Η κλιμάκωση των προκλήσεων της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ και η σημασία τους

Εκεί που κάποιοι περίμεναν να  ησυχάσουμε μετά την αποχώρηση του γεωτρητικού σκάφους ‘’Fatix’’ από την περιοχή δυτικά της Πάφου, της εν δυνάμει Κυπριακής ΑΟΖ και του γεωτρυπάνου ‘’Yavuz’’ από την περιοχή της κατεχόμενης από την Τουρκία Κυπριακής ΑΟΖ, νότια από τις ακτές της Καρπασίας, η Τουρκία κλιμάκωσε τις προκλήσεις της με την μετακίνηση του ‘’Yavuz’’, στο πρόσφατα αδειοδοτημένο, στις εταιρίες της Γαλλο-Ιταλικής κοινοπραξίας, Total-Eni, τεμάχιο 7, αυτή τη φορά εντός της διακηρυγμένης και επικυρωμένης από την Κυπριακή Βουλή και δεδηλωμένης στον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.  (θέση 3 στον επόμενο χάρτη-1)  Χάρτης-1: Διεκδικήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο

Είναι γνωστό ότι η Τουρκία δεν υπέγραψε το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας,  διαφωνώντας κάθετα με το άρθρο 121 το οποίο δίνει δικαιώματα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στους νησιωτικούς χώρους. Αντί αυτού ισχυρίζεται ότι ακολουθεί ένα άλλο, δικό της ‘’διεθνές δίκαιο’’, το οποίο αλλάζει και προσαρμόζει όπως θέλει και  το οποίο δεν δίνει κανένα τέτοιο δικαίωμα στους νησιωτικούς χώρους. Ούτε στα νησιά του Αιγαίου, ούτε στην Ρόδο, ούτε στην Κάρπαθο αλλά ούτε και στην Κρήτη.

Όσο για την Κυπριακή Δημοκρατία, κράτος μέλος του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), την θεωρεί εκλιπούσα και ανύπαρκτη! Ακόμα και  στην κατεχόμενη (από την ίδια την Τουρκία) περιοχή της Βόρειας Κύπρου, δεν αναγνωρίζει δικαιώματα υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο του ΟΗΕ.

Αντίθετα διαμοιράζει τις θαλάσσιες ζώνες σύμφωνα με το δικό της ‘’διεθνές δίκαιο’’, δίνοντας στο ψευδοκράτος της βόρειας Κύπρου περιορισμένα δικαιώματα. Πέραν αυτού η Τουρκία ‘’απονέμει’’ στους Τουρκοκύπριους δικαιώματα επί της ελεύθερης και διεθνώς αναγνωρισμένης νότιας κυπριακής ΑΟΖ. Και ως ‘’αντιπαροχή’’,  η ελεγχόμενη από την Άγκυρα τουρκοκυπριακή διοίκηση, παραχωρεί στην Τουρκική Κρατική Εταιρία Πετρελαίου (TPAO) αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης σε αυτές της περιοχές ! ‘’Γιάννης πίνει, Γιάννης κερνά’’!

Από την άλλη φροντίζει να "δίνει" επί πλέον θαλάσσιο χώρο στα γειτονικά κράτη με την Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Λίβανο, εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, θέλοντας να τα δελεάσει για να αποσυρθούν από τις συμφωνίες διαμοιρασμού των θαλάσσιων ζωνών στη βάση της  μέσης γραμμής, τις οποίες υπόγραψαν με το Κράτος της Κύπρου. Με αυτό τον ‘’γενναιόδωρο’’ τρόπο, η Τουρκία "δίνει" στην Αίγυπτο και το Ισραήλ, ακόμα και τις ανακαλύψεις των κοιτασμάτων που έγιναν στην κυπριακή ΑΟΖ. Η Τουρκία ‘’μοιράζει’’ λοιπόν απλόχερα … περιουσία που δεν της ανήκει. Αυτό φυσικά δεν έγινε στην πράξη. Αντίθετα ενισχύθηκαν οι τριμερείς συμμαχίες Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ και Κύπρου-Ελλάδας-Αιγύπτου. 

Ο χάρτης -1, τουρκικής επινόησης και προέλευσης, αποτυπώνει τις παραπάνω παρατηρήσεις. Η κόκκινη περιοχή Α είναι η υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας σύμφωνα με το δικό της ‘’διεθνές δίκαιο’’. Η ροζ περιοχή Β είναι η σύμφωνα με την Τουρκία, περιοχή όπου οι Τουρκοκύπριοι έχουν ‘’δικαιώματα’’,  τα οποία, με την σειρά τους, εκχώρησαν στην TPAO. Τα δε κοιτάσματα ‘’Γλαύκος’’ και ‘’Καλυψώ’’ βρίσκονται στην Αιγυπτιακή δικαιοδοσία και η ‘’Αφροδίτη’’ στην Ισραηλινή. Βλέπουμε ταυτόχρονα ότι η υφαλοκρηπίδα και εν δυνάμει ΑΟΖ της Ρόδου, Κάσου, Καρπάθου, Κρήτης περιορίζονται, ενώ αυτή του συμπλέγματος Καστελλόριζου εξαφανίζεται.

Στις περιοχές Α και Β (και όχι μόνο), τα τουρκικά σεισμογραφικά σκάφη ‘’Barbaros’’ και ‘’Τσεσμέ’’ έχουν διεξαγάγει εκτεταμένες σεισμικές έρευνες την τελευταία οκταετία. ( Στις 4-8-19 σε εμπεριστατωμένο άρθρο μου στην ‘’Κυριακάτικη Καθημερινή’’, που αναδημοσιεύθηκε την επομένη στο ‘’Energypress’’ και σε πολυάριθμες ιστοσελίδες, αποκάλυψα με στοιχεία ότι η Τουρκία διεξήγαγε σεισμικές έρευνες και στη υφαλοκρηπίδα της Ρόδου-Καστελλόριζου).

Υπενθυμίζω ότι τα σεισμογραφικά σκάφη( όπως γίνεται και με τα γεωτρητικά σκάφη) πάντοτε συνόδευαν και συνοδεύουν πολυάριθμα πλοία του πολεμικού ναυτικού της Τουρκίας,   δημιουργώντας σκηνικό τρόμου, πολιορκίας και εκφοβισμού. Και όταν η Τουρκία πρόσφατα προμηθεύτηκε τα ιδιόκτητα γεωτρητικά σκάφη (‘’Fatix’’ και ‘’Yavuz’’), ειδικά για γεωτρήσεις σε βαθιές θάλασσες, ξεκίνησαν τα επόμενα βήματα υλοποίησης των επεκτατικών της σχεδίων. Άρχισε με την επιλογή του σημείου 1 ( βλέπε χάρτης-1), δυτικά της Πάφου , εντός της περιοχής Α, η οποία σαφώς ανήκει στην σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο Κυπριακή υφαλοκρηπίδα, πλην όμως βρίσκεται εκτός της διακηρυγμένης και αδειδοτημένης ΑΟΖ.

Μετά την μετακίνηση του γεωτρητικού σκάφους ‘’Fatix’’ στο σημείο 1 η κυβέρνηση της Κύπρου, αφού διαμαρτυρήθηκε εντόνως σε όλα τα διεθνή βήματα,  απέστειλε στον ΟΗΕ και την ΕΕ πλήρεις συντεταγμένες της Κυπριακής υφαλοκρηπίδας και εν δυνάμει ΑΟΖ της Δημοκρατίας για όλη την επικράτεια, ελεύθερη και κατεχόμενη.

Το γεωτρύπανο έμεινε στην θέση-1 από τις αρχές του περασμένου Μαΐου και για πάνω από 4 μήνες και αποχώρησε χωρίς να έχει ανακαλύψει υδρογονάνθρακες. Εκτός από φραστικές διαμαρτυρίες, χαλαρές καταδίκες και ψηφίσματα, δεν ελήφθη κανένα ουσιαστικό μέτρο από την διεθνή κοινότητα, τον ΟΗΕ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ για να κάμψει τη Τουρκική αυθαιρεσία και προκλητικότητα. Έτσι Η Τουρκία αγνόησε τις φραστικές καταδίκες και μετακίνησε το δεύτερο γεωτρητικό της σκάφος ‘’Yavuz’’ στη θέση 2 (χάρτης-1), νότια της κατεχόμενης Καρπασίας, από την οποία αποχώρησε μετά από άγονη προσπάθεια. Ξανά διαμαρτυρίες, ξανά ψηφίσματα χωρίς κανένα μέτρο και αποτέλεσμα.

