Ελένη Φώσκολου: Πνευματικά δικαιώματα και χρήση έργων-Από τη θεωρία στην πράξη

Με στόχο την ενημέρωση των χρηστών για το νομοθετικό καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας που ισχύει σήμερα, οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης GRAMMO, ΕΡΑΤΏ, ΔΙΟΝΥΣΟΣ, ΑΠΟΛΛΩΝ, CNR διοργανώνουν Συνέδριο με θέμα: «Πνευματικά Δικαιώματα: Χρήση Έργων από Επιχειρήσεις και Καταστήματα. Ανοικτή Συζήτηση για τις Προκλήσεις και τις Προοπτικές».

Η πρωτοβουλία αυτή συνδυάζει ενημέρωση για την ισχύουσα νομοθεσία και την νόμιμη χρήση έργων (όπως μουσική και ταινίες), με ανοιχτή συζήτηση σχετικά με προτάσεις βελτίωσης, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Απευθύνεται σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς: το Κράτος και τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης, τους επιχειρηματίες που καλούνται να πληρώσουν αμοιβές για τη χρήση έργων, εμπορικά επιμελητήρια και ΜΜΕ. Ακόμη, λόγω της κλαδικής σημασίας του ζητήματος, απευθύνεται σε καλλιτέχνες, εκπροσώπους συνδικάτων, δικηγόρους καθώς και σε πανεπιστημιακούς του τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας

Σε συνέντευξή της στο InBusinessNews, η Γενική Διευθύντρια του GRAMMO, Ελένη Φώσκολου, αναφέρει πληροφορίες σχετικά με τα όσα θα δούμε στο Συνέδριο καθώς και το νομοθετικό καθεστώς που ισχύει σήμερα στην Κύπρο σε σχέση με την υποχρέωση καταβολής αμοιβών για χρήση πνευματικών δικαιωμάτων.

• Μιλήστε μας για τον Οργανισμό GRAMMO. Ποιες οι δράσεις και ποιος ο στόχος του;

Ο GRAMMO είναι ο αντιπροσωπευτικός Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης των Παραγωγών υλικών φορέων ήχου ή/και εικόνας (δισκογραφικές εταιρείες). Έχει ιδρυθεί στην Ελλάδα και λειτουργεί ως αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, δυνάμει των διατάξεων των Ελληνικών Νόμων 2121/1993 και 4481/2017, βάσει των οποίων ρυθμίζεται η λειτουργία των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης και διοικείται από τα μέλη του.

Εκπροσωπεί το σύνολο του ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου των εταιρειών – μελών του, έχει λάβει την σχετική άδεια λειτουργίας από το Υπουργείο Πολιτισμού και ελέγχεται από τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ).

Το αντικείμενο δραστηριοτήτων του GRAMMO, είναι η συλλογική διαχείριση και προστασία των δικαιωμάτων των μελών του καθώς και των ομόλογων οργανισμών του εξωτερικού με τους οποίους έχει υπογράψει συμβάσεις αμοιβαίας εκπροσώπησης, επί των ηχογραφήσεων και/ή των οπτικοποιημένων ηχογραφήσεων (δηλαδή των video clips) και δη του συνόλου του ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου των μελών του και των ομόλογων οργανισμών στην Ελλάδα και την Κύπρο.

• Οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης GRAMMO, ΑΠΟΛΛΩΝ, ΔΙΟΝΥΣΟΣ, ΕΡΑΤΩ και CNR διοργανώνουν το συνέδριο με τίτλο «Πνευματικά Δικαιώματα – Χρήση Έργων από Επιχειρήσεις και Καταστήματα: Ανοικτή Συζήτηση για τις Προκλήσεις και τις Προοπτικές».
  Πού αποσκοπεί το συνέδριο και σε ποιους απευθύνεται; Τι θα αποκομίσουν οι σύνεδροι;

Πήραμε από κοινού την πρωτοβουλία με τους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, να διοργανώσουμε το Συνέδριο αυτό, που σκοπό έχει να ενημερώσει τους χρήστες για το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Συγχρόνως, θα συζητηθούν και τυχόν προτάσεις βελτίωσης, με οδηγό τις εξελίξεις σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη αλλά και διεθνώς.

