Ο βίος, η πολιτεία και η σχέση των έξι ολιγαρχών με την Κύπρο στο «Cyprus Confidential»

Έξι ονόματα ολιγαρχών εμπλέκει η έρευνα της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ-International Consortium of Investigative Journalists), με τίτλο «Cyprus Confidential», οι οποίοι φέρονται να έδρασαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποφύγουν τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία για την εισβολή της στην Ουκρανία.

Πρόκειται για τους Roman Abrmovich γνωστός-μεταξύ άλλων- από την παρουσία του στην Chelsea ως ιδιοκτήτης, τον Petr Aven, τον Alexey Mordashov, τον Rinat Akhmetov, τον Alexander Abramov και τον Alexander Frolov.

Τα ονόματα αυτά, κάτι περισσότερο από… παρέλαση κάνουν στα 3,6 εκατομμύρια αρχεία που απέκτησε και πάνω στα οποία έκτισε την έρευνά της ICIJ, και τα οποία προέρχονται από έξι παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και μια ιστοσελίδα.

Πιο κάτω, παρατίθεται ο βίος, η πολιτεία και η αποδιδόμενη σχέση των έξι ολιγαρχών με την Κύπρο, καθώς και οι απαντήσεις που έδωσαν στην ICIJ, στο πλαίσιο της έρευνάς της και των τοποθετήσεων που τους ζητήθηκαν.

• Roman Abramovich

Ο δισεκατομμυριούχος Roman Abramovich δεν είναι καθόλου άγνωστος, αφού αποτελεί από τους ισχυρότερους ολιγάρχες της Ρωσίας.

Κατέχει μερίδια στον ρωσικό κολοσσό χάλυβα Evraz PLC, του οποίου ηγούνται οι ολιγάρχες Alexander Abramov και Alexander Frolov, καθώς και ο παραγωγός νικελίου Norilsk Nickel.

Ο Abramovich έλαβε ένα απροσδόκητο κέρδος 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με το Forbes, το 2005, όταν η κυβέρνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν απέκτησε εκ νέου το μερίδιο του Abramovich στη Sibneft, μια μεγάλη εταιρεία πετρελαίου.

Ο Abramovich έχει υποβαθμίσει εδώ και καιρό τη σχέση του με τον Πούτιν, ωστόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ότι εξακολουθεί να έχει «προνομιακή πρόσβαση» στον Ρώσο πρόεδρο και ότι η σύνδεσή τους τον βοήθησε να «διατηρήσει τον σημαντικό πλούτο του», όταν επέβαλε κυρώσεις εναντίον του, τον Μάρτιο του 2022.

Αργότερα, αναγκάστηκε να πουλήσει την ποδοσφαιρική ομάδα της Chelsea. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέσχεσαν δύο από τα αεροπλάνα του, αλλά δεν του επέβαλλαν κυρώσεις.

Έχει ρωσική, ισραηλινή και πορτογαλική υπηκοότητα και διαθέτει πολλά πολυτελή γιοτ, αεροπλάνα και ακίνητα στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ε.Ε.

Αριθμός εταιρειών και καταπιστεύματα στη διαρροή: Η ανάλυση της ICIJ διαπίστωσε ότι η MeritServus βοήθησε τον Abramovich στη διαχείριση τουλάχιστον 14 καταπιστευμάτων εγγεγραμμένων στην Κύπρο που ανήκουν ή ελέγχονται από τον ίδιο.

Η MeritServus και μια άλλη εταιρεία, η Cypcodirect, παρείχαν επίσης υπηρεσίες σε 246 εταιρείες του Abramovich που ήταν εγγεγραμμένες σε δικαιοδοσίες μυστικότητας, συμπεριλαμβανομένων των Isle of Man, Jersey και των Βρετανικών Παρθένων Νήσων.

Σύνδεση με Κύπρο: Η έρευνα της ICIJ-Cyprus Confidential- υπογραμμίζει τη σχέση του Abramovich για δεκαετίες με τους Κύπριους παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, η οποία σύμφωνα με τα δημοσιεύματα διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στο να τον βοηθήσει να διαχειριστεί τα περιουσιακά του στοιχεία offshore και να μεταφέρει δισεκατομμύρια στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Τα έγραφα που διέρρευσαν συνδέουν τον Abramovich με 261 εταιρείες και καταπιστεύματα στην Κύπρο, τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (BVI), το Τζέρσεϊ και άλλες δικαιοδοσίες.

