Θ. Λουκαΐδης: Εδραίωση της Κύπρου ως περιφερειακού κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας

Δυναμική ανάπτυξη καταγράφει τα τελευταία χρόνια ο τομέας της έρευνας και και της καινοτομίας στην Κύπρο η οποία βρίσκεται πολύ κοντά να ενταχθεί στην κατηγορία των Strong Innovatorς επισημαίνει στο InBusinessNews o Θεόδωρος Λουκαΐδης, Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας.

Την ίδια ώρα, ο κ. Λουκαΐδης τονίζει πως δυναμική ανάπτυξη καταγράφουν στην Κύπρο και οι νεοφυείς επιχειρήσεις με διεθνή προσανατολισμό, μερικές εκ των οποίων έχουν συνάψει συνεργασίες με διεθνείς κολοσσούς.

Σημαντική πρόκληση θεωρεί την διασύνδεση της ακαδημαϊκής/επιστημονικής κοινότητας με τις επιχειρήσεις, ενώ υπογραμμίζει πως η Κύπρος διαθέτει τις προδιαγραφές για να αναδειχθεί σε περιφερειακό κέντρο έρευνας και καινοτομίας που θα μπορούσε να λειτουργεί και ως «δοκιμαστικό πεδίο» για πιλοτική εφαρμογή καινοτόμων ιδεών και λύσεων.
 
Αναμφίβολα τα τελευταία χρόνια ο τομέας της Έρευνας και Καινοτομίας στην Κύπρο έχει διαφοροποιηθεί άρδην. Με την επιστροφή σας από το εξωτερικό και την ανάληψη των νέων σας καθηκόντων ως Γενικός Διευθυντής του ΙδΕΚ, ποιες προοπτικές διακρίνετε; Συνέβαλαν οι εξελίξεις στην απόφασή σας να επαναπατριστείτε;
Είναι γεγονός πως η έρευνα και η καινοτομία έχουν εξελιχθεί πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια και το επίπεδο συνεχίζει να ανεβαίνει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεγάλης προόδου που σημειώθηκε, αποτελούν άλλωστε, τα τελευταία αποτελέσματα του European Innovation Scoreboard 2020 όπου η Κύπρος τοποθετείται μόνο 3% μακριά από την κατηγορία των Strong Innovators, ενώ βρίσκεται στην 28η θέση του Παγκόσμιου Δείκτη Καινοτομίας, σε σύνολο 129 χωρών. Η κυπριακή ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα παράγει αποδεδειγμένα υψηλής ποιότητας έργο ενώ η χώρα διαθέτει πλέον σημαντικό αριθμό πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, τα οποία και διεξάγουν έρευνα διεθνούς επιπέδου. Επιπρόσθετα, δυναμική ανάπτυξη παρουσιάζουν και οι κυπριακές νεοφυείς επιχειρήσεις. Σήμερα, υπάρχουν πολλές ανταγωνιστικές καινοτόμες επιχειρήσεις, με διεθνή προσανατολισμό, που δημιουργούν και παράγουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες, τόσο για την εγχώρια, όσο και για την παγκόσμια αγορά. Κάποιες εξ αυτών έχουν μάλιστα, συνάψει συνεργασίες με διεθνείς κολοσσούς. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη την ποιότητα και το ταλέντο που διαθέτει το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας μας, μπορούμε να αντιληφθούμε και τις ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης που διανοίγονται. Αυτή ακριβώς η δυναμική που διαθέτει η Κύπρος σε συνδυασμό με την προσήλωση της Πολιτείας για την ανάδειξη της έρευνας, της επιστήμης, της τεχνολογικής εξέλιξης και της καινοτομίας, ως βασικών μοχλών οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, είναι που συνέτειναν, μεταξύ άλλων, στην απόφασή μου να επιστρέψω πίσω στην Κύπρο.
 
Η ενίσχυση της Ε&Κ αποτελεί συλλογική προσπάθεια και προϋποθέτει τη συνεργασία μεταξύ όλων των φορέων. Πώς όμως το ΙδΕΚ συμβάλλει στην ανάπτυξη του εγχώριου οικοσυστήματος Ε&Κ;
Η έρευνα και καινοτομία διέπουν κάθε κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας και θα πρέπει να αποτελούν τη βάση ενός νέου μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης. Για να επιτευχθεί η μετάβαση σε αυτό το νέο μοντέλο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η δημιουργία ενός ισχυρού οικοσυστήματος. Όραμά μας ως ΙδΕΚ είναι να αποτελέσουμε αυτήν ακριβώς την κινητήριο δύναμη που θα αναπτύσσει το οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας της χώρας, συνδράμοντας στην κοινωνική και οικονομική ευημερία του τόπου. Ως ο εκτελεστικός βραχίονας, λοιπόν, του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το Ίδρυμα έχει ως αποστολή του να  διαμορφώσει τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν στο εγχώριο οικοσύστημα να αναπτυχθεί και να διεθνοποιηθεί.

