Κυριάκος Κόκκινος: The new era of digitalization

Επικεφαλής Επιστήμονας για την Έρευνα και την Καινοτομία της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι από τον Ιανουάριο του 2019 ο Κυριάκος Κόκκινος. Στόχος του ιδίου, όπως μας είπε, στο πλαίσιο του νέου αυτού θεσμού που εδώ και μερικούς μήνες υπηρετεί, είναι η ανάπτυξη του ψηφιακού μετασχηματισμού βάσει των αναγκών της κοινωνίας και των πολιτών με καινοτόμες δραστηριότητες και στοχευμένες επενδύσεις. 
 
Τον Οκτώβριο του 2018 υιοθετήθηκε, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, το νέο Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης Έρευνας και Καινοτομίας, οπότε αποφασίστηκε η σύσταση του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΣΕΚ) και η θέσπιση του θεσμού του Επικεφαλής Επιστήμονα για την Έρευνα και την Καινοτομία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
 
Στις 31 Ιανουαρίου 2019 πραγματοποιήθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο η τελετή διαβεβαίωσης, με τον Κυριάκο Κόκκινο να αναλαμβάνει τον ρόλο αυτό.
Πρόκειται για ένα καινούργιο θεσμό, η υιοθέτηση του οποίου γίνεται στη βάση πρακτικών άλλων χωρών με ισχυρές επιδόσεις στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας, όπως είναι το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Βασική αποστολή του επικεφαλής επιστήμονα είναι ο συντονισμός του εθνικού πλαισίου έρευνας και καινοτομίας σε επίπεδο πολιτικής, διαδραματίζοντας καθοδηγητικό ρόλο, όπως και η συνεισφορά στη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής, καθώς αποτελεί ex-officio μέλος του ΕΣΕΚ.
 
ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ
Ποια φιλοσοφία διέπει τον νέο θεσμό;
Απώτερος σκοπός του νέου συστήματος είναι η οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης της Κύπρου, με βασικούς πυλώνες του την έρευνα και την καινοτομία, που θα συμβάλλει παράλληλα στην ενίσχυση της κοινωνικής ευημερίας. Το ευρύτερο πλαίσιο στρατηγικής, καθώς και το σχέδιο δράσης που βρίσκονται υπό επεξεργασία στην παρούσα φάση από το ΕΣΕΚ, ευθυγραμμίζονται με την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υιοθέτηση συγκεκριμένων αποστολών, που στοχεύουν στην υλοποίηση δράσεων έρευνας και καινοτομίας προς την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων και προκλήσεων, όπως, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η ανάπτυξη έξυπνων πόλεων και η αειφόρος παραγωγή τροφίμων.
 
Ποιος ο κυριότερος στόχος υιοθέτησής του;
Κύριος στόχος σε αυτό το πλαίσιο είναι η καλύτερη διασύνδεση των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και των πολιτών, βοηθώντας τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να κατανοήσουν την αξία των επενδύσεων σε καινοτόμες δράσεις και των οφελών που απορρέουν από αυτές. Ουσιαστική είναι, επίσης, η σύνδεσή τους με βασικούς εταίρους του οικοσυστήματος, όπως είναι οι φορείς παραγωγής γνώσης - πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα - και οι επιχειρήσεις.
 
Τι σημαίνει για τις επιχειρήσεις και τη χώρα μας η επένδυση στο digitalization;
Καταρχάς, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ψηφιοποίηση ή καλύτερα ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν είναι απλώς η μετατροπή όλων των διαδικασιών σε ψηφιακή μορφή. Στην πραγματικότητα αφορά μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο σκέψης, ώστε να προσαρμόσουμε στο νέο ψηφιακό περιβάλλον όλα τα προϊόντα και τις διαδικασίες. Στο πλαίσιο αυτό, ο ψηφιακός μετασχηματισμός σε ένα μεγάλο του μέρος μπορεί να είναι καινοτομία, καθώς έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει τα υφιστάμενα προϊόντα και διαδικασίες ή ακόμα και να οδηγήσει σε δραστικές, μετασχηματιστικές καινοτομίες.
 