Στη MeritServus, η οποία διοικούσε πολλές από τις εταιρείες του, επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο τον Απρίλιο του 2023.

Η διαρροή αποκαλύπτει επιπλέον λεπτομέρειες για τη μεταβίβαση των μετοχών της Evraz. Στις 15 Φεβρουαρίου 2022, μόλις εννέα ημέρες πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μετοχές αξίας άνω των 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Evraz μεταφέρθηκαν από την εταιρεία Greenleas International Holdings Ltd. του Abramovich που εδρεύει στην BVI.

Την ίδια εβδομάδα, ο Abramovich πούλησε μετοχές της Yandex N.V., μιας ρωσικής εταιρείας τεχνολογίας εγγεγραμμένη στην Ολλανδία, αξίας άνω των 61 εκατομμυρίων δολαρίων από την Greenleas International Holdings Ltd. στη Matteson Overseas Ltd., μια εταιρεία που ανήκει στον Valeriy Oyf, στενό επιχειρηματικό συνεργάτη του Abramovich.

Τα έγγραφα που διέρρευσαν δείχνουν ότι μια ξεχωριστή πώληση μετοχών της Yandex αξίας άνω των 180 εκατομμυρίων δολαρίων έλαβε χώρα μεταξύ μιας άλλης εταιρείας του Abramovich, της Ervington Investments Ltd., και της Matteson Overseas περίπου την ίδια περίοδο.

Απάντηση Abramovich: Δεν απάντησε στο αίτημα της ICIJ για σχόλιο. Η Evraz παρέπεμψε την ICIJ σε ειδήσεις που δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπό της.

• Petr Aven

Οικονομολόγος, τραπεζίτης και συλλέκτης έργων τέχνης από ακαδημαϊκή οικογένεια, ο οποίος είναι βασικός μέτοχος του Alfa Group, ενός ρωσικού κολοσσού χρηματοοικονομικών υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα.

Υπηρέτησε επίσης ως πρόεδρος της Alfa Bank, της ναυαρχίδας της εταιρείας του ομίλου και της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας της Ρωσίας, από το 1994 έως το 2011. Λίγες μέρες μετά την επιβολή κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ε.Ε. τον χαρακτήρισε ως «έναν από τους στενότερους ολιγάρχες του Βλαντιμίρ Πούτιν».

Του επιβλήθηκαν επίσης κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δικαιοδοσίες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, αλλά έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι ασκεί επιρροή στη ρωσική πολιτική.

Ο Aven είναι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Ρωσίας, με αξία περίπου 4,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων και θεωρείται ένας από τους επιχειρηματίες με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα.

Αριθμός εταιρειών και καταπιστεύματα: Ο Aven ήλεγχε 17 εταιρείες και καταπιστεύματα σε δικαιοδοσίες μυστικότητας. Μία από τις εταιρείες του διοικούνταν από την Cypcodirect, ενώ αρκετές εταιρείες Alfa και LetterOne εμφανίζονται στα δεδομένα του i-Cyprus. Η PwC παρείχε υπηρεσίες σε 10 εταιρείες που κατείχε ή ήλεγχε. Εννέα από αυτές έλαβαν επίσης υπηρεσίες από την Abacus.

Σύνδεση με Κύπρο: Ο Aven είναι μακροπρόθεσμος πελάτης του κλάδου των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών της Κύπρου, τον οποίο χρησιμοποιεί για να διαχειρίζεται τον ιδιωτικό και οικογενειακό του πλούτο, καθώς και τις συμμετοχές του στον Όμιλο Alfa και άλλα επιχειρηματικά συμφέροντα, σύμφωνα με αρχεία και δικαστικά έγγραφα που διέρρευσαν.

Προηγουμένως αδημοσίευτα δικαστικά αρχεία και αρχεία που διέρρευσαν από κυπριακούς παρόχους επαγγελματικών υπηρεσιών δείχνουν ότι μεγάλο μέρος του πλούτου της Aven κατέχεται από καταπιστεύματα με έδρα την Κύπρο, τα οποία διαχειρίζονται κυρίως μέσω της Abacus Ltd., η οποία και διαχειριζόταν τις πιο... ευαίσθητες συναλλαγές του.

Η Abacus, από την πλευρά της, αρνήθηκε οποιαδήποτε αδίκημα και είπε ότι σταμάτησε να παρέχει υπηρεσίες σε πελάτες που είχαν υποστεί κυρώσεις αμέσως μόλις στοχοποιήθηκαν, συμπεριλαμβανομένης της Aven.

