Xρ. Πισσαρίδης: Δεν πιστεύω ότι θα καθυστερήσει η ανάκαμψη

Πεπεισμένος ότι η επάνοδος από την πανδημία δεν θα είναι τόσο δύσκολη και ότι αν πράγματι τεθεί  υπό έλεγχο ο κορωνοϊός με τα εμβόλια, δεν υπάρχει λόγος να μην επιστρέψουν οι περισσότεροι κλάδοι, τουλάχιστον, στην καθημερινότητα, δηλώνει ο Κύπριος νομπελίστας, Professor of economics London School of Economics Professor of European Studies at the University of Cyprus, Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης. 

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην Κύπρο, ο σερ Πισσαρίδης σημειώνει πως μπορεί να επηρεαστεί λίγο περισσότερο από άλλες λόγω τουρισμού, όχι όμως μέχρι σημείου που να πει κανείς ότι θα καθυστερήσει η ανάπτυξη ή η ανάκαμψη γενικά. 

Σε συνέντευξή του στο ΙΝ Βusiness, ο Χριστόφορος Πισσαρίδης, ο όποιος κατά τα 13α IN Business Awards που πραγματοποιήθηκαν τον περασμένο Ιούνιο βραβεύθηκε με το τιμητικό βραβείο «BMW EXCELLENCE AWARD Κύπριος Επαγγελματίας/Επιχειρηματίας που Διαπρέπει στο Εξωτερικό», σημειώνει πως πέραν της βράβευσής του με το βραβείο Νόμπελ, ως μεγάλη του επιτυχία θεωρεί την αναγνώριση της δουλειάς που έχει κάνει.

Διαβάστε ακόμα:

Οι νέες μεγάλες οικιστικές αναπτύξεις στη Λευκωσία

PHC Franchised Restaurants: Δυναμική παρουσία στο Metropolis Mall 

Ο σερ Πισσαρίδης, υπογραμμίζει πως για να αναπτυχθεί και να φθάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων της η Κύπρος, πρώτα πρέπει να πατάξει τη διαφθορά. «Μια χώρα με διαφθορά δεν μπορεί να φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων της και δυστυχώς, δεν βλέπω να υπάρχει πολλή θέληση», επισημαίνει. 

Tι σημαίνει για σας το τιμητικό βραβείο Κύπριος Επαγγελματίας/Επιχειρηματίας που Διαπρέπει στο Εξωτερικό;

Ένα βραβείο δείχνει πως αυτά που έχεις κάνει στη ζωή σου έχουν αντίκτυπο, τα αναγνωρίζει ο κόσμος. Είναι μια μεγάλη και προσωπική ικανοποίηση και δίνει κίνητρα στις νεότερες γενεές. Η αναγνώριση στον άνθρωπο είναι κάτι που επιδιώκει πάντα. Επειδή ασχολούμαι με την έρευνα και τα προβλήματα της ανεργίας και της φτώχιας, η αναγνώριση για όλα αυτά, δίνει την αίσθηση πως κάποιος έχει ωφεληθεί από όσα έχεις κάνει, οπότε για μένα αυτό είναι το πιο σημαντικό.

Ποια ήταν τα πρώτα σας βήματα, η πρώτη σας δουλειά;

Ανέκαθεν είχα την ελπίδα ότι θα ασχολούμουν με την έρευνα και τη διδασκαλία της οικονομικής επιστήμης. Οι γονείς μου ήθελαν πολύ να ακολουθήσω σπουδές λογιστικής αλλά γνώριζα ότι δεν θα με ικανοποιούσε το επάγγελμα αυτό. Σκεφτόμουν, στα 17 μου τότε, πως καθότι ήμουν ο μόνος γιος της οικογένειας, θα ήθελα να επιστρέψω στην Κύπρο με το πέρας των σπουδών μου. Ακολούθησε μικρή περίοδος εργασίας στην Τράπεζα Κύπρου, όμως, οι φιλοδοξίες μου ήταν μεγαλύτερες.

Ήταν τότε, κατά την περίοδο της τουρκικής εισβολής του 1974, που οι καθηγητές μου στο Λονδίνο επικοινώνησαν μαζί μου, προσφέροντάς μου δύο θέσεις ακαδημαϊκού, μία στο Reading και μία στο Southampton. Επέλεξα το Southampton, όπου έμεινα για ενάμιση χρόνο και μετά πήγα στο LSE, όπου είμαι μέχρι σήμερα. Μάλιστα, το 1979, πήγα στο Χάρβαρντ στην Αμερική, όπου και αποφάσισα ότι η επικέντρωσή μου θα ήταν πλέον στα οικονομικά αλλά πάντα με βάση στην Ευρώπη.

