Κρατικές ενισχύσεις: Η Επιτροπή εγκρίνει προσωρινό πλαίσιο κρίσης

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έρχεται να ολοκληρώσει μια διαδικασία την οποία υπαγόρευσε η πανδημία και οι άμεσες συνέπειές της στην παγκόσμια οικονομία, εξωθώντας την Ε.Ε να χαλαρώσει προσωρινά και άλλο τους κανόνες των κρατικών ενισχύσεων για να αμβλύνει τις οικονομικές επιπτώσεις αυτού του πολέμου και να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις και τους τομείς που πλήττονται σκληρά. Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 24.3.2022, δημοσίευσε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Προσωρινό Πλαίσιο, με ισχύ από 1.2.2022, το οποίο αποσκοπεί στην παροχή δυνατότητας στα κράτη μέλη για χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για αντιμετώπιση των εν λόγω οικονομικών επιπτώσεων στις επιχειρήσεις από τις συνέπειες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως επακόλουθό της εισβολής.

Αποτελεί αυτονόητο γεγονός ότι η εν προκειμένω δυνατότητα που δόθηκε υπό τις περιστάσεις, στα Κράτη Μέλη, χρήσης της ευελιξίας που προβλέπουν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις για την αντιμετώπιση αυτής της θλιβερής κατάστασης, θα πρέπει να προστατεύει παράλληλα τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά.

Τονίζεται ότι, το νέο πλαίσιο θα επιτρέψει στα κράτη μέλη i) να χορηγούν περιορισμένα ποσά ενίσχυσης σε επιχειρήσεις που πλήττονται από την τρέχουσα κρίση ή από τις συναφείς κυρώσεις και αντίμετρα· ii) να διασφαλίσουν ότι εξακολουθεί να υπάρχει επαρκής ρευστότητα για τις επιχειρήσεις· και iii) να αποζημιώσουν τις επιχειρήσεις για τις πρόσθετες δαπάνες με τις οποίες επιβαρύνθηκαν λόγω των εξαιρετικά υψηλών τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός ότι, τα είδη αυτά μέτρων θα είναι διαθέσιμα και για επιχειρήσεις που χαρακτηρίζονται ως προβληματικές, καθώς ενδέχεται να αντιμετωπίζουν σοβαρές ανάγκες ρευστότητας λόγω των τρεχουσών συνθηκών που εκδηλώνονται μετά την πανδημία του κορονοϊού. Οι ελεγχόμενες από τη Ρωσία οντότητες που υπόκεινται σε κυρώσεις θα εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω μέτρων.

Προκειμένου να διατηρηθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά, το νέο προσωρινό πλαίσιο κρίσης περιλαμβάνει ορισμένες διασφαλίσεις. Τα κράτη μέλη καλούνται επίσης να συμπεριλάβουν απαιτήσεις βιωσιμότητας για τη χορήγηση ενισχύσεων για το πρόσθετο ενεργειακό κόστος που συνδέεται με τις υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

Με βάση το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις με σκοπό τη στήριξη της οικονομίας λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία αναγνωρίζει ότι η οικονομία της ΕΕ αντιμετωπίζει σοβαρή διαταραχή. Για την αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής, το προσωρινό πλαίσιο κρίσης προβλέπει τρία είδη ενισχύσεων:

Περιορισμένα ποσά ενισχύσεων: Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να θεσπίσουν μηχανισμούς για τη χορήγηση έως 35000 ευρώ σε πληττόμενες από την κρίση επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς της γεωργίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και έως 400000 ευρώ ανά επιχείρηση που πλήττεται από την κρίση σε όλους τους άλλους τομείς. Η ενίσχυση αυτή δεν χρειάζεται να συνδέεται με αύξηση των τιμών της ενέργειας, δεδομένου ότι η κρίση και τα περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας επηρεάζουν την οικονομία με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού. Η στήριξη αυτή μπορεί να χορηγηθεί υπό οποιαδήποτε μορφή, συμπεριλαμβανομένων άμεσων επιχορηγήσεων.

