Ολιγάρχης με εταιρείες παραγωγής λιπασμάτων παραβιάζει την κυπριακή νομοθεσία

Στην Κύπρο έχει μεταφερθεί μια μακροχρόνια νομική διαμάχη σχετικά με την ιδιοκτησία μιας εταιρείας παραγωγής λιπάσματος αμμωνίας και την περίπτωση ενός ολιγάρχη που φέρεται να προσπάθησε να μεταφέρει τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας στη Ρωσία, παραβιάζοντας την κυπριακή νομοθεσία.

Από το 2005, η TogliattiAzot (ToAZ), η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής αμμωνίας στον κόσμο, έχει γίνει στόχος επιθέσεων από εταιρικούς «επιδρομείς» που συνδέονται με το Κρεμλίνο - πιο πρόσφατα από τον Dmitry Mazepin, τον ιδιοκτήτη της ανταγωνίστριας εταιρείας Uralchem, ο οποίος υπόκειται σε κυρώσεις της ΕΕ εξαιτίας της στενής συνεργασίας του με τον πρόεδρο της Ρωσίας, Vladimir Putin.

Το 2021, μετά από μεγάλο αριθμό δικαστικών αποφάσεων στη Ρωσία, ο Mazepin κατάφερε να αντικαταστήσει παράνομα το Διοικητικό Συμβούλιο της ToAZ με δικούς του αντιπροσώπους, αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο της εταιρείας. Πρόκειται για ένα κλασικό παράδειγμα της πρακτικής reiderstvo (ρωσικός όρος για την εταιρική επιδρομή) με βάση την οποία οι «επιδρομείς» χρησιμοποιούν δωροδοκία, πλαστογραφία, διαφθορά, εκφοβισμό και βία για να κλέψουν εταιρείες από τους ιδιοκτήτες τους.

Οι πραγματικοί μεγαλομέτοχοι της ToAZ - τέσσερις υπεράκτιες εταιρείες εγγεγραμμένες στην Καραϊβική (οι οποίες κατέχουν τις μετοχές ως διαχειριστές καταπιστευμάτων για άλλες οντότητες της Καραϊβικής) – ξεκίνησαν ένα δικαστικό αγώνα κατά της Mazepin στα ιρλανδικά δικαστήρια από το 2016, καθώς μία από τις εταιρείες της Mazepin, η Ιρλανδική Eurotoaz, συμμετείχε στη συνομωσία για την απόσπαση του ελέγχου της ToAZ από τους μεγαλομετόχους.

Οι μέτοχοι της ToAZ ζητούν αποζημίωση ύψους περίπου 2,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων (περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ με βάση τις τρέχουσες συναλλαγματικές ισοτιμίες) καθώς και την έκδοση ασφαλιστικών μέτρων με στόχο να σταματήσουν την παράνομη αυτή διαδικασία. Σήμερα, οι μέτοχοι της ToAZ απαιτούν επίσης να διαταχθεί η επιστροφή των μετοχών σε αυτούς, καθώς οι μετοχές μεταφέρθηκαν σε οντότητα που συνδέεται με τον Mazepin στο πλαίσιο δύο αναγκαστικών πλειστηριασμών που έλαβαν χώρα τον Φεβρουάριο του 2022.

Τον Ιούλιο του 2019, στο πλαίσιο επικουρικών διαδικασιών στην Κύπρο προς ενίσχυση των ιρλανδικών υποθέσεων, δύο από τις εταιρείες του Mazepin που είναι εγγεγραμμένες στην Κύπρο, η Uralchem Holding PLC και η CI-Chemical Invest Limited - ανέλαβαν επίσημες και νομικά δεσμευτικές δεσμεύσεις ενώπιον του κυπριακού Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού για (α) τη διατήρηση ακαθάριστων περιουσιακών στοιχείων τουλάχιστον 1,75 δισεκατομμυρίων δολαρίων και (β) την περιοδική υποβολή ετήσιων εκθέσεων και οικονομικών καταστάσεων στους μετόχους της ToAZ.

Αυτό είχε ως στόχο να διασφαλίσει ότι τα περιουσιακά στοιχεία της Uralchem Holding PLC, της CI-Chemical Invest Limited και άλλων κυπριακών εταιρειών που ανήκουν στον Mazepin θα είναι διαθέσιμα για την ικανοποίηση αποζημιώσεων που πιθανόν να εξασφαλίσουν οι ενάγοντες στην δίκη που θα γίνει Ιρλανδία, σε ενδεχόμενη απόφαση υπέρ τους.