Πόσο δύσκολο είναι ένας Κύπριος ακαδημαϊκός να ξεχωρίσει στο εξωτερικό;

Αυτή είναι ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πριν από 40 χρόνια ήταν πολύ δύσκολο, οι προαγωγές γίνονταν με πολύ λιγότερη συχνότητα και ήταν όλα πιο απαιτητικά για έναν ξένο παρά για έναν Άγγλο. Δεν έβλεπαν με καλό μάτι την άνοδο ξένων καθηγητών. Ήμουν ο τελευταίος μη Άγγλος καθηγητής στο LSE, που πήρα προαγωγή και αύξηση μισθού, τη δεκαετία του 1980. Και η αλήθεια είναι ότι ποτέ κανείς άλλος καθηγητής στο LSE δεν πήρε βραβείο, όπως το Νόμπελ. Μάλιστα, δύο φορές προτάθηκα για προαγωγή από assistant professor σε professor, αλλά η σχολή με είχε απορρίψει, με τη δικαιολογία ότι η δουλειά μου δεν είναι τόσο παραγωγική κι ότι δεν έχουν σημασία αυτά που κάνω.

Τι είναι αυτό που προσπαθείτε να μεταδώσετε στους φοιτητές σας, τόσο στο London School of Economics στην Αγγλία όσο και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου;

Αυτό που λέω στους φοιτητές μου είναι να ασχοληθούν με κάτι που τους ενδιαφέρει και να καταβάλουν όλες τις προσπάθειές τους για να το πετύχουν, χωρίς να σκέφτονται μισθούς και ωράρια εργασίας. Just head on.

Το Βραβείο Νόμπελ

Μιλήστε μας για το Βραβείο Νόμπελ με το οποίο βραβευτήκατε. Ποια ήταν η διαδικασία της υποψηφιότητας;

Κατ’ ακρίβεια, δεν υπάρχει καμιά ιδιαίτερη διαδικασία. Το αντίθετο, υπάρχει άκρα μυστικότητα. Κάθε χρόνο, η επιτροπή των Βραβείων Νόμπελ στη Στοκχόλμη ζητά εισηγήσεις από αρκετούς διακεκριμένους οικονομολόγους, ίσως 2.000, με μικρό δικαιολογητικό. Ζήτησε κι από μένα εισηγήσεις, οι οποίες βραβεύτηκαν με Νόμπελ την αμέσως επόμενη χρονιά, το 2011. Κάθε φορά, αφού πάρουν τις εισηγήσεις, κάνουν ένα short list και ζητούν από ειδικούς πιο εκτεταμένη έκθεση πάνω στην εργασία των υποψηφίων.

Η τελική απόφαση περνά από διάφορες βασιλικές-όπως ονομάζονται-επιτροπές για έγκριση. Κανείς, στο μεταξύ, δεν γνωρίζει αν είναι υποψήφιος ή όχι. Η ανακοίνωση των βραβευθέντων γίνεται την πρώτη εβδομάδα του Οκτώβρη.

Πού σας βρήκε η ανακοίνωση της βράβευσής σας;

Ήμουν στο σπίτι κάπως αδιάθετος και είχα αποφασίσει να μην πάω στο γραφείο. Είχα ξεχάσει εντελώς ότι ήταν η μέρα ανακοίνωσης των Βραβείων. Κάποια στιγμή που κτύπησε το τηλέφωνο, είπα ας μην απαντήσω. Μετά όμως, είδα το νούμερο και συνειδητοποίησα ότι ήταν από τη Σουηδία και θυμήθηκα πως ήταν η ημέρα της ανακοίνωσης των Βραβείων Νόμπελ Οικονομικών. Αφού απάντησα, με ρώτησαν αν ήμουν μόνος, καθώς επρόκειτο για ένα πολύ σημαντικό τηλεφώνημα από τη Σουηδία. Άρχισαν να μου λένε τα τυπικά, ότι εκ μέρους της Βασιλικής Επιτροπής του Βραβείου Νόμπελ σας ανακοινώνω ότι… κτλ., κτλ. Κι εγώ το μόνο που σκεφτόμουν ήταν… πες το, Χρυσόστομε, να τελειώνουμε!

Μου είπαν να μην το ανακοινώσω σε κανέναν, τουλάχιστον για μισή ώρα, καθώς αναμενόταν η ανακοίνωση από τη Στοκχόλμη. Έστειλα, όμως, ένα μήνυμα στο σπίτι στην Κύπρο, λέγοντάς τους να κοιτάξουν στις 12 ακριβώς την ιστοσελίδα του Nobel Foundation.com και να έχουν έγνοια στην τηλεόραση χωρίς να τους πω οτιδήποτε άλλο.

