Γιατί το Πληρώνω Όσο Πετώ;

Ο υφιστάμενος τρόπος φορολόγησης των σκυβάλων στον τόπο μας είναι ισοπεδωτικός και άδικος γιατί δεν έχει σχέση με την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγει το κάθε υποστατικό, ενώ το κόστος που δημιουργεί στην κάθε τοπική αρχή το κάθε υποστατικό είναι σχεδόν απόλυτα συνδεδεμένο με την ποσότητα των απορριμμάτων.

Με αυτή την πρακτική, όσοι παράγουν λίγα απορρίμματα, ή τα διαχειρίζονται σωστά, επιδοτούν όσους παράγουν και πετούν πολλά. Με το υφιστάμενο σύστημα, η φορολογία των σκυβάλων είναι ένα ταυτόσημο ποσόν για κάθε οικιακό υποστατικό, ή στην καλύτερη περίπτωση διαφέρει ανάλογα με το μέγεθος του υποστατικού (διαμέρισμα, αριθμός υπνοδωματίων, ισόγειος κατοικία κτλ.) αλλά δεν έχει σχέση με αυτή καθαυτή την παραγωγή των απορριμμάτων. Παράλληλα, και η διανομή του αντίστοιχου κόστους σε εμπορικά υποστατικά (καταστήματα, χώροι εστίασης, γραφεία κτλ.) γίνεται με ένα αφηρημένο (και σίγουρα όχι συστηματικό) τρόπο που και πάλι μικρή σχέση έχει με την ποσότητα απορριμμάτων που παράγει το κάθε υποστατικό. Ενώ το πιο πάνω σύστημα το συνηθίσαμε και τι αποδεχόμαστε, θα ήταν κοινωνικά εντελώς παράδοξο και μη αποδεκτό στο ευρύ κοινό, αν γινόταν η ίδια κατά προσέγγιση χρέωση της κατανάλωσης του ρεύματος, ή του νερού, στα σπίτια των καταναλωτών.

Η εφαρμογή συστημάτων μέτρησης της παραγωγής δημοτικών στερεών απορριμμάτων (ΔΣΑ) σε επίπεδο υποστατικού είναι μια εξέλιξη που τα τελευταία χρόνια βρίσκει εφαρμογή σε πολλά μέρη του κόσμου. Η μετάβαση από ένα αφηρημένο τρόπο κατανομής του κόστους των ΔΣΑ, σε ένα σύστημα μέτρησης της παραχθείσας ποσότητας των ΔΣΑ και της κατανομής του κόστους με βάση αυτή την ποσότητα, καθιστά πιο δίκαιη αυτή την κατανομή. Αυτή η διαφοροποιημένη χρέωση της φορολογίας των ΔΣΑ, έχει επικρατήσει να ονομάζεται συστήματα χρέωσης «Πληρώνω Όσο Πετώ (ΠΟΠ)» ή «Pay As You Throw (PAYT)», στα Αγγλικά. Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις μέτρησης της ποσότητας των ΔΣΑ, η μία με το βάρος και η άλλη με τον όγκο. Στην Κύπρο, έχει ήδη αποφασιστεί από το αρμόδιο Υπουργείο πως σε πρώτη φάση θα εφαρμοστούν υποχρεωτικά συστήματα ΠΟΠ με βάση τον όγκο και προπληρωμένη σακούλα σκυβάλων.