Θεματικά, το Συνέδριο παρουσιάζει το νομοθετικό πλαίσιο για τη νόμιμη χρήση των έργων, στο πλαίσιο μίας win – win προσέγγισης, ώστε και οι αμοιβές να καταβάλλονται και οι χρήστες έργων να χρησιμοποιούν αυτά υπό εύλογους όρους.

Για αυτό, απευθύνεται στους εμπλεκόμενους φορείς των σχετικών Υπουργείων και Οργανισμών αλλά, προφανώς, και σε επιχειρηματίες που καλούνται να πληρώσουν αμοιβές για τη χρήση έργων, λ.χ. μουσική, ταινίες, στις επιχειρήσεις του. Λόγω της κλαδικής σημασίας του ζητήματος, απευθύνεται, επίσης, σε μέλη συνδικαλιστικών και επαγγελματικών φορέων και συνδέσμων, σε βιομηχανικά και εμπορικά επιμελητήρια, σε ΜΜΕ, σε καλλιτέχνες και άλλους δικαιούχους, σε μέλη ενώσεων ή συνδέσμων καλλιτεχνών. Δικηγόροι και πανεπιστημιακοί του γνωστικού αντικειμένου της διανοητικής ιδιοκτησίας είναι, επίσης, αποδέκτες της πρόσκλησής μας.

Οι εμπλεκόμενοι φορείς δικαιούχων και χρηστών συζητούν, ανταλλάσσουν απόψεις και συμμετέχουν σε μία ανοιχτή συζήτηση για το θέμα. Και τέλος, γίνεται σύνθεση των απόψεων.

Έτσι, στο κυρίως μέρος του Συνεδρίου λαμβάνουν χώρα παρουσιάσεις και τοποθετήσεις από ειδήμονες της Κύπρου και του εξωτερικού, από Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και χρήστες, καθώς και συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης, ανοιχτές στο κοινό.

Τα θέματα αφορούν στον ρόλο των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ), του Κράτους και της Αρχής Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

Θα συζητηθεί ο καθορισμός των αμοιβολογίων και οι δυνατότητες που δίνει ο Νόμος για τη διενέργεια συλλογικών διαπραγματεύσεων μεταξύ ΟΣΔ και ενώσεων χρηστών.

Είναι η γνώμη μου, ότι φεύγοντας κανείς από το Συνέδριο θα έχει κατακτήσει μία σφαιρική και αντικειμενική αντίληψη των πραγμάτων και θα γνωρίζει τι ισχύει και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

• Ποιο είναι εν συντομία το νομοθετικό καθεστώς που ισχύει σήμερα στην Κύπρο σε σχέση με την υποχρέωση καταβολής αμοιβών για χρήση πνευματικών δικαιωμάτων;

Το νομοθετικό πλαίσιο οριοθετείται ήδη από τον Ν. 59/76. Ο νόμος αυτός δεν είναι διαφορετικός σε γενικές γραμμές από τους άλλους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας στα υπόλοιπα κράτη – μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης, αλλά και παγκοσμίως.

Σε εναρμόνιση με τις διεθνείς συνθήκες στις οποίες έχει προσχωρήσει η Κυπριακή Δημοκρατία, το ενωσιακό δίκαιο, και πιο συγκεκριμένα με Οδηγίες που έχουν ενσωματωθεί, το νομοθετικό πλαίσιο υιοθετεί τις εξής γενικές αρχές:

1. Το πνευματικό δικαίωμα είναι απόλυτο και αποκλειστικό. Δηλαδή ο δικαιούχος μπορεί να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη χρήση των έργων του.
2. Αναγνωρίζονται πολλές κατηγορίες έργων: τα έργα του λόγου, τα έργα της τέχνης, οι φωτογραφίες, οι ταινίες, η μουσική κλπ.. Αυτό σημαίνει ότι οι δικαιούχοι των έργων είναι πολλοί και καθορίζονται από τον ίδιο τον νόμο.
3. Ισχύ επίσης η αρχή του μερισμού των εξουσιών. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μια χρήση, όπως η δημόσια εκτέλεση, η παρουσίαση στο κοινό, η on demand χρήση έργων, αδειοδοτείται και αμείβεται ξεχωριστά.
4. Η χρησιμοποίηση ενός έργου, χωρίς την προηγούμενη άδεια του δικαιούχου, είναι μία παράνομη πράξη (κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας). Και έχει ως συνέπεια όχι την καταβολή αμοιβής, αλλά την καταβολή αποζημίωσης.

Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας βαίνει, σε όλο τον κόσμο, μαζί με τη συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Στην Κύπρο υπήρχαν λίγες διατάξεις για τη συλλογική διαχείριση ήδη στον Ν. 59/76. Με την προσαρμογή της νομοθεσίας στην οδηγία 2014/26/ΕΕ, υπάρχει πιά χωριστό νομοθέτημα, ο ν. 65 (Ι) /2017. Αυτός έχει τις εξής γενικές αρχές:

1. Οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης είναι οντότητες διαχείρισης που δεν έχουν κερδοσκοπικό σκοπό και διοικούνται από τους δικαιούχους – μέλη τους.
2. Οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης έχουν υποχρέωση να χορηγούν άδειες εκμετάλλευσης των έργων του ρεπερτορίου τους. Η άδεια χορηγείται κατόπιν αιτήματος του χρήστη και αφού συμφωνηθεί το ύψος της αμοιβής.
3. Διοικητικός/νομοθετικός/κανονιστικός καθορισμός της αμοιβής απαγορεύεται.
4. Οι αμοιβές πρέπει να είναι ανάλογες με την αξία του δικαιώματος στις συναλλαγές και καθορίζονται από τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης, οι οποίοι έχουν υποχρέωση να γνωστοποιούν σε κάθε ενδιαφερόμενο τα κριτήρια που χρησιμοποίησαν για τον καθορισμό τους.
5. Οι εισπραττόμενες αμοιβές κατανέμονται στους δικαιούχους, κατά το δυνατόν, σύμφωνα με την έκταση της χρήσης του κάθε έργου.
6. Προβλέπεται πολλαπλός έλεγχος της λειτουργίας των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης, τόσο εσωτερικός από τα μέλη τους, όσο και από τις εποπτικές αρχές.

• Στο πλαίσιο αυτό, ποιος ο ρόλος του Κράτους, της Αρχής Πνευματικής Ιδιοκτησίας και των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης;

Παρά το γεγονός ότι η Αρχή Πνευματικής Ιδιοκτησίας λειτουργούσε κατά το παρελθόν και επιτελούσε έργο, δυστυχώς, μετά το Νόμο 65(Ι)/2017 ο οποίος προβλέπει μεταξύ άλλων και την ύπαρξη συγκεκριμένων Κανονισμών για την λειτουργία της Αρχής, η σύσταση της Αρχής καθυστερεί λόγω της καθυστέρησης ψήφισης τους, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ο ρόλος του Κράτους να είναι προς το παρόν περιορισμένος.

Ωστόσο, θέλουμε πραγματικά να πιστεύουμε ότι αυτό είναι κάτι εντελώς προσωρινό και όλα τα εκκρεμή ζητήματα θα επιλυθούν άμεσα με την ψήφιση των Κανονισμών από την Ολομέλεια της Βουλής, γεγονός το οποίο θα εκκινήσει επιτέλους την λειτουργία της Αρχής Πνευματικής Ιδιοκτησίας, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης δεν είναι κρατικές οντότητες, είναι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που λειτουργούν για λογαριασμό των μελών τους.

Εκπροσωπούν τους δικαιούχους πνευματικών κα συγγενικών δικαιωμάτων και ελέγχονται από αυτούς. Συλλέγουν τις αμοιβές τους σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Νόμο και το ενωσιακό δίκαιο και επιτελούν τον ρόλο τους αντίστοιχα με ό,τι συμβαίνει σε κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης.

• Ποιο το δικό σας μήνυμα εν όψει του συνεδρίου;

Το Συνέδριο αποτελεί μία μοναδική ευκαιρία να συζητηθούν από τη βάση τους όλα τα θέματα συλλογικής διαχείρισης που τυχόν προβληματίζουν και απασχολούν όλους, το Κράτος, τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και τους χρήστες.

Επειδή τέτοιες ευκαιρίες δεν μας δίνονται συχνά, καλώ και ενθαρρύνω να συμμετέχουν σε αυτό όσο το δυνατόν περισσότεροι παράγοντες εμπλέκονται στον τομέα αυτόν, ώστε να υπάρξει μια ουσιαστική, αντικειμενική και εφ’ όλης της ύλης συζήτηση.

Περισσότερες πληροφορίες για το συνέδριο ΕΔΩ.