Το Νόμπελ Οικονομικών είχε τότε απονεμηθεί από κοινού σε σας και σε δύο άλλους επιστήμονες…

Όλα σχεδόν τα Βραβεία Νόμπελ Οικονομικών απονέμονται από κοινού και όχι σε ένα μόνο άτομο. Από τους τρεις που πήραμε το βραβείο, ο Peter Arthur Diamond έκανε εντελώς ανεξάρτητη δουλειά. Και η έρευνα του Ντέιλ Τ. Μόρτενσεν ήταν ανεξάρτητη, αλλά είχε ως αντικείμενο θέματα ίδια με τα δικά μου. Γνωριστήκαμε το 1990, όταν πήγα στην Αμερική, κι από τότε συνεργαζόμαστε σε θέματα έρευνας.

Εκτός από το Βραβείο Νόμπελ, ποια θεωρείτε μεγάλη σας επιτυχία;

Την αναγνώριση της δουλειάς που έχω κάνει, ότι προσφέρει κάτι στην ανθρωπότητα. Θα έλεγα ότι πάντοτε διαπίστωνα εκτίμηση της διδασκαλίας μου. Αισθάνομαι χαρούμενος που πολλοί φοιτητές μου, με τους οποίους διατηρώ επαφή, έχουν σήμερα διακεκριμένες θέσεις, κυρίως στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική. Μιλούν πολύ θετικά για τα χρόνια που πέρασαν στο LSE και για το τι έχουν μάθει κι αυτό έχει μεγάλη σημασία για έναν δάσκαλο.

Από την έρευνα στην πράξη

Η βραβευμένη έρευνά σας και γενικά η δουλειά σας αφορά στην ανεργία και στη φτώχια, στην αγορά εργασίας, στην ανάπτυξη και στις διαρθρωτικές αλλαγές. Πώς εργαστήκατε;

Για να βραβευτεί μια δουλειά πρέπει να αναπτύξεις τρόπο σκέψης για το συγκεκριμένο πρόβλημα. Γιατί υπάρχει, για παράδειγμα η ανεργία, από τι επηρεάζεται, τι μπορούμε να κάνουμε για να λυθεί ή αν μπορούμε να την εκμηδενίσουμε. Κι αφού κάνεις ανάλυση όλου του προβλήματος, συγκρίνεις τα στοιχεία κάθε χώρας. Πρέπει να δεις πώς να περιορίσεις τη διαφορά εισοδήματος μεταξύ άνεργου και εργαζόμενου, χωρίς να επηρεάσεις τα κίνητρα που έχει ο δεύτερος. Είναι πολύ δύσκολο πρόβλημα.

Στην Κύπρο, έχει εφαρμοστεί στην πράξη η δουλειά σας;

Ο τρόπος σκέψης που αναπτύξαμε, ήταν, κυρίως, το αντικείμενο με το οποίο είχα ασχοληθεί στο βιβλίο μου, που κυκλοφόρησε το 1990, και με το οποίο ξεκίνησε η συνεργασία μου με τον Μόρτενσεν. Είναι ο τρόπος που εισηγήθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στα κράτη - μέλη, για να επιτευχθεί μείωση της ανεργίας.

Αλλά, δεν λένε, για παράδειγμα, ότι ακολουθούν το μοντέλο Πισσαρίδη. Αν ρωτήσεις τους αρμόδιους υπουργούς στην Κύπρο κατά πόσο ακολουθούν τις ιδέες Πισσαρίδη, θα πουν ότι εφαρμόζουν τις εισηγήσεις της Ευρώπης. Και φυσικά, αν ρωτήσεις σε ποιους ανήκουν οι εισηγήσεις, δεν θα πουν...

Γενικά, είστε πιο κοντά στη διδασκαλία ή στην έρευνα;

Πιστεύω ότι το καλύτερο είναι ο συνδυασμός. Δεν μπορείς να κάνεις το ένα χωρίς το άλλο. Και για 37 χρόνια αυτό έκανα συνέχεια. Στα καλά πανεπιστήμια υπάρχει μια μεγάλη τάση στους νέους καθηγητές να αποφεύγουν όσο μπορούν τη διδασκαλία, το οποίο είναι πολύ μεγάλο λάθος.

Κανένα όφελος από το Brexit 

Τι πραγματεύεται η έρευνα με την οποία ασχολείστε σήμερα;

Ξεκινώ ένα πρόγραμμα αξίας 1.8 εκατ. λιρών (€2 εκατ. περίπου) για τα επόμενα τρία χρόνια. Είναι μια έρευνα για το πώς έχει επηρεάσει ο κορωνοϊός την αγορά εργασίας στην Αγγλία. Η Αγγλία έχει μεγάλο πρόβλημα ανισότητας μεταξύ Λονδίνου και επαρχίας και η έρευνα εστιάζει στο πώς μπορούμε να κάνουμε πιο ελκυστική την αγορά εργασίας εκτός Λονδίνου, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Πώς επηρέασε την Αγγλία το Brexit;

Την επηρέασε πάρα πολύ, αν όχι οικονομικά, τουλάχιστον κοινωνικά και πολιτικά. Οι Άγγλοι έχουν γίνει πολύ εθνικιστές, ακόμα και σε ασήμαντα πράγματα. Για παράδειγμα, ήθελαν να αλλάξουν το χρώμα των διαβατηρίων τους για να μην μοιάζουν με τα ευρωπαϊκά. Έχουν βάλει πολλούς περιορισμούς και περιμένουν από τους Ευρωπαίους να κάνουν όλες τις υποχωρήσεις. 

Δεν συμφωνώ καθόλου με την πολιτική που έχουν ακολουθήσει μετά το δημοψήφισμα. Προβαίνουν σε συμφωνίες χειρότερες από προηγουμένως, ζώντας με την ψευδαίσθηση ότι είναι καλύτερες, έχουν καθυστερήσεις σε όλα, δεν βρίσκεις προϊόντα και πολλά άλλα.

Ήθελαν πάρα πολύ το Brexit, τους έπεισαν ότι θα σταματήσει την είσοδο μεταναστών και ότι θα διατίθεντο περισσότερα χρήματα για το National Health Service, αλλά ούτε το ένα έγινε ούτε το άλλο. Δυστυχώς, δεν έχουν κανένα όφελος τώρα.

Οι απειλές της διαφθοράς και του μεταναστευτικού

Τι χρειάζεται η Κύπρος για να αναπτυχθεί και να φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων της;

Πρώτα πρέπει να πατάξει τη διαφθορά. Μια χώρα με διαφθορά δεν μπορεί να φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων της και δυστυχώς, δεν βλέπω να υπάρχει πολλή θέληση.

Πώς βλέπετε να εξελίσσεται το μεταναστευτικό στην Κύπρο;

Το μεταναστευτικό δεν έχει επηρεάσει ακόμα τόσο πολύ τις οικονομίες, αλλά είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη τα επόμενα 10-20 χρόνια.

Το χάσμα μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής και Μέσης Ανατολής συνεχώς αυξάνεται. Είναι τεράστιο πρόβλημα και δεν υπάρχει άμεση λύση, αφορά όλη την Ευρώπη. Πολλές χώρες άρχισαν να μην το δέχονται ως δικό τους, θα μπορούσα να πω πως απειλεί την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πού υστερούμε σε ανάπτυξη

Πόσο αρνητικές είναι οι συνέπειες της πανδημίας; Πιστεύετε ότι θα είναι εύκολη ή δύσκολη η επάνοδος;

Νομίζω ότι η επάνοδος από την πανδημία δεν θα είναι τόσο δύσκολη, διότι δεν έχει αλλάξει κάτι σημαντικό στην οικονομία, όπως για παράδειγμα γίνεται σε περίπτωση πολέμου ή μιας φυσικής καταστροφής. Αν πράγματι τεθεί  υπό έλεγχο ο κορωνοϊός με τα εμβόλια, δεν υπάρχει λόγος να μην επιστρέψουν οι περισσότεροι κλάδοι, τουλάχιστον, στην καθημερινότητα.

Αυτά που επηρεάζονται είναι ο τουρισμός, τα ταξίδια και τα συνέδρια. Χώρες όπως την Κύπρο μπορεί να επηρεαστούν λίγο περισσότερο από άλλες λόγω τουρισμού. Αλλά, όχι μέχρι σημείου που θα πεις ότι θα καθυστερήσει η ανάπτυξη ή η ανάκαμψη γενικά, δεν το πιστεύω.

Τι χρειάζεται περαιτέρω να γίνει, ώστε να βοηθηθεί η ανάπτυξη στην Κύπρο;

Οπωσδήποτε απαιτείται καλύτερη εκπαίδευση σε θέματα ΣΤEΜ (science, technology, engineering and mathematics). Είναι απαραίτητη η διά βίου μάθηση, καθώς αλλάζουν συνεχώς τα πράγματα, ενώ υστερούμε πολύ στα soft skills. Ο τουρισμός χρειάζεται περαιτέρω δουλειά, καθώς η Κύπρος δεν έχει καλό όνομα στην εξυπηρέτηση του τουρίστα.

Και κυρίως δεν υπάρχει περιβαλλοντική πολιτική στην Κύπρο, γι’ αυτό και παίρνει συνεχώς πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Κατ’ εμένα, το Υφυπουργείο Τουρισμού θα έπρεπε να είχε δημιουργηθεί από το 1970, όταν άρχισε η Αμμόχωστος να κτίζει ξενοδοχεία πάνω στην άμμο. Ο μεγαλύτερος φυσικός μας πλούτος είναι η φύση και τα παράλιά μας, τα οποία δεν προσέχουμε καθόλου.