Ποια η ενεργειακή στοχοθέτηση της Κύπρου για την μετάβασή της στην οικονομία του υδρογόνου;

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται εδώ και μερικά χρόνια. Ήδη έχουν γίνει ανταγωνιστικές ως προς την σημερινή οικονομία του άνθρακα, απειλώντας να εκτοπίσουν οριστικά τα συμβατικά ορυκτά καύσιμα που σφράγισαν τη βιομηχανική εποχή κατά τους δύο τελευταίους αιώνες. Πρόκειται ουσιαστικά για μια σημαντική επιτάχυνση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και γενικά των αειφόρων ενεργειακών τεχνολογιών. Η τάση αυτή συνοψίζεται στη φράση: «λιγότερος άνθρακας - περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υδρογόνο».
 
Μέσω της υποχρέωσης μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της αυξανόμενης συμμετοχής των αειφόρων ενεργειακών τεχνολογιών, όπως είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο ενεργειακό ισοζύγιο, οι καθαρές πηγές ενέργειας εκτοπίζουν γοργά τα μη φιλικά προς το περιβάλλον ορυκτά καύσιμα. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι μηχανισμοί αγοράς, π.χ, η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων, οι οποίοι, έχουν τη δυνατότητα να στείλουν ηχηρά μηνύματα στις ενεργειακές αγορές. Αναμένεται ότι οι αλλαγές από δω και μπρος θα γίνουν σε διάστημα λίγων δεκαετιών, θα είναι δηλαδή σαρωτικές συγκρινόμενες με τη μέχρι τώρα εξέλιξη. Συνάμα, με τους σημερινούς ρυθμούς απεξάρτησης από την οικονομία του άνθρακα, εκτιμάται ότι το υδρογόνο θα πετύχει μερίδιο 90% της παγκόσμιας αγοράς γύρω στο 2100. Εκτός βέβαια κι αν υπάρξει επιτάχυνση των αλλαγών και μια πιο αποφασιστική στροφή σε μια οικονομία του υδρογόνου.
 
Η ΕΕ έχει χαράξει αειφόρο ενεργειακή στρατηγική προκειμένου να αντιμετωπισθεί η αλλαγή του κλίματος της γης και να ενισχυθεί η ενεργειακή της ασφάλεια. Η δέσμη προτάσεων θέτει διάφορους φιλόδοξους στόχους σχετικά με την μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων και την χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο κύριος μακροπρόθεσμος στόχος για το έτος 2050 είναι η μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 80%. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρειάζεται η αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισμού η αύξηση της δυναμικότητας των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μεταξύ των Κρατών Μελών. Τελικός σκοπός είναι η μετατροπή του υφιστάμενου ενεργειακού συστήματος της ΕΕ σε ένα αειφόρο και παράλληλα τεχνολογικά αναβαθμισμένο έξυπνο σύστημα όπου η χρήση των ορυκτών καύσιμων θα μειωθεί και μετέπειτα θα εγκαταλειφθεί μεταβαίνοντας προς την οικονομία του υδρογόνου. Για την επίτευξη όμως του πιο πάνω σκοπού χρειάζεται να γίνουν σοβαρές επενδύσεις για την προώθηση των αειφόρων ενεργειακών τεχνολογιών και παράλληλα των τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας. Για την ελαχιστοποίηση του επιπρόσθετου κόστους, προς όφελος των πολιτών τους και κατ’ επέκταση της οικονομίας τους, που αναπόφευκτα θα προκύψει με την χρήση των αειφόρων τεχνολογιών, οι πλείστες χώρες της ΕΕ έχουν ήδη χαράξει μακροπρόθεσμη ολοκληρωμένη αειφόρο ενεργειακή στρατηγική.
 
Η Κύπρος είναι χώρα με πολλές ιδιαιτερότητες. Για παράδειγμα είναι απομονωμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη και η οικονομία της βασίζεται στον τουρισμό. Εξαρτάται από το πετρέλαιο και πλήττεται πολλές φορές από σοβαρή λειψυδρία. Ταυτόχρονα όμως η Κύπρος διαθέτει μεγάλο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως ηλιακής η οποία προσφέρεται προς άμεση εκμετάλλευση και έχει εν δυνάμει αποθέματα φυσικού αερίου. Με βάση την αρχή ενεργούμε σήμερα για να διαμορφώσουμε τον ενεργειακό κόσμο του αύριο πρέπει να αρχίσουμε να εργαζόμαστε από σήμερα για μια περισσότερο βιώσιμη Κύπρο μέχρι το 2050, επιταχύνοντας την μετάβαση της χώρας μας προς την οικονομία του υδρογόνου. Η Κύπρος θα μπορούσε μέχρι το έτος 2050 να μετατραπεί σε πρότυπη πράσινη χώρα φτάνει να προγραμματίσει σωστά.
 
