Χρηματοδότηση τρομοκρατίας: Τα red flags και η πρόοδος της Κύπρου-Τι καταδεικνύει η ΜΟΚΑΣ

Τα σημαντικά βήματα προόδου που έχει κάνει η Κύπρος όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας κατά του ξεπλύματος βρώμικού χρήματος και καταπολέμησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας αντικατοπτρίζονται στα ευρήματα της πρώτης εκτεταμένης Έκθεσης Στρατηγικής Ανάλυσης της Μονάδας Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών Κύπρου (ΜΟΚΑΣ) που ετοιμάστηκε με γνώμονα το μέλλον.

Αξίζει να αναφερθεί ότι σχετικά χαμηλός παραμένει ο αριθμός των ύποπτων αναφορών που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, οι οποίες υποβλήθηκαν από τις οντότητες την προηγούμενη εξαετία, κάτι που συμβαδίζει με τα ευρήματα της Εθνικής Αξιολόγησης Κινδύνων.

Πιο αναλυτικά από τις 19 εκθέσεις/αναφορές που είχαν υποβληθεί το 2018, ο αριθμός μειώθηκε στο 1/3 το 2022, φτάνοντας μόλις στις 6.

Αφενός, η Έκθεση της ΜΟΚΑΣ αντικατοπτρίζει την μετάβαση προς μια πιο αποτελεσματική Μονάδα Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών και αφετέρου, στοχεύει να παράσχει στις υπόχρεες οντότητες και στις Αρχές της χώρας σημαντικές πληροφορίες και σχόλια σχετικά με τις τάσεις και τα πρότυπα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, όπως αυτά προκύπτουν από το πλαίσιο και τη φύση των Αναφορών Ύποπτων Συναλλαγών (STR)/Αναφορών Ύποπτης Δραστηριότητας (SAR) που υποβάλλονται στη Μονάδα από Υπόχρεες Οντότητες, καθώς και άλλα δεδομένα που τηρεί η Μονάδα.

Σε δύο κατηγορίες οι κόκκινες σημαίες
Η ΜΟΚΑΣ, λαμβάνοντας υπόψη την εγγύτητα της χώρας σε περιοχές έντονων συγκρούσεων, έχει δώσει προτεραιότητα σε τέτοιες περιπτώσεις, παρόλο που φαίνεται να υπάρχουν ελάχιστα έως μηδαμινά στοιχεία για την ύπαρξη τρομοκρατικών ομάδων ή δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την τρομοκρατία στη χώρα.

Οι εκθέσεις που υποβλήθηκαν κατά τα έτη 2020 και 2022 επικεντρώθηκαν κυρίως σε δύο κατηγορίες κόκκινων σημαιών, οι οποίες σχετίζονται αφενός με την ύποπτη συναλλακτική δραστηριότητα που μπορεί να υποδηλώνει χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και αφετέρου τις αρνητικές δημόσιες πληροφορίες.

Τονίζεται ότι σε σχέση με τα έτη 2020-2022, οι περισσότερες εκθέσεις που υποβλήθηκαν στη Μονάδα αναφορικά με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας προέρχονταν από πιστωτικά ιδρύματα. Εκθέσεις υποβλήθηκαν επίσης, μεταξύ άλλων, από επενδυτικές εταιρείες, καθώς και Money Services Businesses (MSB’s).

Ύποπτη συναλλακτική δραστηριότητα που υποδηλώνει χρηματοδότηση τρομοκρατίας (Εντοπίστηκε στο 47,8% των αναφορών)

Οι ενδείξεις παρουσιάζουν ομοιότητες με εκείνες του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και σχετίζονται με:

• Συναλλαγές με πολλαπλούς λογαριασμούς ξένων τραπεζών χωρίς οικονομική λογική.
• Πολλαπλές συναλλαγές χωρίς οικονομική αιτιολόγηση με χώρες υψηλού ρίσκου ή περιοχές συγκρούσεων.
• Πολλαπλές αναλήψεις μετρητών.
• Πολλαπλές δωρεές.
• Συναλλαγές που δεν συνάδουν με δηλωμένες δραστηριότητες.
• Μη ικανοποιητικές αιτιολογήσεις που παρέχονται από τον πελάτη.
• Συναλλαγές με άτομα ή εταιρείες που έχουν καταδικαστεί/ ή είναι ύποπτες για εμπλοκή σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την τρομοκρατία.
• Χρήση λογαριασμών ΜΚΟ (μη κυβερνητικές και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις) που είναι ευάλωτες στην κατάχρηση χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
• Εκμετάλλευση νόμιμων οντοτήτων με σκοπό την αποφυγή στοχευμένων περιοριστικών μέτρων της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (TF).
• Ύποπτες συναλλαγές για TF μπορεί να σχετίζονται με κεφάλαια/περιουσιακά στοιχεία νόμιμης ή παράνομης πηγής.