Ποιες βασικές αλλαγές επιφέρουν στην αγορά οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες;
Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες έχουν επιταχύνει τον ρυθμό με τον οποίο νέες μετασχηματιστικές καινοτομίες υιοθετούνται σε όλους τους τομείς της οικονομίας, δημιουργώντας σε μεγάλο βαθμό προκλήσεις και έντονο ανταγωνισμό για τις υφιστάμενες επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα δημιουργούν τεράστιες ευκαιρίες, τις οποίες μπορούν οι εταιρείες και οι οργανισμοί να αξιοποιήσουν με τη χρήση σχετικά εύκολα προσβάσιμων εργαλείων.
 
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΤΑ ΟΦΕΛΗ
Ποιες οι σημαντικότερες προκλήσεις, που αντιμετωπίζει η Κύπρος, στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας;
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις αποτελεί η μετατροπή της επιστημονικής γνώσης, που παράγεται στα ερευνητικά μας ιδρύματα, σε καινοτόμα και ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, με δυνατότητες να ανταγωνιστούν στη διεθνή αγορά. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφέρουμε πως το επίπεδο της έρευνας, που πραγματοποιείται στη χώρα μας, είναι ιδιαίτερα υψηλό και αυτό αποδεικνύεται από τις σημαντικές επιτυχίες της Κύπρου στην εξασφάλιση κονδυλίων από ευρωπαϊκά προγράμματα.
 
Θα μπορούσατε να μας δώσετε περισσότερα στοιχεία γι’ αυτή την επιτυχία της Κύπρου;
Η Κύπρος κατατάχθηκε πρόσφατα πρώτη στο κατά κεφαλήν καθαρό οικονομικό όφελος από την εξασφάλιση κονδυλίων, σε σχέση με τη συνεισφορά της, από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την ίδια ώρα, μέσα από τις επιτυχίες των κυπριακών προτάσεων στο πρόγραμμα Teaming, δύο κέντρα αριστείας, τα ερευνητικά κέντρα ΚΟΙΟΣ και RISE, βρίσκονται σε φάση υλοποίησης με χρηματοδότηση συνολικού ύψους €30 εκατ. από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα πρέπει να πούμε πως η δημιουργία υποδομών, όπως είναι τα κέντρα αριστείας για την έρευνα και την καινοτομία, συνεισφέρουν, επίσης, στην αναβάθμιση της ελκυστικότητας της Κύπρου στον τομέα, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την προσέλκυση εναλλακτικών επενδύσεων, πρόσθετες θέσεις απασχόλησης, καθώς και τις συνθήκες για επαναπατρισμό διακεκριμένων Κύπριων επιστημόνων. 
 
Πώς μπορούν να προσελκυσθούν στην όλη προσπάθεια Κύπριοι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό;
Οι Κύπριοι επιστήμονες και επαγγελματίες ανά το παγκόσμιο θα πρέπει να συνεισφέρουν ενεργά και με κάθε δυνατό τρόπο στην ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας στη χώρα μας, μέσα από αμοιβαία επωφελείς συνεργασίες και συνέργειες με το κυπριακό ερευνητικό και επιχειρηματικό περιβάλλον.                                                                    Εμείς θα επιδιώξουμε να δημιουργήσουμε τέτοιες συνθήκες συνεργασιών, ακόμη και για επαναπατρισμό επιστημόνων μας στην Κύπρο, όπως και ευκαιρίες για αξιοποίησή τους μέσα από τα υφιστάμενα πεδία δραστηριοποίησής τους στο εξωτερικό.
 
Σημαντική πρόκληση παραμένει η ανάπτυξη της επιχειρηματικής κουλτούρας στην Κύπρο με έμφαση στην καινοτομία και την εξωστρέφεια. Πώς θα κινηθείτε στο κεφάλαιο αυτό;
Στόχος μας είναι η οικονομία του τόπου να καταστεί πιο ανταγωνιστική και παράλληλα ανθεκτική σε εξωγενείς παράγοντες, περιορίζοντας την εξάρτησή της από παραδοσιακούς τομείς, όπως είναι αυτός του τουρισμού, που αποτελεί μία βιομηχανία ευάλωτη σε διάφορες συνθήκες, όπως η τρομοκρατία, η περιφερειακή αστάθεια, οι ισοτιμίες συναλλαγμάτων και η παγκόσμια οικονομική κρίση.
Για την καλλιέργεια αυτής της κουλτούρας σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το εκπαιδευτικό σύστημα. Η παιδεία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την έρευνα και την καινοτομία και στόχος μου, ως επικεφαλής επιστήμονας, είναι η επένδυση στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM), καθώς και της επιχειρηματικότητας, από το στάδιο της πρωτοβάθμιας μέχρι και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Προς αυτή την κατεύθυνση έχουμε ήδη ανοίξει κανάλια συνεργασίας με αρκετούς από τους εμπλεκόμενους φορείς.
 