Στήριξη της ρευστότητας με τη μορφή κρατικών εγγυήσεων και επιδοτούμενων δανείων: Τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να παρέχουν: i) επιδοτούμενες κρατικές εγγυήσεις ώστε να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες εξακολουθούν να χορηγούν δάνεια σε όλες τις επιχειρήσεις που πλήττονται από την τρέχουσα κρίση· και ii) δημόσια και ιδιωτικά δάνεια με επιδοτούμενα επιτόκια.

Τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγήσουν κρατικές εγγυήσεις ή να θεσπίσουν καθεστώτα εγγυήσεων για τη στήριξη τραπεζικών δανείων επιχειρήσεων. Αυτά θα προβλέπουν επιδοτούμενες προμήθειες, με μειώσεις του εκτιμώμενου επιτοκίου της αγοράς όσον αφορά τις ετήσιες προμήθειες που εφαρμόζονται στα νέα δάνεια υπέρ των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και άλλων επιχειρήσεων.

Τα κράτη μέλη μπορούν να καταστήσουν εφικτή τη χορήγηση δημόσιων και ιδιωτικών δανείων προς επιχειρήσεις με επιδοτούμενα επιτόκια. Τα εν λόγω δάνεια πρέπει να χορηγούνται με επιτόκιο τουλάχιστον ίσο με το βασικό επιτόκιο μηδενικού κινδύνου συν ειδικά ασφάλιστρα πιστωτικού κινδύνου που εφαρμόζονται στις ΜΜΕ και τις άλλες επιχειρήσεις.

Και για τα δύο είδη στήριξης, υπάρχουν όρια όσον αφορά το μέγιστο ποσό του δανείου, τα οποία βασίζονται στις λειτουργικές ανάγκες μιας επιχείρησης, λαμβανομένων υπόψη του κύκλου εργασιών της, του ενεργειακού κόστους ή των ειδικών αναγκών ρευστότητας. Τα δάνεια μπορούν να σχετίζονται τόσο με επενδύσεις όσο και με ανάγκες κεφαλαίων κίνησης.

Ενισχύσεις για την αντιστάθμιση των υψηλών τιμών της ενέργειας: Τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να αποζημιώνουν εν μέρει τις επιχειρήσεις, ιδίως τις πλέον ενεργοβόρες, για το πρόσθετο κόστος λόγω των έκτακτων αυξήσεων των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας. Η στήριξη αυτή μπορεί να χορηγηθεί υπό οποιαδήποτε μορφή, συμπεριλαμβανομένων άμεσων επιχορηγήσεων. Η συνολική ενίσχυση ανά δικαιούχο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30 % των επιλέξιμων δαπανών, με ανώτατο όριο τα 2 εκατ. ευρώ σε δεδομένη χρονική στιγμή. Όταν η επιχείρηση υφίσταται ζημίες εκμετάλλευσης, ενδέχεται να χρειαστεί περαιτέρω ενίσχυση για να εξασφαλιστεί η συνέχιση μιας οικονομικής δραστηριότητας. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν ενισχύσεις που υπερβαίνουν τα εν λόγω ανώτατα όρια, έως 25 εκατ. ευρώ για ενεργοβόρους χρήστες και έως 50 εκατ. ευρώ για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η παραγωγή αλουμινίου και άλλων μετάλλων, ινών γυαλιού, χαρτοπολτού, λιπασμάτων ή υδρογόνου και πολλών βασικών χημικών προϊόντων.

