ΦΠΑ και Κρυπτονομίσματα

Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι επιχειρήσεις αναζητούν συνεχώς νέους και πιο αποτελεσματικούς τρόπους διεκπεραίωσης των δραστηριοτήτων τους. Μεταξύ πολλών καινοτομιών, η προσπάθεια μείωσης του χρόνου και του κόστους των συναλλαγών οδήγησε στη δημιουργία μιας νέας μορφής χρήματος, τα κρυπτονομίσματα. Εκτός από την ψηφιακή τους μορφή, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι το γεγονός ότι δεν χρειάζεται η παρέμβαση μιας κεντρικής αρχής όπως η τράπεζα για να πραγματοποιηθεί μια συναλλαγή με κρυπτονομίσματα. Αυτό επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας την τεχνολογία blockchain.

Πριν λίγα χρόνια, έκανε την εμφάνισή του το διασημότερο κρυπτονόμισμα στον κόσμο, το Bitcoin. Το Bitcoin έφερε τεράστια αναστάτωση στις παγκόσμιες αγορές όταν το 2017 η αξία του εκτοξεύτηκε μέσα σε 1 χρόνο από 1.000 δολάρια σε σχεδόν 20.000 δολάρια. Έπειτα, ακολούθησε μια πτωτική πορεία, λόγω της αβεβαιότητας που υπάρχει η οποία πηγάζει από την έλλειψη σχετικών νομοθεσιών. Παρόλα αυτά, το Bitcoin, καθώς και άλλα κρυπτονομίσματα που ακολούθησαν την πορεία του, αποκτούν όλο και μεγαλύτερη δημοσιότητα και ξεκίνησαν να γίνονται αποδεκτά από παγκόσμιους οργανισμούς όπως η Microsoft. Όσο αυξάνεται η χρήση των κρυπτονομισμάτων από άτομα και επιχειρήσεις, αυξάνονται και τα ερωτήματα για τη νομική τους υπόσταση, αλλά και τον φορολογικό τους χειρισμό.

Υπόκεινται στον ΦΠΑ οι συναλλαγές που σχετίζονται με κρυπτονομίσματα ή είναι εξαιρούμενες;
Πιο κάτω εξετάζονται εν συντομία όλες οι σχετικές υπηρεσίες βάσει των εγγράφων εργασίας με αριθμό 811, 854 και 892 που κοινοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά από επίσημες συνεδριάσεις. Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει νομοθετική εξουσία και ο ρόλος της είναι απλά συμβουλευτικός.

1.    Συναλλαγές ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων με συμβατικά νομίσματα
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση C-264/14 έθεσε τις βάσεις για τον φορολογικό χειρισμό των κρυπτονομίσματων όσον αφορά τον ΦΠΑ. Πριν τη σχετική απόφαση, υπήρχε διαφωνία μεταξύ των Κρατών Μελών για το αν τα κρυπτονομίσματα πρέπει να θεωρούνται ως συνάλλαγμα, διαπραγματεύσιμος τίτλος ή ψηφιακό προϊόν. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι τα κρυπτονομισμάτα αποτελούν συνάλλαγμα γιατί ο κύριος σκοπός τους είναι να χρησιμοποιούνται ως μέσο πληρωμής και έκρινε ότι οι συναλλαγές ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων με συμβατικά νομίσματα, αλλά και το αντίθετο, θεωρούνται ως παροχή υπηρεσιών σύμφωνα με το Άρθρο 2(1) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας, οι οποίες είναι εξαιρούμενες σύμφωνα με το Άρθρο 135(1)(e).

2.    Παράδοση αγαθών και παροχή υπηρεσιών, που υπόκεινται στον ΦΠΑ και πληρώνονται με κρυπτονομίσματα
Όσον αφορά τον ΦΠΑ, ο φορολογικός χειρισμός είναι ακριβώς ο ίδιος με την παράδοση αγαθών και παροχή υπηρεσιών που πληρώνονται με παραδοσιακά νομίσματα. Όταν η τιμή αναγράφεται σε κρυπτονόμισμα, το φορολογητέο ποσό θα είναι το αντίστοιχο ποσό στο επίσημο νόμισμα του κάθε Κράτους Μέλους. Είναι αδύνατον όμως να προκαθοριστεί η πιο αντιπροσωπευτική αγορά συναλλάγματος για το κάθε Κράτος Μέλος και επίσης τα κρυπτονομίσματα δεν ελέγχονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Επομένως, σύμφωνα με εισήγηση της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, θα μπορούσε να χρησιμοποιείται ως συναλλαγματική ισοτιμία η αγοραία αξία του κρυπτονομίσματος, η οποία θα εκτιμάται υπό την ευθύνη του ίδιου του φορολογούμενου. Σημειώνεται ότι τα κρυπτονομίσματα αποτελούν τη χρηματική αντιπαροχή για την αγορά αγαθών/υπηρεσιών και επομένως η σχετική συναλλαγή δεν αποτελεί ανταλλαγή αγαθών.