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΣΜΟΥ
Ποια είναι τα επόμενα βήματα που θα κάνετε για επίτευξη των στόχων σας;
Σε αυτό το στάδιο θα υποβάλουμε τον ερχόμενο Μάιο στον Υπουργό Οικονομικών και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έναν οδικό χάρτη για υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων, στο πλαίσιο ενός ενιαίου στρατηγικού πλαισίου για έρευνα και καινοτομία που ετοιμάζεται από το ΕΣΕΚ. Παράλληλα, εργαζόμαστε συστηματικά για την ενδυνάμωση των συνεργασιών μεταξύ της Κύπρου και χωρών με ανεπτυγμένα οικοσυστήματα έρευνας και καινοτομίας, όπως το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και άλλων που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης τέτοιων, όπως είναι η Πολωνία.
 
Σε ποιους άξονες θα κινηθείτε;
Οι βασικοί άξονες, στους οποίους θα κινηθεί ο δικός μου ρόλος ως Επικεφαλής Επιστήμονας, είναι οι ακόλουθοι:
• H περαιτέρω ενίσχυση της βασικής έρευνας και της επιστημονικής αριστείας, αφού αυτή είναι προϋπόθεση για διασφάλιση της βιωσιμότητας του οικοσυστήματός μας.
• Η έμφαση σε κίνητρα για καινοτομία στις επιχειρήσεις, μέσα από πολιτικές και πρακτικά βήματα.
• Μέσα από την οριζόντια ενορχήστρωση του οικοσυστήματος και ιδιαίτερα της παιδείας, να καταφέρουμε να ενθαρρύνουμε και να στηρίξουμε μεγιστοποίηση της συνεργασίας μεταξύ του επιχειρηματικού κόσμου, της ερευνητικής κοινότητας και της πολιτείας.
Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικό είναι να αντιληφθούμε πως η Κύπρος, παρά το μικρό της γεωγραφικό μέγεθος, στα θέματα επιστήμης, έρευνας και καινοτομίας δεν αποτελεί «νησί», αλλά γέφυρα συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής. 
Η Κύπρος, παρά το μικρό της γεωγραφικό μέγεθος, στα θέματα έρευνας και καινοτομίας δεν αποτελεί «νησί», αλλά γέφυρα συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής. Οι Κύπριοι επιστήμονες και επαγγελματίες ανά το παγκόσμιο θα πρέπει να συνεισφέρουν ενεργά στην ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας
στη χώρα μας
 
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ
Με ποιους τρόπους μπορεί ο δημόσιος τομέας να προσεγγίσει περαιτέρω
θέματα καινοτομίας;
H υιοθέτηση καινοτομίας στον δημόσιο τομέα μπορεί να παρέχει πολλαπλασιαστικό όφελος κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού αποδεκτών στους οποίους απευθύνεται. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι στιγμής τόσο η ανάπτυξη ερευνητικής δραστηριότητας όσο και η υιοθέτηση καινοτομίας από το δημόσιο τομέα είναι περιορισμένη. Ο ορισμός συντονιστών έρευνας και καινοτομίας σε κάθε υπουργείο και η δημιουργία της επιτροπής τους υπό την προεδρία του Επικεφαλής Επιστήμονα αναμένεται να λειτουργήσει θετικά ως προς την ανάπτυξη κατάλληλης κουλτούρας εντός των υπουργείων και τη μεταξύ τους συνεργασία για συντονισμό των τομεακών πολιτικών και τον αποδοτικό χειρισμό θεμάτων διατομεακού χαρακτήρα. Μεταξύ άλλων, στόχος μας είναι να καταγράψουμε τις βασικές ανάγκες των υπουργείων για διεξαγωγή έρευνας επικεντρωμένης σε συγκεκριμένα θέματα, καθώς και βασικές απαιτήσεις σε νέες τεχνολογίες και καινοτόμες λύσεις. Επιδιώκουμε να λειτουργήσουμε ως καταλύτης για διασύνδεσή τους με τους φορείς του οικοσυστήματος καινοτομίας, δημιουργώντας εν δυνάμει συνεργασίες και κτίζοντας συνέργειες, οι οποίες απουσιάζουν σε σημαντικό βαθμό από το σημερινό οικοσύστημα.