Στη συνέχεια, δύο από τις εγγεγραμμένες στην Κύπρο εταιρείες του Mazepin, η Uralchem Holding PLC και η CI-Chemical Invest Limited, ανακοίνωσαν τον Δεκέμβριο του 2021 ότι είχαν «μεταφέρει την έδρα τους» από την Κύπρο στη Ρωσία, χωρίς να προειδοποιήσουν τους νόμιμους μετόχους τους.

Αργότερα, κατέστη σαφές ότι στην πραγματικότητα δεν έλαβαν κανένα από τα βήματα που απαιτούνται βάσει του περί Εταιρειών Νόμου της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη μεταφορά της έδρας των εταιρειών στη Ρωσία. Η μία από τις δύο εταιρείες μάλιστα, η Uralchem Holding PLC, δεν μπορεί στην πραγματικότητα να αποχωρήσει από την Κύπρο, σύμφωνα με το ίδιο το εταιρικό της καταστατικό.

Εκ πρώτης όψεως, αυτό δείχνει μια περιφρόνηση των νόμων και του συντάγματος της Δημοκρατίας, καθώς και μια ξεκάθαρη παραβίαση των υποχρεώσεων που ανέλαβαν ενώπιων του δικαστηρίου, όπως αυτές περιγράφονται στην υπόθεση που αφορά στην περιφρόνηση του δικαστηρίου, η οποία εκκρεμεί ακόμη στην Κύπρο.

Σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσουν τις ξεκάθαρες αυτές παραβιάσεις της ανάληψης υποχρεώσεων, οι Ρώσοι δικηγόροι του Mazepin ισχυρίστηκαν ότι οι πελάτες τους δεν είχαν υποχρέωση να συμμορφωθούν με την κυπριακή νομοθεσία λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία ("λόγω των υφιστάμενων περιοριστικών μέτρων και του πολιτικού κλίματος").

Ασφαλώς και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν παρεμποδίζει την εφαρμογή των νόμων της ΚΔ. Σε κάθε περίπτωση, η "επανεγκατάσταση" φέρεται να έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 2021, δηλαδή περισσότερο από δύο μήνες πριν από την εισβολή στην Ουκρανία.

Επομένως, ο Mazepin και οι σύμβουλοί του ήταν μεν αρκετά προνοητικοί, αλλά όχι τόσο ώστε να προβούν σε οποιαδήποτε από τα βήματα που απαιτούνται από την κυπριακή νομοθεσία ώστε να πραγματοποιηθεί η νόμιμη μεταφορά της έδρας των δύο αυτών οντοτήτων εκτός Κύπρου.

Στην πραγματικότητα, οι ίδιες οι εταιρείες φαίνονται μπερδεμένες σχετικά με το αν εξακολουθούν να διατηρούν ή όχι την έδρα τους στην Κύπρο. Έχουν καταβάλει το ετήσιο τέλος που όφειλαν να καταβάλουν στον έφορο εταιρειών της Κύπρου για το 2022 και το 2023, ενώ υπέβαλαν επίσης ορισμένους λογαριασμούς διαχείρισης (αλλά όχι όλους), σύμφωνα με την ανάληψη υποχρέωσής τους, μετά την υποτιθέμενη μεταφορά της έδρας τους στη Ρωσία τον Δεκέμβριο του 2021. Φαίνεται λοιπόν ότι η "επανεγκατάσταση" των εταιρειών του Mazepin δεν ήταν μόνο παράνομη, αλλά και ψεύτικη.

Δυστυχώς, η αντιμετώπιση της Κύπρου από ξένους ολιγάρχες ως παιδική χαρά που μπορούν να χρησιμοποιούν για να λύνουν τις διαφορές τους, δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Είναι ασυνήθιστο, ωστόσο, να βλέπουμε μια τόσο κατάφορη και αδέξια προσπάθεια περιφρόνησης του δικαστικού και νομικού συστήματος.

Στο μεταξύ, οι πραγματικοί μέτοχοι της ToAZ έχουν καταχωρίσει αίτηση στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού ζητώντας να διαταχθεί ότι η Holding και η CIC είχαν αμφότερες παραβιάσει τις Δεσμεύσεις τους, με την επόμενη ακρόαση να έχει προγραμματιστεί για τις 27 Νοεμβρίου 2023.