Μέσα από συγκεκριμένες δράσεις και υπηρεσίες;
Tο Ίδρυμα παρέχει ευκαιρίες χρηματοδότησης μέσα από ένα ευρύ φάσμα εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ενώ παράλληλα προσφέρει υποστηρικτικές υπηρεσίες που απευθύνονται, μεταξύ άλλων, σε ερευνητές, εταιρείες και νεοφυείς επιχειρήσεις. Ενδεικτικά, το ΙδΕΚ, λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής βοηθώντας έμπρακτα τους κυπριακούς φορείς να υποβάλουν προτάσεις για τη συμμετοχή τους στο ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», προσελκύοντας σημαντικά κονδύλια για τη χώρα. Παράλληλα, ως ο συντονιστής του Κυπριακού Δικτύου του Enterprise Europe Network προσφέρει, χωρίς χρέωση, ολοκληρωμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες προς τις κυπριακές επιχειρήσεις για θέματα χρηματοδότησης και νομοθεσίας, διεθνοποίησης και εξεύρεσης συνεργατών, θέματα μεταφοράς τεχνολογίας και καινοτομίας καθώς και διανοητικής ιδιοκτησίας, ενώ στηρίζει νεοφυείς επιχειρήσεις να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν (scale up). Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό ν’ αναφέρω πως ένας από τους κύριους μας στόχους είναι η διασύνδεση της επιστημονικής κοινότητας με τις επιχειρήσεις, έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνέργειες οι οποίες θα οδηγήσουν στην εμπορική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και τη δημιουργία καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Προς αυτή την κατεύθυνση προβαίνουμε στην υλοποίηση στοχευμένων δράσεων, διευκολύνοντας παράλληλα τη διασύνδεση με τη διεθνή ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα όπως επίσης και με την κυπριακή διασπορά. Την ίδια ώρα, το Ίδρυμα έχει την αρμοδιότητα της υλοποίησης των διακρατικών συμφωνιών που συνάπτει το Υφυπουργείο μέσα από τον σχεδιασμό σχετικών προγραμμάτων που στοχεύουν στην ανάπτυξη συνεργειών, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την ενίσχυση της εξωστρέφειας. Βέβαια, απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός ισχυρού οικοσυστήματος αποτελεί η καλλιέργεια κουλτούρας. Γι’ αυτό και το ΙδΕΚ δίνει ιδιαίτερη σημασία στην υλοποίηση δράσεων και πρωτοβουλιών που βοηθούν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων σχετικών με την Έρευνα και Καινοτομία.
 
Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο τομέας στα επόμενα χρόνια; Διαθέτουμε ως χώρα τις δυνατότητες για δημιουργία ενός μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που να βασίζεται στην επιστήμη, την έρευνα και την καινοτομία;
Η Κύπρος διαθέτει τα βασικά συστατικά. Υπάρχουν οι υποδομές αλλά και το ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο όμως πρέπει να βοηθήσουμε έτσι ώστε να αξιοποιήσει τη δυναμική του για να πετύχει περισσότερα. Σε αυτό το εγχείρημα η καλλιέργεια κουλτούρας έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας αποτελεί σημαντική πρόκληση καθώς αφορά όλα τα επίπεδα του κοινωνικοοικονομικού ιστού της χώρας. Σημαντική πρόκληση αποτελεί επίσης και η διασύνδεση της ακαδημαϊκής/επιστημονικής κοινότητας με τις επιχειρήσεις, έτσι ώστε η γνώση και το έργο που παράγονται να διαχέονται προς τον τομέα της βιομηχανίας και εν συνεχεία στην αγορά της Κύπρου και του εξωτερικού. Η χώρα μας θα έλεγα πως έχει τις προδιαγραφές για να αναδειχθεί σε περιφερειακό κέντρο έρευνας και καινοτομίας που θα μπορούσε επίσης να λειτουργεί και ως «δοκιμαστικό πεδίο» για πιλοτική εφαρμογή καινοτόμων ιδεών και λύσεων λόγω και του μικρού της μεγέθους. Η μεγαλύτερη μας πρόκληση αλλά και συνάμα ευκαιρία θα έλεγα ότι είναι η διεθνοποίηση του οικοσυστήματος η οποία, μεταξύ άλλων, θα συνδράμει στη προσέλκυση κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital) η παρουσία των οποίων θα ενισχύσει περαιτέρω το οικοσύστημα. Ιδιαίτερα, στην περίοδο που διανύουμε, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πως μέσα από  συνεργασίες, μπορούμε να εντοπίσουμε και να αξιοποιήσουμε συνέργειες και ευκαιρίες που θα μας βοηθήσουννα εδραιώσουμε την Έρευνα και Καινοτομία ως βάση ενός νέου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης.  
 
Παρόλο που η χώρα μας, κατατάσσεται χαμηλά όσον αφορά στην επένδυση για έρευνα και ανάπτυξη, εντούτοις τοποθετείται ψηλά σε ότι έχει να κάνει με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις. Με ποιες κινήσεις μπορεί το Ίδρυμα να συμβάλει ούτως ώστε να αναπτυχθούν οι απαραίτητες συνέργειες μεταξύ της ερευνητικής και της επιχειρηματικής κοινότητας;
Έχουμε όντως πολύ καλές επιδόσεις όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και γενικότερα την παραγωγή ερευνητικού έργου. Πρέπει όμως να βρούμε τους τρόπους εμπορικής αξιοποίησης της νέας γνώσης και κατ’ επέκταση της μετατροπής της σε πραγματικό όφελος για την οικονομία και την κοινωνία. Αυτός είναι και ένας από τους κυριότερούς μας στόχους. Σήμερα, είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε, να φέρουμε πιο κοντά τους φορείς του εγχώριου οικοσυστήματος, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες που θα τους επιτρέψουν να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο, μεταφράζοντας το ερευνητικό έργο σε εμπορική αξία. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΙδΕΚ προχώρησε, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία του Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης, το οποίο θα λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος παροχής υπηρεσιών, συνδέοντας τη βιομηχανία με τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα. Έχουμε επίσης δημιουργήσει το “Innovation Factory” με σκοπό την προώθηση και υποστήριξη της καινοτομίας στην επιχειρηματική κοινότητα. Για αυτά, θα ανακοινωθούν περισσότερα το επόμενο διάστημα. Επιπλέον, έχουμε πρόσφατα υπογράψει Μνημόνιο Συναντίληψης μεταξύ του Επικεφαλής Επιστήμονα και του ΙδΕΚ με το ΚΕΒΕ και την ΟΕΒ, θέτοντας σε τροχιά υλοποίησης ένα ευρύ φάσμα στοχευμένων δράσεων που επιδιώκουν να φέρουν πιο κοντά στην Έρευνα και Καινοτομία τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία του τόπου. Ήδη έχουν αναπτυχθεί κανάλια συνεργασίας με τους άμεσα εμπλεκόμενους φορείς, ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως πρέπει να υιοθετηθεί και ένας νέος τρόπο σκέψης που θα συνδράμει στο να έρθουν πιο κοντά οι διάφοροι φορείς του οικοσυστήματος.
 
Σήμερα ποια είναι τα σημαντικότερα χρηματοδοτικά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη;
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην τελική ευθεία του εθνικού Προγράμματος «RESTART 2016-2020», με προϋπολογισμό €129.5 εκατ.. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι στα πλαίσια του προγράμματος αυτού το Ίδρυμα έχει, τους τελευταίους 12 μήνες, διαθέσει €24 εκατ. για δημιουργία και ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών με προοπτικές διεθνούς διείσδυσης τόσο από νεοσύστατες εταιρίες όσο και από υφιστάμενες επιχειρήσεις. Από εκεί και πέρα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ολοκληρώνεται σύντομα και το Πρόγραμμα «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020», με συνολικό προϋπολογισμό €80 δισ.. Υπάρχουν, ωστόσο, ακόμη αρκετές ανοικτές προσκλήσεις, τις οποίες μπορούν να αξιοποιήσουν οι φορείς και να υποβάλουν τις προτάσεις τους. Εδώ, θα ήθελα να μοιραστώ και ένα ιδιαίτερα θετικό στοιχείο από τη συμμετοχή της Κύπρου στον «ΟΡΙΖΟΝΤΑ 2020». Η χώρα μας έχει αντλήσει μέχρι στιγμής κονδύλια ύψους €245 εκατ., αποτελώντας τη χώρα με τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν απορρόφηση κονδυλίων στην Ευρώπη. Το Πρόγραμμα ετοιμάζεται τώρα να παραδώσει σκυτάλη στο «Ορίζοντας Ευρώπη», το επόμενο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ, με προϋπολογισμό πέραν των €105 δισ., που θα διαρκέσει από το 2021 έως το 2027. Παράλληλα, αυτή την περίοδο πραγματοποιούνται πυρετώδεις διεργασίες για την έναρξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, στο πλαίσιο της οποίας θα διατεθούν τουλάχιστον €100 δισ. για δράσεις που θα ενισχύουν την αποδοτική χρήση των πόρων σε όλους τους τομείς και αποτελεί πρώτης τάξεως ευκαιρία για να απορροφήσει η χώρα μας επιπλέον κονδύλια.