Για παράδειγμα, η Κύπρος έχει εξαιρετικά υψηλό ηλιακό δυναμικό, το υψηλότερο της Ευρώπης, και προσφέρεται για την ευρεία αξιοποίηση ηλιακών εφαρμογών για παραγωγή ενέργειας. Θα μπορούσε η Κύπρος να αποτελέσει πεδίο δοκιμής και εφαρμογής ηλιακών συστημάτων μεγάλης κλίμακας με χρηματοδότηση από σχετικά κονδύλια της ΕΕ. Θα μπορούσε να αποτελέσει κέντρο για την εκπαίδευση και επίδειξη ολοκληρωμένων λύσεων ηλιακών συστημάτων με αποθήκευση και πόλο έλξης επιστημονικού ενδιαφέροντος αφού μακροπρόθεσμα η Κύπρος θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα 100% αυτόνομο ενεργειακά νησί που θα τροφοδοτείται από ηλιακή ενέργεια. Με την ανάπτυξη, εγκατάσταση και χρήση ηλιακών τεχνολογιών ο αριθμός των πράσινων θέσεων εργασίας στις αειφόρες ενεργειακές τεχνολογίες θα μπορούσε να πολλαπλασιαστεί στα επόμενα χρόνια με τη παράλληλη αύξηση της ανταγωνιστικότητας, του μεριδίου αγοράς και του κύκλου εργασιών. Επίσης, ο τραπεζικός τομέας θα πρέπει να αγκαλιάσει την ανάπτυξη των αειφόρων ενεργειακών τεχνολογιών με την κατάρτιση ελκυστικών χαμηλότοκων δανειοδοτικών σχεδίων. Μακροπρόθεσμα η επιτυχής υλοποίηση των πιο πάνω ενεργειών θα προσφέρει στην Κύπρο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα οι οποίες θα οδηγήσουν την χώρα μας στην αειφόρο οικονομική ανάπτυξη.
 
Η Κύπρος θα μπορούσε να θέσει μακροπρόθεσμο στόχο για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο -100% μέχρι το έτος 2050. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να τεθούν ενδιάμεσοι στόχοι -30% για το έτος 2030 και -75% για το έτος 2040. Για την επίτευξη του πάνω στόχου χρειάζεται να τεθούν στόχοι για τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα 30% για το έτος 2030, 75% για το έτος 2040 και 100% για το έτος 2050. Επίσης όσον αφορά τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις μπορούν να τεθούν στόχοι όπως 50% για το έτος 2030, 65% για το έτος 2040 και πέραν του 80% για το έτος 2050. Οι πιο πάνω στόχοι που δίνονται για το 2030 είναι πιο ψηλοί από αυτούς που έχουν τεθεί στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα της Κυπριακής Δημοκρατίας (-21% για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και 23% για τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας). Οι αισιόδοξοι στόχοι μπορεί να γίνουν εφικτοί με τον κατάλληλο σχεδιασμό και με την κατάλληλη παρακολούθηση με την υλοποίηση των διακομματικών συμφωνιών ενεργειακής στρατηγικής στην Κύπρο. Με τελικό προορισμό την μετάβαση της Κύπρου από την σημερινή οικονομία του άνθρακα στην οικονομία του υδρογόνου μέχρι το έτος 2050.
 
Εν’ συντομία μέχρι το έτος 2050, το ενεργειακό σύστημα της Κύπρου θα μπορεί να μεταμορφωθεί σε ένα έξυπνο, ψηφιοποιημένο, ευέλικτο, αποκεντρωμένο, ηλεκτρικά διασυνδεδεμένο και διασυνδεδεμένο με αγωγούς ή/και εικονικούς αγωγούς φυσικού αερίου ή/και υδρογόνου, ενεργειακό σύστημα, όπου θα γίνεται χρήση (α) υδρογόνου σε όλους τους ενεργειακούς τομείς, (β) ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, (γ) συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας και (δ) ηλεκτροκίνησης.
 
Η Κύπρος με σωστό προγραμματισμό μπορεί να αξιοποιήσει στο μέγιστο βαθμό το ενεργειακό δυναμικό της, μετατρέποντας την Κύπρο σε κράτος-παραγωγό και μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας με την δημιουργία κατάλληλων ηλεκτρικών διασυνδέσεων, όπως είναι η EuroAsia Interconnector και η EuroAfrica Interconnector, έτσι ώστε να αρθεί η ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου και συνάμα, η Κύπρος να καταστεί κόμβος διακίνησης ηλεκτρισμού από και προς την ΕΕ και από και προς το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αυξάνοντας παράλληλα την ενεργειακή μας ασφάλεια.
 
Γενικότερα, το υδρογόνο προσφέρει την ευκαιρία να επιλυθούν τα προβλήματα ενεργειακού εφοδιασμού, κλιματικής αλλαγής και ατμοσφαιρικής ρύπανσης που αντιμετωπίζουν οι χώρες της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η μετατροπή του υφιστάμενου ρυπογόνου ενεργειακού συστήματος της Κύπρου αλλά και των χωρών της Νοτιοανατολικής Μεσόγειου σε ένα βιώσιμο ενεργειακό σύστημα που θα βασίζεται σε διαφοροποιημένες πηγές ενέργειας υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης με μακροπρόθεσμο στόχο τη στροφή σε μια οικονομία του υδρογόνου για την ενίσχυση της συνεργασίας και της ευημερίας. Οι χώρες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου μπορούν να πρωτοπορήσουν στην οικονομία του υδρογόνου αφού καταστούν εξαγωγικές χώρες αειφόρου ενέργειας προς την ΕΕ.

Δρ. Ανδρέας Πουλλικκάς
Πρόεδρος Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου