Ταμεία Προνοίας: Οι εξελίξεις και το νομοθετικό πλαίσιο

O Περί της Ίδρυσης, των Δραστηριοτήτων και της Εποπτείας των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών Νόμος του 2020, γνωστός και ως Ν10(Ι)2020, ο οποίος δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2020, αποτελεί την υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής οδηγίας IORP II στο κυπριακό δίκαιο.

Το IORP II θέτει κοινά πρότυπα σε όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποσκοπεί στην ενίσχυση του κανονιστικού πλαισίου και της εποπτείας των Ταμείων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών, εισάγοντας μεταξύ άλλων ενισχυμένες εξουσίες για τις εποπτικές Αρχές, καθώς και νέες απαιτήσεις  όπως η Ενίσχυση της Διαφάνειας προς τα μέλη και η χρήση Ανεξάρτητου Εσωτερικού Ελεγκτή, Διαχειριστή Ρίσκου και Θεματοφυλακή των περιουσιακών στοιχείων των εποπτευόμενων ταμείων.

Όλα τα προαναφερθέντα είναι θεμιτά, καθώς ενισχύουν σημαντικά την ασφάλεια των συνταξιοδοτικών παροχών των μελών και δικαιούχων των ταμείων. Ωστόσο ταυτόχρονα επιφέρουν και μια πραγματική αύξηση κόστους, για εκπλήρωση των νέων αυτών υποχρεώσεων.

Όπως οι πλείστες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, το IORP II αποσκοπεί στην δημιουργία κοινής Ευρωπαϊκής αγοράς για το συνταξιοδοτικό, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη το πολύ μικρό μέγεθος των ταμείων προνοίας σε χώρες όπως η Κύπρος, όπου παραδοσιακά η κάθε εταιρεία ιδρύει το δικό της ταμείο, με τις «μεγάλες εταιρείες» του νησιού να είναι μικρού ή μεσαίου μεγέθους, με βάση τα Ευρωπαϊκά δεδομένα.

Με λίγα λόγια, τα μικρά ταμεία προνοίας καλούνται να δημιουργήσουν δομές και διαδικασίες, με βάση το ίδιο νομικό πλαίσιο στο οποίο θα λειτουργούν και τα συνταξιοδοτικά ταμεία των ευρωπαϊκών κολοσσών. Για το λόγο αυτό, τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μεγάλη κινητικότητα στον τομέα των ταμείων προνοίας στην Κύπρο, με έντονη τάση μεταφοράς τους σε μεγαλύτερες, πολύ-επιχειρησιακές δομές. Δηλαδή, σε ταμεία που λειτουργούν για πέραν της μίας εργοδοτούσας επιχείρησης, δημιουργώντας έτσι οικονομίες κλίμακος, με επαγγελματική διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων των μελών. 

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μονο-επιχειρησιακά ταμεία, αλλά και τα ταμεία των συντεχνιών, τα σύγχρονα πολύ-επιχειρησιακά ταμεία παρέχουν στα μέλη τους πολλαπλές επενδυτικές επιλογές, διεθνή επενδυτική διασπορά, κάλυψη βιομετρικών κινδύνων (ασφαλιστικές καλύψεις) αλλά και άμεση πρόσβαση στους λογαριασμούς τους μέσω διαδικτύου.

Πέραν της ευχέρειας μεταφοράς ενός ταμείου προνοίας σε πολύ-επιχειρησιακό ταμείο, η νέα οδηγία 1/2021, εισαγάγει επίσης για πρώτη φορά στην Κύπρο ατομικό δικαίωμα μεταφοράς του λογαριασμού μέλους, μεταξύ ταμείων προνοίας, με τα οποία έχει επιλέξει να συμβληθεί ο εργοδότης τους. Με λίγα λόγια, οι εργοδότες μπορούν να μεταφέρουν το δικαίωμα επιλογής συμμετοχής στα μέλη τους, χωρίς όμως να έχουν την υποχρέωση να το πράξουν, καθώς για να ισχύσει ένα τέτοιο δικαίωμα θα πρέπει πρώτα το ταμείο να επιλεγεί και να συμβληθεί με τον εργοδότη.

Το νέο νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπει, επίσης, τις μεταφορές περιουσιακών στοιχείων, άλλων από μετρητά και ισοδύναμα μετρητών, όπως παραδείγματος χάριν ακίνητης περιουσίας, μεταξύ ταμείων. Αν και η ευχέρεια αυτή αναμένεται να ωθήσει περεταίρω τις μεταφορές και την συγκέντρωση του κλάδου, αποτελεί ταυτόχρονα ένα θέμα που χρίζει ιδιαίτερης προσοχής για να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος, όπου κλαδικά αλλά και μονο-επιχειρησιακά ταμεία κατέληγαν με πολύ μεγάλη συσσώρευση μη ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων.

Ταυτόχρονα με την οδηγία 1/2021, που όπως έχουμε προαναφέρει, διέπει τις μεταφορές μεταξύ ταμείων προνοίας, η αρχή του Εφόρου έχει εκδώσει και την οδηγία 2/2021, η οποία ανοίγει το δρόμο σε παραδοσιακά ταμεία προνοίας να μεταφερθούν σε ασφαλιστικά προϊόντα Κλάδου 7. Αν και η σχετική οδηγία καθορίζει και οριοθετεί τις συνθήκες μεταφοράς, η μετέπειτα εποπτεία και διαχείριση γίνεται  κάτω από διαφορετικό νόμο και  επόπτη.

Αν και  υπέρμαχος του ελεύθερου ανταγωνισμού, ο οποίος βελτιώνει τις υπηρεσίες και αυξάνει τις επιλογές των μελών, θα πρέπει να τονιστεί πως ενώ τα ταμεία προνοίας λειτουργούν εδώ και δεκαετίες, ο κλάδος των ασφαλιστικών προϊόντων κλάδου 7 ξεκίνησε μόλις το 2016 και ως εκ τούτου υπάρχουν ακόμη θέματα που χρήζουν διευκρινίσεων. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σημαντικές διαφορές που εντοπίζονται μεταξύ των ταμείων προνοίας και των ασφαλιστικών προϊόντων, προτού ένας εργοδότης τα συμπεριλάβει στη λίστα με τις υποψήφιες λύσεις.

Μιχάλης Χατζηχάννας
Ο Μιχάλης Χατζηχάννας είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος της Emergo Wealth Ltd και μέλος της Διαχειριστής Επιτροπής του πολυεπιχειρησιακού ταμείου προνοίας LifeGoals.