Το σύστημα ΠΟΠ είναι ένα δίκαιο σύστημα τιμολόγησης των απορριμμάτων κατά το οποίο όσοι παράγουν μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων πληρώνουν και υψηλότερα τέλη για τη διαχείρισή της. Εισάγεται πλέον με αξιόπιστο τρόπο η λογική της μέτρησης των αποβλήτων (είτε με το βάρος, είτε με τον όγκο), και η χρέωση της υπηρεσίας ανάλογα με τη χρήση της. Καθίσταται με αυτό τον τρόπο η φορολογία των σκυβάλων πολύ πιο δίκαιη και ακριβής και διαμορφώνονται οι συνθήκες για να εφαρμόζεται πρακτικά η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Με την εφαρμογή του συστήματος ΠΟΠ δίνεται ένα οικονομικό κίνητρο στο κάθε νοικοκυριό ή επιχείρηση να μειώσουν τα απορρίμματά του, συμμετέχοντας ενεργά στην ανακύκλωση και την οικιακή κομποστοποίηση.
Από σχετικές έρευνες προκύπτει ότι οι ευρωπαϊκές πόλεις που έχουν εφαρμόσει κάποιο σύστημα ΠΟΠ επιτυγχάνουν μεταξύ άλλων κατά μέσο όρο 35% στο ποσοστό χωριστής συλλογής (υλικά που έχουν συλλεχθεί χωριστά / παραγόμενες ποσότητες ΔΣΑ) ενώ οι πόλεις που εφαρμόζουν ένα ενιαίο σύστημα χρέωσης για τη διαχείριση των αποβλήτων (της εφαρμόζεται μέχρι στιγμής στην Κύπρο), έχουν καταφέρει να επιτύχουν κατά μέσο όρο μόλις 17% ποσοστό χωριστής συλλογής και ποσοστό ανακύκλωσης 25%, ή και χαμηλότερο. Παράλληλα, με την αύξηση των ποσοστών χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης, το ποσοστό τελικής διάθεσης έχει τη δυνατότητα να μειωθεί κατά 10%μέχρι 70%.

Μέσω του συστήματος ΠΟΠ, ο πολίτης γίνεται ο κύριος υπεύθυνος για τα απορρίμματα που παράγει και αποκτά άμεσο κίνητρο να τα διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (συμμετέχοντας στην ανακύκλωση και την κομποστοποίηση), με σκοπό να μειώσει τη χρέωσή του για την τελική διαχείρισή της. Με το σύστημα αυτό συμμετέχει ο της στη μείωση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των αποβλήτων του, μειώνοντας το κόστος για την Τοπική Αρχή αλλά και για τον ίδιο.

Με την εφαρμογή της Συστήματος ΠΟΠ επιτυγχάνονται κυρίως τα εξής:

• Είναι η πρακτική εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».
• Είναι η πλέον δίκαιη μορφή φορολόγησης των σκυβάλων.
• Δημιουργεί κίνητρο σε όποιον μειώνει τα απορρίμματα του (μειώνει, ανακυκλώνει, κομποστοποιεί) και αντικίνητρο σε όποιον δεν το κάνει.
• Βοηθά τα προγράμματα διαλογής στην πηγή και τα προγράμματα κομποστοποίησης. Με το ΠΟΠ όπου εφαρμόστηκε, υπήρξε άμεση αύξηση της τάξης του 20 – 35% των ποσοτήτων των υλικών που διοχετεύονται από τα νοικοκυριά στα προγράμματα ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
• Δημιουργεί καλύτερη αντίληψη στο κοινό για το οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος της διαχείρισης των απορριμμάτων.
• Βελτιώνει της παρεχόμενες υπηρεσίες καθαριότητας από την Τοπική Αρχή και της συνθήκες στην πόλη.
• Μειώνει το συνολικό κόστος διαχείρισης των αποβλήτων της Τοπικής Αρχής με αντίστοιχα οικονομικά οφέλη για της δημότες.
• Κάνει συμμέτοχο τον πολίτη στη διαδικασία εφαρμογής της νομοθεσίας.
• Ευθυγραμμίζει τα οικονομικά συμφέρονται του πολίτη με αυτά της Τοπικής Αρχής και του κράτους.

*Σύμβουλος Διαχείρισης Αποβλήτων, Υποψήφιος Διδάκτορας Διοίκησης Πανεπιστήμιο Κύπρου,
Parpounas Sustainability Consultants Ltd