Εντείνεται η ανησυχία για νέα κρίση στην Ευρωζώνη

Η οικονομική γεωγραφία της ζώνης του ευρώ πλαισιώνεται συχνά με τους όρους «πυρήνα» και «περιφέρεια», με τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων να απεικονίζουν τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους κάθε κράτους μέλους. 

Και παρότι αυτή η διαφοροποίηση στις χρηματοπιστωτικές αγορές θεωρείται επιθυμητή από ορισμένους ώστε η περιφέρεια να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και να μειώσει τα επίπεδα του δημόσιου χρέους, η ανάγκη να τιθασευτεί η εξαιρετικά προκυκλική φύση των αγορών ομολόγων ήταν ένα σκληρό και επίπονο μάθημα κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, στις αρχές της δεκαετίας του 2010.

Η σημερινή ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη προκάλεσε νέους διαχωρισμούς, που χαρακτηρίζονται από τα αντίστοιχα μερίδια συμμετοχής των κρατών μελών σε βιομηχανίες έντασης ενέργειας και από τον βαθμό εξάρτησής τους από ορυκτά καύσιμα.

Σε αυτές τις ενεργειακές μετρήσεις, η Γερμανία και η Ιταλία εμπίπτουν στην ίδια ομάδα, αλλά οι ομοιότητες σταματούν εδώ. Τα ιταλικά νοικοκυριά ξοδεύουν υψηλότερο ποσοστό εισοδήματος στην ενέργεια από τα γερμανικά. Και το υψηλό μερίδιο της Ιταλίας σε πολύ μικρές εταιρείες μπορεί αναμφισβήτητα να είναι επίσης ένα μειονέκτημα.

Η Γερμανία και η Ιταλία, επιπλέον, εξακολουθούν να βρίσκονται σε αντίθετα άκρα της ιεραρχίας σε σχέση με τις αποδόσεις των ομολόγων.

Η διασφάλιση ότι η ενεργειακή γεωγραφία της Ευρώπης δεν θα κατακερματίσει περαιτέρω την περιοχή έχει ήδη παρακινήσει πολλές πρωτοβουλίες, για την πλήρωση αποθηκών φυσικού αερίου, την εξοικονόμηση ενέργειας, την εξασφάλιση του εφοδιασμού και τον περιορισμό στην αστάθεια των τιμών.

Οικονομική αλληλεγγύη

Ωστόσο, παρότι οι πρωτοβουλίες της ΕΕ υπονοούν μια κάποια οικονομική αλληλεγγύη, το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων έχει χρηματοδοτηθεί σε εθνικό επίπεδο και με σημαντικές διαφορές ως προς σχεδιασμό.

Η Γερμανία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας όσον αφορά τα διαθέσιμα ευρώ, ενώ η Γαλλία κατατάσσεται ψηλά στα μέτρα ρύθμισης των τιμών.

Αυτός ο παράγοντας είναι ιδιαίτερα ορατός στον πληθωρισμό, με τον ΔΤΚ τον Νοέμβριο να κυμαίνεται στο 7,1% στη Γαλλία, έναντι 11,3% στη Γερμανία και 12,6% στην Ιταλία.

Δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή ενεργειακή κρίση είναι απίθανο να επιλυθεί γρήγορα, υπάρχει ανησυχία ότι μια τέτοια έντονη διαφορά στα δημοσιονομικά μέτρα θα μπορούσε να γίνει πηγή περαιτέρω κατακερματισμού.

Στην κορυφή της λίστας είναι ο κίνδυνος τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης να ενισχύσουν περαιτέρω τις πληθωριστικές πιέσεις, ωθώντας την ΕΚΤ σε πρόσθετη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής.

Άλλωστε, η πρόεδρος της ΕΚΤ Christine Lagarde έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι τα δημοσιονομικά μέτρα πρέπει να ανταποκρίνονται σε τρεις λέξεις: «προσωρινό, στοχευμένο και προσαρμοσμένο στη διατήρηση των κινήτρων για κατανάλωση λιγότερης ενέργειας».

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 70% των μέτρων που ελήφθησαν για τον μετριασμό των επιπτώσεων από τις υψηλές τιμές στην ενέργεια για το 2022 εμπίπτουν στην κατηγορία των «μη στοχευμένων».

Σημαντική περαιτέρω αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής θα μπορούσε να περιορίσει αδικαιολόγητα τις οικονομικές συνθήκες για ορισμένα κράτη μέλη.

Την περασμένη εβδομάδα είδαμε τις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων να διευρύνονται καθώς η ΕΚΤ ενίσχυσε την επιθετική της στάση.

ΤPI…

Η ΕΚΤ, αναμφίβολα, είχε υπόψη της τέτοιους κινδύνους κατά τον σχεδιασμό του ΤPI. Αυτό το ακόμη μη δοκιμασμένο μέσο αγοράς ομολόγων κατά της κρίσης, ωστόσο, θα χρησιμοποιηθεί μόνο εάν προκύψουν σημαντικές αποκλίσεις της αγοράς. Το κόστος λείανσης των «μετρίως υπερβολικά στενών» οικονομικών συνθηκών πιθανότατα θα μείνει ανεξέλεγκτο.

Η επιλεξιμότητα για το TPI, επιπλέον, προϋποθέτει συμμόρφωση στους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, οι οποίοι πρόκειται να τεθούν ξανά σε ισχύ το 2024 – αν και σε αναθεωρημένη μορφή.

Σημειώστε επίσης ότι τα απροσδόκητα φορολογικά κέρδη που απολάμβαναν αρχικά πολλές κυβερνήσεις λόγω των οικονομικών επανεκκινήσεων που σχετίζονται με την πανδημία και του υψηλότερου πληθωρισμού πιθανότατα θα αποδειχθούν βραχύβια.

Τα κράτη μέλη με υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους θα μπορούσαν κάλλιστα να διαπιστώσουν ότι το δημοσιονομικό περιθώριο θα μειωθεί πολύ το 2024.

Περαιτέρω ανησυχίες σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα.

Τα μέτρα ελάφρυνσης των εθνικών κυβερνήσεων να στηρίξουν τις εγχώριες επιχειρήσεις είναι κατανοητά, τόσο όσον αφορά την προστασία της ανταγωνιστικότητας όσο και την αποτροπή μετεγκατάστασης σε χώρες όπως οι ΗΠΑ.

Η πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen ζήτησε πρόσφατα από την ΕΕ να προσαρμόσει τους κανόνες της για τις κρατικές ενισχύσεις ως απάντηση στο πακέτο επιδοτήσεων των ΗΠΑ για την πράσινη ενέργεια.

Αρκετά κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας ζήτησαν περισσότερη κοινή χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Το στοχευμένο και υπό όρους μοντέλο του ταμείου της ΕΕ Next Generation για την ανάκαμψη από την πανδημία προσφέρει ένα καλό πρότυπο.

Ένα τελευταίο σημείο σχετίζεται με την απόλυτη αβεβαιότητα που περιβάλλει τις ενεργειακές αγορές της Ευρώπης, σε μια κρίση που φαίνεται απίθανο να βρει μια γρήγορη λύση. Για τις εταιρείες, μια τέτοια αβεβαιότητα αναμένεται να εγείρει επενδυτικά εμπόδια.

Η σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής μπορεί κάλλιστα να είναι η σωστή επιλογή ενόψει του υψηλού πληθωρισμού, αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που η ΕΚΤ αύξησε τόσο επιθετικά τα επιτόκια.

Η ΕΚΤ πρόκειται επίσης να συρρικνώσει τον ισολογισμό της, πολύ ταχύτερα από το ό,τι το κάνει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, κυρίως λόγω της αποπληρωμής των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO) κατά τη διάρκεια του 2023.

Ο τελευταίος γύρος TLTRO χρονολογείται από την πανδημία και προσπάθησε να τονώσει τον τραπεζικό δανεισμό στην πραγματική οικονομία. Με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει πιθανώς μια παρατεταμένη ενεργειακή κρίση, οι τρεις λέξεις της ΕΚΤ δεν αποτελούν απλώς ένα μάντρα, αλλά προϋπόθεση για την αποφυγή μιας νέας κρίσης του ευρώ.