Το προσωρινό πλαίσιο κρίσης θα συμβάλει ώστε να επικεντρωθεί η στήριξη στην οικονομία, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις αρνητικές επιπτώσεις στους ίσους όρους ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Ως εκ τούτου, το προσωρινό πλαίσιο κρίσης περιλαμβάνει ορισμένες διασφαλίσεις:

Αναλογική μεθοδολογία: Θα πρέπει να υπάρχει σύνδεση μεταξύ του ποσού των ενισχύσεων που μπορούν να χορηγηθούν σε επιχειρήσεις και της κλίμακας της οικονομικής τους δραστηριότητας και της έκθεσης στις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης, λαμβάνοντας υπόψη τον κύκλο εργασιών τους και το ενεργειακό τους κόστος.

Προϋποθέσεις επιλεξιμότητας: Ο ορισμός των ενεργοβόρων χρηστών καθορίζεται βάσει του άρθρου 17 παράγραφος 1 στοιχείο α) της οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας· πρόκειται για επιχειρήσεις για τις οποίες η αγορά ενεργειακών προϊόντων αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 3 % της αξίας παραγωγής τους.

Απαιτήσεις βιωσιμότητας: Τα κράτη μέλη καλούνται να εξετάσουν, χωρίς διακρίσεις, τη θέσπιση απαιτήσεων σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος ή την ασφάλεια του εφοδιασμού κατά τη χορήγηση ενίσχυσης για πρόσθετες δαπάνες λόγω των εξαιρετικά υψηλών τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

Επισημαίνεται ότι, το προσωρινό πλαίσιο κρίσης θα εφαρμοστεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022. Κατά την περίοδο εφαρμογής του πλαισίου, το περιεχόμενο και το πεδίο εφαρμογής του θα τελεί υπό επανεξέταση από την Επιτροπή λαμβανομένων υπόψη των εξελίξεων στις αγορές ενέργειας και στις λοιπές αγορές συντελεστών παραγωγής, καθώς και της γενικής οικονομικής κατάστασης. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει πριν από την εν λόγω ημερομηνία εάν θα χρειαστεί να παραταθεί.

Καταλήγοντας, κρίνω σκόπιμο να τονίσω το γεγονός ότι, το προσωρινό πλαίσιο κρίσης συμπληρώνει τα ήδη υπάρχοντα εργαλεία για τις κρατικές ενισχύσεις με πολλές άλλες δυνατότητες που έχουν ήδη στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη, όπως μέτρα για την παροχή αποζημίωσης σε επιχειρήσεις για ζημίες που υπέστησαν άμεσα λόγω εξαιρετικών περιστάσεων, και μέτρα που περιγράφονται στις Ανακοινώσεις της Επιτροπής σχετικά με τις εξελίξεις στην αγορά ενέργειας. Επίσης, η Επιτροπή είχε προηγουμένως εγκρίνει προσωρινό πλαίσιο, το 2008, για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Στις 19 Μαρτίου 2020 η Επιτροπή ενέκρινε προσωρινό πλαίσιο υπό τις συνθήκες της πανδημίας του κορονοϊού. Το προσωρινό πλαίσιο για την COVID τροποποιήθηκε στις 3 Απριλίου, 8 Μαΐου, 29 Ιουνίου, 13 Οκτωβρίου 2020, και στις 28 Ιανουαρίου και 18 Νοεμβρίου 2021.

Αποτελεί πασιφανές γεγονός ότι για ακόμη μία φορά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεργαστεί αμέσως με τα κράτη μέλη για την άμεση εξεύρεση εφικτών λύσεων, ώστε να διαφυλαχθεί αυτό το σημαντικό μέρος της οικονομίας μας, αξιοποιώντας την πλήρη ευελιξία που παρέχουν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. Ως αποτέλεσμα με τη σειρά μας, το Γραφείο μου βρίσκεται στην διάθεση όλων των Αρμοδίων Αρχών για να δράσουμε συντονισμένα και να μετριάσουμε τις οικονομικές επιπτώσεις αυτού του πολέμου και να στηρίξουμε τις επιχειρήσεις και τους τομείς μας- που πλήττονται σοβαρά.

*Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων