Ο ξεροκέφαλος Ερντογάν θέτει σε κίνδυνο την Τουρκία

Η εμμονή του Ταγίπ Ερντογάν να συγκεντρώσει ολοένα και περισσότερες εξουσίες στα χέρια του, καθώς και η ξεροκεφαλιά του να μην κάνει υποχωρήσεις φαίνεται να οδηγεί σε μεγάλες περιπέτειες την τουρκική οικονομία. Η κατρακύλα της τουρκικής λίρας προκαλεί τραπεζική κρίση η οποία δεν αποκλείεται να γενικευτεί και να οδηγήσει την Τουρκία στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κι όλα αυτά σε μια οικονομία που τα τελευταία χρόνια καταγράφει μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης κι από την Κίνα.

Πως αντιστράφηκε το θετικό οικονομικό κλίμα της Τουρκίας; Δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι το 2002 με την ανάληψη της εξουσίας ο Ταγίν Ερντογάν με τις συντηρητικές, φιλικές προς τις επιχειρήσεις πολιτικές του, συνέβαλε ώστε η Τουρκία να ξεφύγει της οικονομική κρίσης και να καταγράφει, σύμφωνα και με το ΔΝΤ, ρυθμούς ανάπτυξης 7% το 2008 και 2009.

Παράλληλα, ο νεανικός πληθυσμό με επιχειρηματικό πνεύμα και η στρατηγική θέση της Τουρκίας ανάμεσα σε Ευρώπη και Ασία, αποτέλεσαν μαγνήτη για άμεσες ξένες επενδύσεις οι οποίες με την άνοδο Ερντογάν εκτινάχτηκαν σε πάνω από 22 δισ. δολάρια το 2007 και κινούνται στα 13 δισ. δολάρια κατά μέσο όρο. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις επιβραδύνθηκαν με την έναρξη των τρομοκρατικών επιθέσεων ενώ η απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 βούτηξε τη χώρα στο χάος.

Η φιλοδοξία του Ερντογάν να συγκεντρώσει ολοένα και περισσότερες εξουσίες στα χέρια του έχουν διογκώσει τα προβλήματα της Τουρκίας. Την ίδια ώρα, οι ανορθόδοξες απόψεις του για τα επιτόκια έχουν διαταράξει τη νομισματική πολιτική, αφήνοντας την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας να παλεύει για τον έλεγχο του πληθωρισμού που κινείται κοντά στο 16%. Η πληθώρα επιτοκίων κατέστησε τη νομισματική πολιτική αδιαφανή και αναποτελεσματική.

Διαβάστε ακόμα: Οι αποκαλύψεις για τα άδυτα του Συνεργατισμού

Διαβάστε ακόμα: Επενδύουν σε νέα αυτοκίνητα οι εταιρείες ενοικίασης

Τα τρωτά σημεία των τραπεζών
Σύμφωνα με την Capital Economics, υπάρχουν τρεις πτυχές που σχετίζονται με τα προβλήματα των τουρκικών τραπεζών. Η πρώτη είναι η μεγάλη έκταση της πιστωτικής επέκτασης. Οι πιστώσεις του ιδιωτικού τομέα ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν αυξηθεί κατά 45 ποσοστιαίες μονάδες τα τελευταία 15 χρόνια. Ο οίκος σημειώνει ότι το ποσοστό των NPLs έχει διατηρηθεί χαμηλά, στο 3%, ενώ για να πέσουν τα κεφάλαια των τραπεζών κάτω από το όριο του 8% εκτιμάται ότι θα πρέπει να αυξηθεί το ποσοστό των «κόκκινων» δανείων στο 12%.

Την ίδια ώρα, ενισχύονται οι ενδείξεις σχετικά με την αδυναμία των επιχειρήσεων να αποπληρώσουν τα χρέη τους, ενώ οι τράπεζες προσπαθούν να τα ρυθμίσουν. Η αύξηση στο κόστος δανεισμού επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση και αναμένεται να αυξηθεί ο αριθμός των χρεοκοπιών.

Η δεύτερη αφορά τον μεγάλο όγκο (πάνω από το 1/3) του τραπεζικού δανεισμού σε ξένο νόμισμα. Οι εκτιμήσεις θέλουν το μεγαλύτερο μέρος των δανείων αυτών να βρίσκεται σε εταιρείες του κατασκευαστικού κλάδου, του real estate και της ενέργειας. Κλάδοι των οποίων τα έσοδα είναι σε λίρες, με τη λίρα να έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη πτώση από την παγκόσμια κρίση του 2008.

Η τρίτη αφορά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της πιστωτικής άνθησης έχει χρηματοδοτηθεί από τις διεθνείς αγορές. Μέχρι το 2011, οι τράπεζες χρηματοδοτούνταν εξολοκλήρου από τις εγχώριες καταθέσεις, που αποτελούν μία σχετικά σταθερή πηγή χρηματοδότησης. Όμως η αύξηση των πιστώσεων ξεπέρασε τις καταθέσεις γεγονός που ανάγκασε τις τράπεζες να δανειστούν από τις αγορές. Εκτιμάται ότι από τις αγορές χρηματοδοτήθηκε το 30% των νέων δανείων μετά το 2010.

Σήμερα, τα δάνεια των τουρκικών τραπεζών ξεπερνούν τις καταθέσεις κατά περίπου 20%. Οι τράπεζες έχουν ένα μεγάλο βραχυπρόθεσμο βάρος εξωτερικού χρέους να σηκώσουν, που αντιστοιχεί στο 12% του ΑΕΠ και το οποίο πρέπει να αναχρηματοδοτείται τακτικά. Συνεπώς, αν «στεγνώσει» ο δανεισμός από τις αγορές, θα ξεσπάσει μία πιστωτική κρίση.

Οι επιπτώσεις από την βουτιά της λίρας
Μεγάλος αριθμός τουρκικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με τους Financial Times, έχουν συνάψει δάνεια σε δολάριο και ευρώ με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν αυξημένο βάρος στην εξυπηρέτηση τους από την κατρακύλα της τουρκικής λίρας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με ανάλυση της HSBC, οι τράπεζες και οι εταιρείες της χώρες πρέπει να αποπληρώσουν χρέη περίπου 70 δισ. Δολαρίων ως τον Μάιο του 2019.

Οι τράπεζες έχουν ήδη μπει στο στόχαστρο των επενδυτών με τον τραπεζικό δείκτη στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης να υποχωρεί 33% φέτος έναντι πτώσης 18% της ευρύτερης χρηματιστηριακής αγοράς της Τουρκίας. Αν και οι ξένοι επενδυτές ήταν καθαροί αγοραστές τουρκικών μετοχών πέρυσι, απέσυραν 771 εκατ. δολάρια από εισηγμένες εταιρείες το πρώτο τρίμηνο του έτους.

Ο συγκεντρωτισμός ανησυχεί τους επενδυτές
Οι υποσχέσεις Ερντογάν κατά την προεκλογική περίοδο για δαπάνες που στόχευσαν στην αύξηση της λαϊκής στήριξης υπονόμευσαν τη φήμη του AKP σε ό,τι αφορά την δημοσιονομική πειθαρχία και φούσκωσαν τον πληθωρισμό. Οι επενδυτές, όμως, ανησύχησαν ακόμη περισσότερο όταν, κατά τη διάρκεια ομιλίας σε στελέχη επιχειρήσεων στο Λονδίνο τον Μάιο, ο Ερντογάν επιτέθηκε εκ νέου στα υψηλά επιτόκια και τόνισε πως είναι αυτά που προκαλούν τον πληθωρισμό αντί να τον θεραπεύουν.

Μετά την επανεκλογή του τον Ιούνιο, ο Ερντογάν ανέθεσε στον εαυτό του την αποκλειστική δικαιοδοσία διορισμού του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας. Η τοποθέτηση του γαμπρού του Μπεράτ Αλμαϊράκ στην θέση του υπουργού Οικονομικών θεωρήθηκε μια απόπειρα να αυξήσει τον έλεγχο στην διακυβέρνηση της χώρας. Ο Μουράτ Τσετίνκαγια, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας, επέμεινε στο τέλος Ιουλίου ότι η τράπεζα λειτουργούσε χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις, αλλά για πολλούς επενδυτές η απόφαση του να διατηρήσει τα επιτόκια τον περασμένο μήνα υπονόμευσε τον ισχυρισμό του.

Πολιτική σύγκρουση με ΗΠΑ
Το όλο αρνητικό οικονομικό κλίμα επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από την πολιτική σύγκρουση ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσιγκτον. Οι καταγγελίες ότι ο αμερικανικός παράγοντας ενθάρρυνε το αποτυχημένο τουρκικό πραξικόπημα το 2016, οι συνεχείς τριβές ως προς τον ρόλο που επιφυλάσσεται από τις ΗΠΑ στο κουρδικό στοιχείο της Βόρειας Συρίας και η παραγγελία από την Τουρκία ρωσικών συστοιχιών S-400, δεν συντείνουν στην εξομάλυνση των μεταξύ τους σχέσεων.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν το ζήτημα του κρατούμενου στη Σμύρνη Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον, προκαλώντας την εκδήλωση της αμερικανικής οργής με την επιβολή κυρώσεων εναντίον των υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Τουρκίας. Μάλιστα, πληροφορίες ότι επίκειται και στέρηση του προτιμησιακού καθεστώτος, το οποίο επιτρέπει πρόσβαση τουρκικών επιχειρήσεων στην αμερικανική αγορά, οδήγησαν στην περαιτέρω καταρράκωση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας, υποχρεώνοντας την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας στην χορήγηση κεφαλαιακής ένεσης 2,2 δισ. δολαρίων προς τις τράπεζες.

Τουρκία όπως Ρωσία;
Αναπόφευκτα, αρκετά ειδησεογραφικά πρακτορεία κάνουν σύγκριση της Τουρκίας με την Ρωσία, η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο δυτικών κυρώσεων, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Στην ρωσική περίπτωση τα μεγάλα συναλλαγματικά αποθεματικά χρησιμοποιήθηκαν για την απορρόφηση των κραδασμών, ενώ η κεντρική τράπεζα αφέθηκε απερίσπαστη να επιμείνει σε ορθόδοξες πολιτικές.

Αντίθετα η Τουρκία παρακολουθεί άοπλη την συνεχιζόμενη υποχώρηση της λίρας που απειλεί την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Ήδη δημοσίευμα του Bloomberg, επικαλούμενο αναλυτές των αγορών, δημιουργεί κλίμα επικείμενης προσφυγής της Τουρκίας στο ΔΝΤ και επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων.