ακόμη, ο οικονομολόγος Μάριος Χρίστου, χαρακτήρισε ως σημαντικό σταθμό του 2023 την απόφαση του δικαστηρίου που δικαίωσε τους δύο κουρεμένους καταθέτες. «Βασικά το δικαστήριο είπε ότι οι θεσμοί έχουν ευθύνη για αυτό που έγινε», ανέφερε.

Κάτι που αξίζει να σημειωθεί κατά τον κ. Χρίστου, είναι ότι ήρθαν στην Κύπρο πολλά επενδυτικά ταμεία και δημιουργήθηκε μια αγορά των 10 δισ., η οποία και αυξάνεται.

«Πέραν του ότι έρχονται τόσα κεφάλαια στην Κύπρο, παρέχονται και ευκαιρίες εργοδότησης σε δικούς μας νεαρούς, οι οποίοι έχουν σπουδάσει οικονομικά και έχουν την ευκαιρία εργοδότησης με αξιοπρεπή μισθό και αξιοπρεπή θέση εργασίας. Αυτό βοηθά στην ανάπτυξη ενός ιδιαίτερα καλού τομέα των υπηρεσιών», τόνισε.

Η ανθεκτικότητα της Κύπρου στις γεωπολιτικές εξελίξεις

Όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία που συνεχίζεται, ο κ. Χρίστου είπε πως πέραν του τραγικού γεγονότος, από οικονομικής σκοπιάς, οι διεθνείς αγορές έχουν «απορροφήσει» τα προβλήματα που προέκυψαν.

Οι δείκτες του χρηματιστηρίου δεν παρουσιάζουν πρόβλημα λόγω του πολέμου, όπως συνέβαινε αρχικά. Οι οικονομικές επιπτώσεις που προέκυψαν έχουν προσαρμοστεί πλέον στην παγκόσμια οικονομία.

Η Κύπρος επηρεάστηκε περισσότερο λόγω των κυρώσεων, καθώς και στον τουριστικό τομέα. Από την άλλη, πολλές εταιρείες μετεγκαταστάθηκαν στην Κύπρο, κάτι που έδωσε ώθηση στην οικονομία.

Ο οικονομολόγος Μάριος Κληρίδης επεσήμανε την ανθεκτικότητα της Κύπρου κάτι που έχει αποδειχθεί αρκετές φορές στο παρελθόν.

«Η κυπριακή οικονομία είναι αρκετά ανθεκτική, καθώς είναι μικρή και ευέλικτη. Λόγω του μεγέθους της, με μικρές κινήσεις μπορεί να επιβιώσει, κάτι που αποδείχθηκε πολλές φορές.

Για παράδειγμα, από τις πρώτες πετρελαϊκές κρίσεις οι Κύπριοι επιχειρηματίες δραστηριοποιήθηκαν στη Μέση Ανατολή και εν τέλει δεν κτυπηθήκαμε ιδιαίτερα από την κρίση του Κόλπου. Εκεί που νομίζουμε ότι η κυπριακή οικονομία θα καταρρεύσει, με μια μικρή κίνηση, όπως για παράδειγμα να φέρουμε επιπλέον τουρίστες από άλλες αγορές, την καθιστά ικανή να ορθοποδήσει», κατέληξε ο κ. Κληρίδης.