Μετά την απάθεια της διεθνούς κοινότητας, του ΟΗΕ , της ΕΕ και των ΗΠΑ και την απουσία ουσιαστικών μέτρων κατά της παραβατικότητας της Τουρκίας, σήμερα η Τουρκία επιχειρεί κλιμάκωση των ενεργειών της, αυτή τη φορά με την μετακίνηση του ‘’Yavuz’’ στο αδειοδοτημένο, στις εταιρίες της Γαλλο-Ιταλικής κοινοπραξίας Total-Eni, τεμάχιο 7.

Με την κίνηση αυτή η Τουρκία αμφισβητεί και θέτει σε δοκιμασία στην πράξη την εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS 1982), δοκιμάζει τις αντοχές της Γαλλίας και της Ιταλίας στην υποστήριξη των εταιριών τους, δοκιμάζει τις αντοχές των ίδιων των εταιριών να επιχειρούν σε ασταθές περιβάλλον,  δοκιμάζει τις αντοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως οικοδομήματος στην υποστήριξη των κρατών μελών της και την εφαρμογή διεθνών συνθηκών, οι οποίες είναι μέρος του Ευρωπαϊκού Δικαίου, δοκιμάζει τις αντοχές των ΗΠΑ να τηρήσουν στοιχειώδεις ισορροπίες στην περιοχή και δοκιμάζει την αντίδραση της Αιγύπτου και του Ισραήλ.

Δοκιμάζει όμως και τις αντοχές της Ελλάδας στην προάσπιση, της σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας υφαλοκρηπίδας και εν δυνάμει ΑΟΖ της στο Καστελλόριζο την Ρόδο και την Κρήτη και στο Αιγαίο.  Όσον αφορά τον ΟΗΕ τον έχει διαγράψει και ‘’εγγράψει’’ προ πολλού. 
Από καθαρά τεχνική άποψη και κρίνοντας εξ επαγγέλματος και εμπειρίας στην περιοχή,  θα ήθελα να επισημάνω ότι οι δύο πρώτες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ έγιναν σε περιοχές χωρίς προϊστορία και χωρίς αποδεδειγμένα πετρελαϊκά συστήματα και έτσι είχαν ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Η τρίτη γεώτρηση στο τεμάχιο 7 δεν βασίζεται σε λεπτομερή σεισμικά δεδομένα, (εκτός και αν παρανόμως η TPAO έχει πρόσβαση στις σεισμικές έρευνες της PGS και της Total).

Η γεώτρηση τοποθετήθηκε στο βόρειο μέρος του τεμαχίου 7, όπου η Τουρκία διατείνεται ότι έχει δικαιώματα και για το οποίο έχει εκδώσει σχετικούς χάρτες. Η νέα γεώτρηση φαίνεται ότι εντάσσεται στους πολιτικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας και λιγότερο στους ερευνητικούς σχεδιασμούς της TPAO, δημιουργώντας μια νέα κατηγορία γεωτρήσεων στην διεθνή βιβλιογραφία,( πέραν των ερευνητικών, επιβεβαιωτικών ή παραγωγικών), αυτής των ‘’πολιτικών’’ γεωτρήσεων .    

Η Τουρκία δεν προσπαθεί να αποκρύψει  τα σχέδια της στην Ανατολική Μεσόγειο.  Με όλους τους τόνους και σε όλα τα κυβερνητικά της επίπεδα, ζητά από την Κυπριακή Δημοκρατία να διαμοιράσει τους ενεργειακούς της πόρους μαζί με τους Τουρκοκύπριους (δηλαδή μαζί της), πριν από την όποια λύση του Κυπριακού προβλήματος.

Θέλει να προλάβει ‘’να βάλει χέρι’’ στα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της νότιας ΑΟΖ της Κύπρου, (όπου φαίνεται να βρίσκεται η πλειοψηφία των κοιτασμάτων),  προτού προχωρήσει η όποια συνομοσπονδιακή λύση ή λύση δύο κρατών την οποία έχει σχεδιάσει. Στην συνέχεια, οι Τούρκοι νομίζουν ότι θα ισχύσει ο κανόνας ‘’τα δικά σας  και δικά μας ( στην νότια ΑΟΖ) και τα δικά μας - δικά μας ( στην βόρεια ΑΟΖ).

Ο απώτερος όμως στόχος της Τουρκίας αποτυπώνεται στο σχέδιο κυριαρχίας της στις θάλασσες της λεγόμενης ‘’γαλάζιας πατρίδας’’, το οποίο τελευταία ξεδιπλώνεται και προβάλλεται απροκάλυπτα. Ο χάρτης -2, πάλιν τουρκικής έμπνευσης και προέλευσης δεν αφήνει καμιά αμφιβολία. 
    Χάρτης-2 Η ‘’γαλάζια πατρίδα’’ της Τουρκίας

Αν και όποτε η Τουρκία πετύχει τους σχεδιασμούς της, οι Ελληνικοί νησιωτικοί χώροι του Αιγαίου οι οποίοι βρίσκονται μέσα στην περιοχή της  λεγόμενης ‘’γαλάζιας πατρίδας’’ θα εγκλωβισθούν και θα επιβιώσουν κάτω από τον έλεγχο της Τουρκίας.

Μπορεί σήμερα το σενάριο να φαίνεται υπερβολικό και ίσως αστείο. Αν δούμε όμως πως εξελίχθηκε το Κυπριακό πρόβλημα από τους αρχικούς σχεδιασμούς του Νιχατ Ερίμ στις αρχές της δεκαετίας του ΄50, μέχρι την στρατιωτική εισβολή το 1974 και την συνέχεια μέχρι σήμερα, θα καταλάβουμε ότι η κρατική πολιτική της Τουρκίας έχει συνέχεια και συνέπεια.

Περιμένει τις κατάλληλες ευκαιρίες για την εφαρμογή της, όσα χρόνια και αν περάσουν. Ξεκίνησε και συνεχίζει με την Κύπρο, η οποία είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της περιοχής. Η  Τουρκία προετοιμάζεται συστηματικά. Απόκτησε μεγάλες ναυτικές δυνάμεις, σύγχρονα οπλικά συστήματα, σεισμογραφικά σκάφη και γεωτρύπανα τα οποία κόστισαν άνω των 1,2 δις $ και καθημερινά τις κοστίζουν τουλάχιστο $ 400.000, όλα αυτά για τον στόχο της ‘’γαλάζιας πατρίδας’’.

Η Ελλάδα είναι καιρός να αντιμετωπίσει αποφασιστικά την Τουρκική αναθεωρητική πολιτική. Αν θέλει να αποτρέψει την υλοποίηση του σχεδίου της ‘’γαλάζιας πατρίδας’’ από την Τουρκία, θα πρέπει να ασκήσει τα δικά της κυριαρχικά της δικαιώματα στις περιοχές όπου το Διεθνές Δίκαιο τις επιτρέπει, με έρευνες υδρογονανθράκων.

Και όσοι προσχηματικά, για λόγους περιβαλλοντικούς, προβάλλουν εμπόδια σε αυτή την προσπάθεια, καλούνται να ξανασκεφθούν τις θέσεις τους διότι αν η Ελλάδα δεν προχωρήσει είναι βέβαιο ότι το κενό θα καλύψει η Τουρκία εφαρμόζοντας το δικό της ‘’διεθνές δίκαιο’’.
Η δε Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει άλλη διέξοδο εκτός από την συνέχιση του ενεργειακού της προγράμματος, βασισμένη στο Διεθνές Δίκαιο και αρνούμενη να παραδώσει την κρατική της υπόσταση.

*Ο Δρ Κωνσταντίνος Νικολάου είναι γεωλόγος πετρελαίων-ενεργειακός οικονομολόγος, σύμβουλος εταιρών πετρελαίου,  με 45 χρόνια εμπειρία στις έρευνες υδρογονανθράκων