Απάντηση Aven: Αρνήθηκε ότι έκανε αδίκημα μέσω των δικαστικών καταθέσεων των δικηγόρων του και αρνήθηκε να σχολιάσει στην ICIJ για την κάλυψη των διαταγών δέσμευσης και των κυπριακών υποθέσεων του. Ούτε ο ίδιος ούτε η σύζυγός του, Ekaterina Kozina, ούτε ο βοηθός Stephen Gater έχουν κατηγορηθεί για έγκλημα.

• Alexey Mordashov

Μεγιστάνας του χάλυβα και ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Ρωσίας, με εκτιμώμενη καθαρή περιουσία σχεδόν 21 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes.

Είναι ο ιδρυτής και γενικός διευθυντής της Severgroup LLC, ενός ομίλου ετερογενών δραστηριοτήτων με έδρα το Cherepovets, κατέχοντας μετοχές στον κολοσσό εξόρυξης χάλυβα, Severstal, καθώς και σε εταιρείες σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της δασοκομίας και του τουρισμού.

Προηγούμενες έρευνες της ICIJ αποκάλυψαν πως ο Mordashov χρησιμοποίησε εταιρείες βιτρίνα για να επενδύσει στην Bank Rossiya, την οποία οι αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεωρούν «την προσωπική τράπεζα» Ρώσων ανώτερων αξιωματούχων, και για να πραγματοποιήσει συμφωνίες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων με οντότητες που ανήκαν στον Sergey Roldugin, στενό φίλο του πρόεδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και άλλες κυβερνήσεις επέβαλαν κυρώσεις στον Mordashov, στα μέλη της οικογένειάς του - συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του Μαρίνας Μορντάσοβα, καθώς και σε ορισμένες από τις εταιρείες του.

Αριθμός εταιρειών και καταπιστεύματα: 64 offshore εταιρείες συνδέονται με τον Alexey Mordashov και εμφανίζονται στα στοιχεία που διέρρευσαν.

Από αυτές, υπάρχουν 46 κυπριακές εταιρείες (μερικές από τις οποίες είναι θυγατρικές ομίλων ετερογενών δραστηριοτήτων στους οποίους ο Mordashov έχει μερίδια ελέγχου) και 18 είναι εγγεγραμμένες στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους και στη Νήσο του Μαν. Η Cypcodirect παρείχε υπηρεσίες σε 41 κυπριακές εταιρείες, σχεδόν πάντα σε συνδυασμό με την PwC.

Σύνδεση με Κύπρο: Σύμφωνα με στοιχεία που αναλύθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας του ICIJ, ο Mordashov είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης ή μέτοχος 64 εταιρειών βιτρίνας, 46 εκ των οποίων έχουν συσταθεί στην Κύπρο, καθώς και 18 στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (BVI) και στη Νήσο του Μαν.

Πολλές από αυτές τις οντότητες είναι θυγατρικές της Unifirm Ltd., της εταιρείας χαρτοφυλακίου του με έδρα την Κύπρο. Σχεδόν όλες διοικούνταν από την PwC Cyprus και την Cypcodirect.

Στις 28 Φεβρουαρίου 2022, λίγα λεπτά προτού οι αρχές της Ε.Ε. ανακοινώσουν κυρώσεις κατά του Mordashov, εγκρίθηκε η μεταβίβαση μετοχών από δύο εταιρείες του σε μια οντότητα BVI με την επωνυμία Ondero Ltd.

Η έρευνα αποκαλύπτει επίσης ότι το 2018 και το 2019, εταιρείες βιτρίνα που συνδέονται με τον Mordashov χρησιμοποιήθηκαν για να πληρώσουν περίπου 700.000 δολάρια σε διάσημο Γερμανό δημοσιογράφο για να γράψει ένα βιβλίο για τη ρωσική πολιτική.

Απάντηση Mordashov: Μέσω ενός εκπροσώπου, ο Mordashov είπε στην ICIJ ότι «ούτε μια φορά στη μακρά καριέρα του [αυτός] ή οποιαδήποτε από τις εταιρείες που διευθύνει, δεν παραβίασε οποιονδήποτε νόμο, είτε στην Ευρώπη, είτε στη Ρωσία, είτε σε οποιαδήποτε άλλη δικαιοδοσία, και «ό,τι έχει χτίσει και επιτύχει ολοκληρώθηκε μέσω δίκαιων επιχειρηματικών πρακτικών και αυστηρής συμμόρφωσης με τους κανονισμούς», συμπεριλαμβανομένης της μεταβίβασης μετοχών της TUI.

