Πιο επίκαιρη από ποτέ η ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης στη Δημόσια Υγεία

Δε χρειάζεται να είναι κανείς καθημερινός αναγνώστης των εφημερίδων ή των λοιπών διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης για να διαπιστώσει την εντεινόμενη ανησυχία που προκαλούν σε παγκόσμιο επίπεδο η αύξηση των κρουσμάτων του θανατηφόρου ιού Έμπολα στο Κονγκό και την Ουγκάντα, καθώς και η επιδημία του Δάγκειου πυρετού στις Ονδούρες, τις Φιλιππίνες και το Μπαγκλαντές.

Σε ό, τι αφορά τον παλιό μας γνώριμο Έμπολα και σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περισσότεροι από 1.600 άνθρωποι πεθάνει εξαιτίας του Έμπολα στο Κονγκό, ενώ από το 2014 μέχρι το 2016 - σε διάστημα δύο μόλις ετών- ο ιός κόστισε τη ζωή σε πάνω από 11.000 ανθρώπους σε περιοχές της Δυτικής Αφρικής. Υπό το φως αυτών των εξελίξεων μόλις πριν λίγες ημέρες ο ΠΟΥ κήρυξε την έκρηξη του Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ως παγκόσμια έκτακτη κατάσταση για την υγεία, υπενθυμίζοντας σε όλους μας κάτι εξαιρετικά σημαντικό που δυστυχώς φαίνεται πως συχνά λησμονούμε· ότι οι ιοί δε γνωρίζουν ούτε σύνορα, ούτε ηπείρους, ούτε χώρες. 

Η παραδοχή αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον αν αναλογιστούμε ότι ζούμε σε μια εποχή στην οποία η μετακίνηση πληθυσμών, σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου, έχει ξεπεράσει κάθε ιστορικό προηγούμενο και δεν αναμένεται να ανακοπεί.

Συνεπώς το ότι ο Έμπολα ή και άλλες σοβαρές ιογενείς λοιμώξεις δεν έχουν φτάσει ακόμη στη «γειτονιά» μας, δε σημαίνει επ’ ουδενί ότι αποτελούν μη υπολογίσιμους αντιπάλους για την ανθρωπότητα.

Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε ένα βασικό συμπέρασμα· Κάθε χώρα, όσο απομακρυσμένη κι αν είναι από το επίκεντρο μιας επιδημίας, οφείλει να είναι σε καθεστώς διαρκούς επαγρύπνησης και ετοιμότητας, αποτελεσματικά θωρακισμένη και οργανωμένη για να είναι σε θέση να αναχαιτίσει την εξέλιξη μιας πιθανής απειλής για τη δημόσια υγεία.

Αναντίρρητα η δημόσια υγεία, πέρα του ότι αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, συνιστά παράλληλα επένδυση για τη διατήρηση και βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου κάθε σύγχρονου δημοκρατικού κράτους. Τόσο οι υφιστάμενες όσο και οι αναδυόμενες προκλήσεις στον υγειονομικό τομέα απαιτούν δράσεις δημόσιας υγείας σε διεθνές επίπεδο που στοχεύουν μεταξύ άλλων στη διαμόρφωση δομών, προγραμμάτων και μέτρων και με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της υγείας, την εξοικονόμηση δημόσιων πόρων και τον έλεγχο των επιδημιών. Με άλλα λόγια η ποιοτική δημόσια υγεία προϋποθέτει πριν και πάνω από όλα οργανωμένη πρόληψη μέσα από σοβαρές επενδύσεις για κλινική και εργαστηριακή ετοιμότητα σε επίπεδο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας.

Άποψή μου είναι ότι οι περισσότερες χώρες – συμπεριλαμβανομένης της δικής μας, όπως άλλωστε προβλέπεται στο Στρατηγικό Σχέδιο 2018-2020 του Υπουργείου Υγείας – χρειάζεται να εστιάσουν περαιτέρω σε αυτόν τον τομέα, να αναπτύξουν, δηλαδή, κατάλληλα εργαλεία και να ενισχύσουν τις ήδη υπάρχουσες δομές της δημόσιας υγείας για τη βελτιωμένη διαχείριση και αντιμετώπιση περιστατικών που ενδέχεται να αποτελέσουν στο μέλλον απειλή για τη δημόσια υγεία των πολιτών. Για να οχυρωθεί μια χώρα απέναντι σε επιδημίες, όπως αυτές του ιού Έμπολα, του ιού Ζίκα και άλλων εκατοντάδων γνωστών και άγνωστων παθογενειών που μεταδίδονται στον άνθρωπο από ποικίλες πηγές, πρέπει να μπορεί να βασίζεται στις δομές του Συστήματος Υγείας που διαθέτει και να μην καταφεύγει σε πυροσβεστικές λύσεις, όταν οι καταστάσεις είναι ήδη κρίσιμες.

Η δημόσια υγεία είναι η ναυαρχίδα ενός Συστήματος Υγείας και το επίπεδο των υποδομών της αντανακλά την ποιότητα της πρόληψης, είτε σε επίπεδο πρωτογενούς όπως αναφέραμε πιο πάνω σε σχέση με τα μεταδιδόμενα νοσήματα, αλλά και τα μη-μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, κλπ., είτε  σε επίπεδο δευτεροβάθμιας πρόληψης σε σχέση με την αναχαίτιση της εξελικτικής πορείας των χρόνιων ασθενειών. 

Στο πολύ σημαντικό ζήτημα της Δημόσιας Υγείας και τις διάφορες πτυχές που άπτονται αυτού, θα επανέλθω σύντομα με συνέχεια της αρθρογραφίας μου.

* Δρ Ανδρούλλα Ελευθερίου
BSC, MSc, PhD