Η νομική αντιμετώπιση της εργασιακής παρενόχλησης και οι επιπτώσεις της

Το φαινόμενο της εργασιακής παρενόχλησης υπήρχε ανέκαθεν!!!

Έχει γίνει αντικείμενο μελέτης και μέχρι σήμερα έχουμε αρκετά στοιχεία που επιβεβαιώνουν και αναλύουν τέτοιες ανεπιθύμητες συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο καθώς και επιστημονικές μελέτες για το πως μπορούν να αποφευχθούν εφόσον  το όλο θέμα έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις τόσο για τους εργαζομένους, όσο και για τις επιχειρήσεις.

Η Εργασιακή Παρενόχληση, γνωστή και ως το σύνδρομο «mobbing», πήρε την ονομασία  από την αγγλική λέξη «mob», που σημαίνει «επιτίθεμαι, ενοχλώ, περικυκλώνω» και στην ουσία είναι  η εχθρική συμπεριφορά που αναπτύσσει η αγέλη απέναντι στα αδύναμα ζώα της ομάδας, υποκινούμενη από την ενστικτώδη τάση επιβίωσης αλλά και από την υπεροψία του δυνατού.

Η Εργασιακή Παρενόχληση περιλαμβάνει την «ρατσιστική βία», τη «ψυχολογική τρομοκρατία» την  «ηθική/σεξουαλική  παρενόχληση» που δέχεται ένας εργαζόμενος από τους ιεραρχικά ανώτερους ή/και συναδέλφους του.

Κυρίαρχα χαρακτηριστικά της «ρατσιστικής βίας» και της «ψυχολογικής τρομοκρατίας» είναι η συστηματική ταπεινωτική συμπεριφορά, επιχειρούμενη εντός ή/και εκτός της επιχείρησης, η οποία μπορεί να εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως (π.χ. με εκφοβισμό, υποτιμητική αντιμετώπιση, ειρωνεία, διάδοση ψεύτικων ειδήσεων, απειλές, εσκεμμένη υποτίμηση της εργασιακής προσφοράς, υπερφόρτωση υποχρεώσεων με προθεσμίες που δεν μπορούν να τηρηθούν, ανάθεση υποτιμητικών καθηκόντων αναντίστοιχων των ικανοτήτων του εργαζόμενου, προσβολές στην προσωπική αξιοπρέπεια κ.λπ.).

Πρόκειται στην ουσία για μια οξύτατη μορφή ηθικής κακοποίησης (σε αντίθεση με το «bullying» στο οποίο οι απειλές και πράξεις σωματικής κακοποίησης κυριαρχούν) που μέσα από την προσβολή της προσωπικότητας του θύματος οδηγεί στην περιθωριοποίησή του.

Θύματα τέτοιας μεταχείρισης καθίστανται συνήθως άτομα που για κάποιο λόγο διαφέρουν από την κυρίαρχη ομάδα π.χ. λόγω πολιτικών πεποιθήσεων, φύλου, εθνικότητας, γενετήσιου προσανατολισμού, αναπηρίας, καθώς επίσης και άτομα με αυξημένες ευαισθησίες που χαρακτηρίζονται από τους φορείς τέτοιων συμπεριφορών «αδύναμα» ή «μειονεκτούντα».

Οι συνέπειες στην υγεία του εργαζομένου, αλλά και της οικογένειάς του είναι όχι μόνο σοβαρές αλλά συχνά ανυπολόγιστες. Όπως επιβεβαιώνουν οι γιατροί το «mobbing», αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία για τις εκδηλώσεις σοβαρότατων ψυχικών και σωματικών νοσημάτων, που συνδέονται τόσο με το εργασιακό στρες όσο και το σύνδρομο «burn-out» (την ολοκληρωτική εξάντληση του εργαζομένου που αδυνατεί πλέον εξ αυτής να ασκήσει τα επαγγελματικά του καθήκοντα).

Αυτές μπορεί να συνίστανται π.χ. σε διαταραχές ύπνου, σωματική κόπωση, αυξημένη επιθετικότητα, κατάθλιψη ή ακόμη και σε τάσεις αυτοκτονίας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός πως ήδη σε πολλές έννομες τάξεις το «mobbing» συνδέεται με την πρόκληση επαγγελματικής νόσου ή την εκδήλωση σοβαρών εργατικών ατυχημάτων.

Η «ηθική/σεξουαλική παρενόχληση» είναι η οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικής φύσης, η οποία παραβιάζει την αξιοπρέπεια του ατόμου.

Αυτή η συμπεριφορά, οδηγεί στη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού και προσβλητικού περιβάλλοντος και έχει έντονες και αρνητικές συνέπειες, κυρίως για τα άτομα που είναι οι άμεσοι αποδέκτες αλλά και για άτομα που εμμέσως εμπλέκονται σε σχετικά περιστατικά (π.χ. συνάδελφοι που είναι μάρτυρες).

Η Σεξουαλική Παρενόχληση περιλαμβάνει τη μορφή ανεπιθύμητου αγγίγματος, προσβλητικών ή/και σεξουαλικών σχολίων, εξαναγκασμού, άσκησης δύναμης/εξουσίας.