Ένας εκπρόσωπος της TUI είπε στην Paper Trail Media ότι η μεταβίβαση της μετοχής του Μορντάσοφ στη σύντροφό του Μορντάσοβα δεν ήταν έγκυρη και ότι, λόγω κυρώσεων, «η συμμετοχή του έχει μειωθεί σημαντικά».

Ένας εκπρόσωπος της Cypcodirect αρνήθηκε να σχολιάσει τους πελάτες της εταιρείας επικαλούμενος λόγους εμπιστευτικότητας και πρόσθεσε ότι η εταιρεία «εργαζόταν πάντα σύμφωνα με τους Εφαρμοστέους Νόμους και Κανονισμούς».

Η PwC δεν σχολίασε το έργο της για τον Mordashov επικαλούμενη ζητήματα εμπιστευτικότητας.

Σε δήλωση προς την ICIJ, η εταιρεία ανέφερε ότι «όλες οι εταιρείες PwC, συμπεριλαμβανομένης της PwC Κύπρου, λαμβάνουν εξαιρετικά σοβαρά την εφαρμογή κυρώσεων κατά πελατών και κυρώσεων που απαγορεύουν διάφορες επαγγελματικές υπηρεσίες» και ότι «μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η PwC Κύπρου έχει τερμάτισε τις σχέσεις με περίπου 150 ομάδες πελατών».

• Rinat Akhmetov

Ουκρανός δισεκατομμυριούχος, γιος ενός ανθρακωρύχου, αναδύθηκε από το Ντόνετσκ και έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ουκρανίας, με περιουσία τώρα περίπου 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Forbes.

Συγκέντρωσε την περιουσία του αγοράζοντας περιουσιακά στοιχεία εξόρυξης κατά την εποχή των ιδιωτικοποιήσεων της Ουκρανίας τη δεκαετία του 1990.

Η καθαρή περιουσία του Akhmetov μειώθηκε από περίπου 14 δισεκατομμύρια δολάρια πριν από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σύμφωνα με το Forbes.

Στη συνέχεια υπέβαλε μήνυση κατά της Ρωσίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για αποζημιώσεις. Παρά τις οικονομικές του απώλειες, ο Αχμέτοφ φέρεται να περιμένει την παράδοση ενός πολυτελούς γιοτ 500 εκατομμυρίων δολαρίων.

Αριθμός εταιρειών και καταπιστεύματα: Στα στοιχεία εμφανίζονται εξήντα εταιρείες, οι περισσότερες εγγεγραμμένες στην Κύπρο. Από αυτές, οι 58 ήταν επίσης κοινοί πελάτες της Cypcodirect και της PwC.

Σύνδεση με Κύπρο: Το Cyprus Confidential δείχνει την κλίμακα των παγκόσμιων επιχειρηματικών συμμετοχών του Akhmetov, συμπεριλαμβανομένων άμεσων ή έμμεσων συμφερόντων σε 60 υπεράκτιες εταιρείες, κυρίως εγγεγραμμένες στην Κύπρο.

Οι περισσότερες από τις εταιρείες στο δίκτυο του Akhmetov συνδέονται με την System Capital Management Ltd. (SCM), έναν εταιρικό όμιλο ετερογενών δραστηριοτήτων μέσω του οποίου ο Akhmetov ασκεί σημαντική επιρροή σε ζωτικούς τομείς της ουκρανικής οικονομίας.

Απάντηση Akhmetov: Σε δήλωση στο ICIJ, ο Akhmetov είπε ότι η SCM Holdings Ltd., η κύρια επενδυτική εταιρεία του ομίλου SCM, είναι η μόνη κυπριακή εταιρεία στην οποία είναι «άμεσος μέτοχος» και ότι η SCM αποτελείται από 500 νομικά πρόσωπα σε πολλαπλές δικαιοδοσίες.

Η δήλωση ανέφερε ότι η χρηματοδότηση που παρείχε η Sberbank και άλλοι δανειστές πριν από τη ρωσική εισβολή το 2014 ήταν «τυπική πρακτική για τους Ουκρανούς δανειολήπτες».

Μετά την εισβολή, ανέφερε η δήλωση, «η κατάσταση άλλαξε άρδην» και η DTEK προσπάθησε να πουλήσει τα ανθρακωρυχεία του Ροστόφ. Αφού απέτυχε να βρει αγοραστή, η ιδιοκτησία των ορυχείων μεταβιβάστηκε στη Fabcell ως ένας τρόπος «περιορισμού της έκθεσης [της DTEK] στις απαιτήσεις της Sberbank ως πιστωτή και άνοιξε το δρόμο για την έξοδο από την επένδυση της DTEK στα ανθρακωρυχεία του Ροστόφ».

• Alexander Abramov και Alexander Frolov

Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι και απόφοιτοι του Ινστιτούτου Φυσικής και Τεχνολογίας της Μόσχας.

Ακολούθησαν ξεχωριστές επιστημονικές σταδιοδρομίες προτού υπηρετήσουν μαζί ως μακροχρόνιοι ηγέτες της Evraz PLC, ενός κολοσσού χαλυβουργίας και εξόρυξης που παράγει το 97% του μετάλλου των σιδηροδρόμων στη Ρωσία.

Τον Μάιο του 2022, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου επέβαλε κυρώσεις στην Evraz και τον επόμενο Νοέμβριο, επέβαλε δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και ταξιδιωτική απαγόρευση στους Abramov και Frolov, επικαλούμενη τους στενούς επιχειρηματικούς δεσμούς τους με τον Roman Abramovich.

Οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου τους περιέγραψαν ως μέρος της «καβάλας της επιλεγμένης ελίτ» στην οποία βασίζεται ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν για να χρηματοδοτήσει τη στρατιωτική μηχανή πίσω από την «παράνομη εισβολή» του στην Ουκρανία.

Ο Abramov και ο Frolov φέρονται να χρησιμοποίησαν τον διεθνή λογιστικό γίγαντα PwC, για να μεταφέρουν περιουσιακά στοιχεία εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων μέσω της Κύπρου μετά την έναρξη του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία.

Οι ολιγάρχες έχτισαν και διατήρησαν ένα δίκτυο επενδύσεων που εκτείνεται σε τουλάχιστον τρεις ηπείρους με εκτιμώμενη καθαρή περιουσία του Abramov σε 6 δισεκατομμύρια δολάρια και την καθαρή περιουσία του Frolov στα 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αριθμός εταιρειών και καταπιστεύματα: 78 εταιρείες και καταπιστεύματα που ανήκουν ή ελέγχονται από τον Abramov ή τον Frolov εμφανίζονται στα δεδομένα που διέρρευσαν, συμπεριλαμβανομένων 69 κυπριακών εταιρειών και καταπιστευμάτων. Η Cypcodirect παρείχε υπηρεσίες σε 27 από αυτές τις εταιρείες και η MeritServus σε δύο εταιρείες.

Σύνδεση με Κύπρο: Τα αρχεία δείχνουν ότι η PwC Cyprus παρείχε υπηρεσίες σε 55 κυπριακές εταιρείες και πέντε κυπριακά καταπιστεύματα που ελέγχονται ή ανήκουν στους Abramov και Frolov, καθώς και σε δύο εταιρείες με έδρα τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους.

Αυτές οι εταιρείες κατείχαν μια σειρά από επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ενός «υπερπολυτελούς» θέρετρου στο ελληνικό νησί της Μυκόνου και ένα ξενοδοχείο στα βουνά της Βραζιλίας, καθώς και κτίρια γραφείων στο ΗΒ.

Απάντηση Abramov και Frolov: Δεν απάντησαν στα αιτήματα της ICIJ για σχολιασμό.

Επικαλούμενη την ανάγκη διατήρησης του απορρήτου, η PwC αρνήθηκε να σχολιάσει τις συναλλαγές της με τους Abramov, Frolov και άλλους πελάτες. Πρόσθεσε ότι συμμορφώθηκε με τις κυρώσεις της Ε.Ε. και των Ηνωμένων Εθνών πριν από την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022 και έκτοτε έχει διακόψει τις σχέσεις με 60 πελάτες ως αποτέλεσμα της νέας «πολιτικής κυρώσεων που σχετίζεται με τη Ρωσία».

Η εταιρεία είπε ότι το γραφείο της στην Κύπρο «στράφηκε σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο κατάλληλο για το μέλλον, μεταμορφώνοντας τις δραστηριότητές της» και παρέπεμψε στην ετήσια έκθεση του γραφείου για το 2022.