Αρνητικές δημόσιες πληροφορίες (Εντοπίστηκαν στο 65,2% των αναφορών)

Προκύπτουν κυρίως από διαδικτυακές πηγές και βάσεις δεδομένων, ενώ συνήθως προσδιορίζονται κατά την αρχική διαδικασία ελέγχου πελατών από υπόχρεες οντότητες.

• Ο πελάτης/υποψήφιος πελάτης έχει εμπλακεί σε δραστηριότητες σχετικές με τρομοκρατία/χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
• Πελάτης/υποψήφιος πελάτης για εμπλοκή σε δραστηριότητες σχετικές με τρομοκρατία/χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
• Οικογενειακή ή άλλη σχέση με άτομο που έχει καταδικαστεί/ή είναι ύποπτο για συμμετοχή σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την τρομοκρατία/χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
• Η εταιρεία που είναι UBO (απόλυτος ωφέλιμος ιδιοκτήτης)/διευθυντής/υπογράφουσα εμφανίζει οποιοδήποτε από τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
• Ο πελάτης/υποψήφιος πελάτης έχει συναλλαγές ή σχέση με άτομο ή εταιρεία που καταδικάστηκε/ ή είναι ύποπτος για συμμετοχή σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την τρομοκρατία/χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.

Ανησυχητικά τα περιστατικά διαδικτυακής απάτης
Μπορεί οι αναφορές για ύποπτες συναλλαγές ή δραστηριότητες να μειώνονται, εντούτοις οι ύποπτες αναφορές που υποβλήθηκαν στη ΜΟΚΑΣ, οι οποίες σχετίζονται με απάτη, δείχνουν αυξητική τάση κατά την περίοδο 2018-2021.

Αυτή η αύξηση μπορεί να εξηγηθεί, εν μέρει λόγω των αυξανόμενων περιπτώσεων διαδικτυακής απάτης, καθώς τα τελευταία χρόνια οι νέες τεχνολογίες διευκόλυναν τη δράση των απατεώνων. Δεδομένου ότι η τεχνολογία συνεχίζει να προχωρά ραγδαία κάθε χρόνο, η ΜΟΚΑΣ αναμένει περαιτέρω αύξηση στις αναφορές που σχετίζονται με την απάτη στο διαδίκτυο και την απάτη που σχετίζεται με τις νέες τεχνολογίες.

Η ΜΟΚΑΣ προτρέπει τις οντότητες να είναι εξαιρετικά προσεκτικές, ώστε να είναι σε θέση να εντοπίζουν γρήγορα τέτοιες ύποπτες συναλλαγές και να τις αναφέρουν στη Μονάδα για αποτελεσματική και έγκαιρη πιθανή δέσμευση τέτοιων εσόδων που προέρχονται από διαδικτυακή απάτη, επιτρέποντας έτσι τη μελλοντική κατάσχεση και επιστροφή αυτών των εσόδων στο θύμα.

Σημαντική μείωση καταγράφεται το 2022 στις αναφορές ύποπτων συναλλαγών που υποβλήθηκαν σε σχέση με απάτη. Ωστόσο, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία για το 2023, ο αριθμός των υποβληθέντων αναφορών αναμένεται να αυξηθεί, εξαιτίας της ανοδικής τάσης που παρατηρήθηκε κατά τα έτη από το 2018 έως το 2021.

Κοινοποιήσεις/συστάσεις
Οι κοινοποιήσεις που σχετίζονται με ύποπτες συναλλαγές σχετικά με απάτη αποτελούν περίπου το 29% των συνολικών κοινοποιήσεων της ΜΟΚΑΣ στους τοπικούς φορείς. Μάλιστα, οι περισσότερες υποθέσεις προωθήθηκαν στην Κυπριακή Αστυνομία για ενημέρωση και για σκοπούς ποινικής έρευνας.

Οι επισημάνσεις για απάτη σχετίζονται συχνά με διαδικτυακές απάτες και επιθέσεις phishing (δηλαδή άτομα που προσπαθούν με διάφορες παραπλανητικές δηλώσεις να εξαπατήσουν τα θύματα για να τους πάρουν χρήματα). Ο ευκολότερος τρόπος για τον εντοπισμό περιπτώσεων απάτης είναι μέσω καταγγελιών των θυμάτων είτε σε οντότητες είτε σε άλλες αρχές.

Η Μονάδα έδωσε επίσης σχετικές πληροφορίες στο Υπουργείο Εσωτερικών, στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και σε άλλους τοπικούς φορείς.

Οι κοινοποιήσεις προς το Υπουργείο Εσωτερικών βασίστηκαν κυρίως στην αρνητική δημοσιότητα που εντοπίστηκε για άτομα που υπέβαλαν αίτηση μέσω του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος για σκοπούς απόκτησης υπηκοότητας, ενώ οι επισημάνσεις προς την ΕΚΚ συχνά σχετίζονταν με άτομα ή εταιρείες που πρόσφεραν επενδυτικές υπηρεσίες στο κοινό χωρίς τη σχετική εξουσιοδότηση.