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στον εργαζόμενο, όπως, είναι, η απόλυση ή παραίτηση από την εργασία του, μειωμένη απόδοση στην εργασία, σημαντικά προβλήματα στην επαγγελματική σταδιοδρομία του και στις σχέσεις με τους συναδέλφους, μείωση της αυτοπεποίθησής του και σοβαρή επιβάρυνση της υγείας του (π.χ. άγχος, κατάθλιψη, ανησυχία, έντονο στρες).

Και σε αυτή την περίπτωση, πρόκειται για επιπτώσεις που δεν περιορίζονται σε ατομικό επίπεδο, αφού επηρεάζουν σημαντικά την προσωπική/οικογενειακή και επαγγελματική ζωή, καθώς και τις διαπροσωπικές/κοινωνικές σχέσεις των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης.

Οι επιπτώσεις της εργασιακής παρενόχλησης είναι ιδιαίτερα αρνητικές όμως και για τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Η διατάραξη της εργασιακής ειρήνης και ασφάλειας στο περιβάλλον εργασίας, έχει  οργανωσιακές και οικονομικές επιπτώσεις και οδηγεί σε σαφή μείωση της αποδοτικότητας, δημιουργώντας ισχυρά εργασιακά αντικίνητρα. Αποτέλεσμα αυτού, είναι, η σταδιακή πτώση της παραγωγικότητας και η κατ’ επέκταση μειωμένη επιχειρηματική απόδοση άρα οικονομικό κέρδος και κακή εικόνα εργοδότη.

Σημαντικές μελέτες έχουν αναδείξει ότι, σε εργασιακούς χώρους όπου είναι αποδεκτή ή καθιερωμένη η εκδήλωση σεξουαλικά παρενοχλητικών συμπεριφορών, το κόστος που προκύπτει από τη μειωμένη αποδοτικότητα και παραγωγικότητα των εργαζομένων, είναι μεγάλο, εφόσον, ο εργαζόμενος καταλήγει ψυχικά εξουθενωμένος και αυξάνεται η  απουσία των εργαζομένων λόγω ασθενείας (sick leave), η φυγή του προσωπικού ( staff turnover) είναι μεγάλη και συνδέεται με την επιδείνωση της ποιότητας και της εικόνας της επιχείρησης.

Αντίθετα, σε ένα εργασιακό περιβάλλον, όπου η εταιρική  κουλτούρα καθιστά μη ανεκτές παρενοχλητικές συμπεριφορές και διέπεται από αρχές που προωθούν την ισότητα, δημιουργείται ένα ευνοϊκό εργασιακό πλαίσιο που ωφελεί πολλαπλά τόσο τους εργαζόμενους όσο και την ίδια την επιχείρηση.

Μια «έξυπνη» επιχείρηση πρέπει να εναρμονίζεται με την νομοθεσία δημιουργώντας εταιρική κουλτούρα και κανόνες συμπεριφοράς για την πάταξη του φαινομένου καθώς και να εκπαιδεύει σχετικά τους εργαζομένους της για αποφυγή τέτοιων συμπεριφορών.

Από την άλλη πλευρά, ο εργαζόμενος μπορεί, μέσα από ένα πλέγμα διατάξεων, να λάβει επαρκή νομική προστασία. Ενδεικτικά, μπορεί να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης για την σε βάρος του πρόκληση υλικής και ηθικής βλάβης, για επιβολή  κυρώσεων σε βάρος του εργοδότη, να υποβάλει μήνυση για παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης καθώς και για άλλα αδικήματα (π.χ. εξύβριση, συκοφαντική δυσφήμιση, κλπ.) ενώ σε περίπτωση απόλυσης για λόγους εμπάθειας, εκδίκησης ή και καταχρηστικότητας προς το πρόσωπό του, μπορεί να ασκήσει αγωγή για την ακύρωση της καταγγελίας της σύμβασης, όπως και να ζητήσει αποζημίωση λόγω της μονομερούς βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας και του εξαναγκασμού του, στην ουσία, σε παραίτηση. Σε περίπτωση, δε,  πρόκλησης εργατικού ατυχήματος ή επέλευσης επαγγελματικής νόσου μπορεί να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης κατά του εργοδότη.

Η νοοτροπία ΑΛΛΑΖΕΙ  και πλέον υπάρχει φωνή και γίνονται καταγγελίες για τέτοια περιστατικά και σοφό και επαγγελματικά ωφέλιμο είναι, μια επιχείρηση και αυτοί που την διοικούν να είναι παράδειγμα για τους εργαζομένους τους!

Μαρία Βασιλείου
Νομικός-Διαμεσολαβητής/Σύμβουλος Αφερεγγυότητας  εξειδικευμένη σε Εργασιακά θέματα.
Αριστίνδην Υποψήφια Βουλευτής Λευκωσίας- ΔΗΚΟ ( Αρ:3)

Για περισσότερες πληροφορίες επί ζητημάτων σχετικών με εργασιακές σχέσεις επικοινωνήστε: mvassiliou@lawyer.com