3.    Παροχή υπηρεσιών ψηφιακών πορτοφολιών (digital wallets)
Οι υπηρεσίες ψηφιακών πορτοφολιών παρέχουν την εφαρμογή η οποία επιτρέπει στους κατόχους κρυπτονομισμάτων να αποθηκεύουν τα κρυπτονομίσματά τους, να ελέγχουν το υπόλοιπό τους και να στέλνουν και να λαμβάνουν κρυπτονομίσματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται δωρεάν, επομένως δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ. Στις περιπτώσεις που υπάρχει χρέωση, οι σχετικές υπηρεσίες υπόκεινται στον ΦΠΑ επειδή παρέχουν απλά το ψηφιακό περιβάλλον για συναλλαγές με κρυπτονομίσματα και δεν συντελούν στην πραγματική διεκπεραίωση των συναλλαγών. Ο χειρισμός αυτός ακολουθεί την ίδια λογική με τις υπηρεσίες SWIFT, οι οποίες υπόκεινται στον ΦΠΑ.

4.    Παροχή υπηρεσιών εξόρυξης κρυπτονομισμάτων (mining)
Προκειμένου να ολοκληρωθεί η μεταφορά κρυπτονομισμάτων από ένα χρήστη σε κάποιον άλλο, πρέπει να γίνει επαλήθευση της συναλλαγής από τους λεγόμενους miners, ώστε να αυξηθεί η αξιοπιστία της συναλλαγής. Οι miners εργάζονται σε εθελοντική βάση και ανταμείβονται από το σύστημα με νέα κρυπτονομίσματα για κάθε συναλλαγή που επαληθεύουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι χρήστες προσφέρουν εθελοντικά μια αμοιβή έτσι ώστε η συναλλαγή τους να επαληθευτεί πιο σύντομα. Εφόσον η αμοιβή προσφέρεται εθελοντικά, δεν μπορεί να θεωρηθεί αντιπαροχή για τις υπηρεσίες εξόρυξης κρυπτονομισμάτων, αλλά φιλοδώρημα. Επομένως, οι υπηρεσίες αυτές δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ. Στο μέλλον όμως, όταν επιτευχθεί το μέγιστο όριο κρυπτονομισμάτων (για παράδειγμα το Bitcoin έχει όριο 21.000.000 bitcoins), η χρηματική αμοιβή θα καταστεί υποχρεωτική. Εν πάση περιπτώσει, ακόμα και αν οι σχετικές υπηρεσίες θεωρηθούν ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ, είναι εξαιρούμενες σύμφωνα με τα άρθρα 135(1)(d) και 135(1)(e) καθώς σχετίζονται με συνάλλαγμα και είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος και τη μεταφορά κρυπτονομισμάτων μεταξύ των χρηστών.

5.    Υπηρεσίες διαμεσολάβησης που παρέχονται από πλατφόρμες συναλλάγματος
Σε αντίθεση με τις συναλλαγές ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων με συμβατικά νομίσματα, που περιγράφονται στο σημείο 1, όπου το πρόσωπο που παρέχει την υπηρεσία αγοράζει και πουλά ο ίδιος τα κρυπτονομισμάτα με περιθώριο κέρδους, οι υπηρεσίες διαμεσολάβησης παρέχουν απλά την πλατφόρμα συναλλάγματος όπου ενδιαφερόμενοι αγοράζουν και πουλούν κρυπτονομίσματα. Μερικές φορές, το δικαίωμα χρησιμοποίησης της πλατφόρμας παρέχεται έναντι χρηματικής αντιπαροχής. Στις περιπτώσεις αυτές, οι υπηρεσίες διαμεσολάβησης υπόκεινται στον ΦΠΑ καθώς παρέχουν απλά τον διαδικτυακό χώρο όπου γίνονται οι συναλλαγές.

Με την παγκόσμια διάδοση των κρυπτονομισμάτων, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη για νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και τα έγγραφα εργασίας της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, αναμένεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία και τα άλλα Κράτη Μέλη θα καταλήξουν σε μια κοινή νομοθεσία για τα κρυπτονομίσματα, έτσι ώστε να μειωθεί η αβεβαιότητα και να μπορούν να προσελκύσουν επενδυτές. Μέχρι τότε, παρά την απουσία σχετικών νόμων, οι επιχειρήσεις πρέπει να σιγουρευτούν ότι ακολουθούν ένα λογικό και σταθερό φορολογικό χειρισμό, έτσι ώστε να αποφύγουν μελλοντικές διαφωνίες με τις φορολογικές αρχές.

Το παρών άρθρο προορίζεται απλά για ενημέρωση και σε καμία περίπτωση δεν έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. Η έμπειρη ομάδα της PwC βρίσκεται στη διάθεσή σας για να συζητήσετε για θέματα ΦΠΑ και να σας παρέχει εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Ο Νικόλας Κοντοζής είναι Associate, PwC