Μάριος Τσιακκής: Αβέβαιο και δύσκολο το σκηνικό για το επιχειρείν

Αβέβαιο και δύσκολο αναμένεται να είναι το σκηνικό για το 2023, τόσο για την οικονομία όσο και για το επιχειρείν μετά τις αλλεπάλληλες κρίσεις που αντιμετώπισε η χώρα μας κατά το 2022, εκτιμά ο γενικός γραμματέας του ΚΕΒΕ, Μάριος Τσιακκής. 

Σε συνέντευξή του στο InBusinessNews, στο πλαίσιο του «IN Business Forecasting 2023», ο κ. Τσιακκής αναφέρει πως η Κύπρος θα βρεθεί για ακόμη μια χρονιά αντιμέτωπη με εξωγενή προβλήματα, όπως είναι η αύξηση του ενεργειακού κόστους, ο υψηλός πληθωρισμός, η δυσλειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων και η ύφεση σε πολλές οικονομίες, προβλήματα τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν αναταραχές στην οικονομία της χώρας.

Όπως υποδεικνύει ο γενικός γραμματέας του ΚΕΒΕ, η κυπριακή οικονομία κατά το 2023 να κινηθεί με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με το 2022, γεγονός που θα επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα μεγάλης μερίδας επιχειρήσεων και νοικοκυριών να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στις συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες, που γίνονται με στόχο την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.

«Το ΚΕΒΕ», τονίζει, «εκφράζει δημόσια τις επιφυλάξεις του για τις αυξήσεις επιτοκίων, αφού ως αποτέλεσμα αυτού του μέτρου, επιχειρήσεις, οργανισμοί και νοικοκυριά επιφορτίζονται με νέα επιπρόσθετα βάρη».

Πώς αναμένετε να κινηθούν η κυπριακή οικονομία και η αγορά κατά το 2023;

Αβέβαιο και δύσκολο αναμένεται να είναι το σκηνικό για το 2023, τόσο για την οικονομία όσο και για το επιχειρείν μετά τις αλλεπάλληλες κρίσεις που αντιμετώπισε η χώρα μας κατά το 2022. Η πανδημία και η σύρραξη στην Ουκρανία, η οποία συμπληρώνει σχεδόν ένα χρόνο, αύξησαν την αβεβαιότητα και την αποσταθεροποίηση των αγορών, με αποτέλεσμα να έχει διαταραχθεί εντελώς η προβλεψιμότητα του μακροοικονομικού περιβάλλοντος.

Η Κύπρος θα βρεθεί για ακόμη μια χρονιά αντιμέτωπη με εξωγενή προβλήματα όπως είναι η αύξηση του ενεργειακού κόστους, ο υψηλός πληθωρισμός, η δυσλειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων, η ύφεση σε πολλές οικονομίες, προβλήματα τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν αναταραχές στην κυπριακή οικονομία.

Στο εσωτερικό περιβάλλον έχουμε τον ψηλό πληθωρισμό, το κόστος του ηλεκτρισμού, τις καθυστερήσεις στις μεταρρυθμίσεις, τη γραφειοκρατία του δημοσίου, το υψηλό δημόσιο χρέος (90% του ΑΕΠ), τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, το μεταναστευτικό, τις προκλήσεις της Τουρκίας στα ενεργειακά και πολλά άλλα.

Αν και η συνολική εικόνα της οικονομίας για την περίοδο 2021-2022 είναι σε γενικές γραμμές αρκετά ικανοποιητική, η ανησυχία του ΚΕΒΕ για το τι θα ακολουθήσει τους επόμενους μήνες, είναι έντονη. Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία είναι δυστυχώς πολλές και δεν φαίνεται ότι θα εκλείψουν σύντομα. Απαιτείται σωστή δημοσιοοικονομική πολιτική, με ταυτόχρονη παροχή στοχευμένων μέτρων στήριξης προς τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και τομέων της οικονομίας που πλήττονται αποδεδειγμένα από τον πόλεμο.

Όλοι οι πιο πάνω παράγοντες συντείνουν ώστε η κυπριακή οικονομία κατά το 2023 να κινηθεί με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με το 2022, γεγονός που θα επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα μεγάλης μερίδας επιχειρήσεων και νοικοκυριών να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Προκλήσεις και δυσκολίες

Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει το κυπριακό επιχειρείν το 2023;

Η επιχειρηματική κοινότητα της Ευρώπης έχει υποστεί πολλαπλά πλήγματα τα τελευταία τρία χρόνια, επιδεικνύοντας εντυπωσιακή ανθεκτικότητα απέναντι στους πρωτοφανείς ισχυρούς οικονομικούς και γεωπολιτικούς ανέμους. Παρ’ όλα αυτά οι επιχειρήσεις το 2023, σύμφωνα με την 30η οικονομική έρευνα των Ευρωεπιμελητηρίων, αναμένουν ότι τα πράγματα θα επιδεινωθούν. Η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και οι προσδοκίες για το 2023 βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο σε σύγκριση με τις 29 προηγούμενες έρευνες, οι οποίες φυσικά κάλυψαν και άλλες δύσκολες περιόδους.

Ως κύριες προκλήσεις για τις κυπριακές επιχειρήσεις αναφέρονται οι μεγάλες δυσκολίες στην εξεύρεση ανθρώπινου δυναμικού, τόσο σε σχέση με τον αριθμό εργαζομένων, όσο και σε σχέση με τις δεξιότητες/προσόντα που απαιτούνται, οι πολύ ψηλές τιμές ενέργειας και το ψηλό εργατικό κόστος. Εξ’ ίσου σοβαρά προβλήματα θεωρούν οι επιχειρήσεις τα προβλήματα στη χρηματοδότηση τους, όπως επίσης τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες που αναμένεται ότι θα αποσυντονίσουν την ομαλή διεξαγωγή των εργασιών τους.

Και μέσα σε όλα τα πιο πάνω, οι επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με τις συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες, που γίνονται με στόχο την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Το ΚΕΒΕ εκφράζει δημόσια τις επιφυλάξεις του για τις αυξήσεις επιτοκίων, αφού ως αποτέλεσμα αυτού του μέτρου, επιχειρήσεις, οργανισμοί και νοικοκυριά επιφορτίζονται με νέα επιπρόσθετα βάρη. Από τις αυξήσεις των επιτοκίων θα επηρεαστεί ταυτόχρονα η διάθεση των επιχειρήσεων και των πολιτών για νέες επενδύσεις, επηρεάζοντας κατ’ επέκταση αρνητικά την ανάπτυξη της οικονομίας.

Οι κυπριακές επιχειρήσεις ανησυχούν επίσης για τον κίνδυνο να βρεθούν γι’ άλλη μια χρονιά αντιμέτωπες με τις γραφειοκρατικές διαδικασίες του δημόσιου τομέα, τη συνεχιζόμενη καθυστέρηση στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, τη μη προώθηση μιας νέας φορολογικής μεταρρύθμισης, καθυστερήσεις με την έκδοση σχετικών αδειών όπου απαιτούνται, τη μη προώθηση των απαιτούμενων υποδομών στις βιομηχανικές ζώνες και περιοχές και άλλα πρακτικά προβλήματα που εμποδίζουν την ομαλή και ταχεία διεξαγωγή των εργασιών τους.

Μέσα σε αυτό το πολύ ζοφερό τοπίο, το ΚΕΒΕ αναμένει από το κράτος να στηρίξει έμπρακτα τον επιχειρηματικό κόσμο.

Οι επιχειρήσεις θα κινηθούν με θετικό πρόσημο, αρνητικό ή το ίδιο με το 2022;  Ποιοι τομείς εκτιμάτε ότι θα αντιμετωπίσουν τις περισσότερες δυσκολίες;

Όλες οι επιχειρήσεις ανεξαιρέτως βιώνουν καθημερινά τις επιπτώσεις που επέφερε το ενεργειακό, η έλλειψη προσωπικού, ο πληθωρισμός, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον οικονομικό και παραγωγικό ιστό. Η αβεβαιότητα που εκδηλώθηκε το 2022, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, φαίνεται ότι θα συνεχιστεί και θα ενταθεί το 2023, για όσο ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη.

Δεδομένου ότι δεν τερματίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία σύντομα ώστε τα πράγματα να επιστρέψουν σε κανονικούς ρυθμούς, η εκτίμηση μας είναι ότι το 2023 θα κινηθεί με πολύ πιο χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με το 2022, σίγουρα όχι με αρνητικούς.

Σε συνδυασμό με τις αυξήσεις των επιτοκίων που στόχο έχουν να μειώσουν την κατανάλωση, ώστε να επιτύχουν σταδιακή μείωση του πληθωρισμού, είναι αναμενόμενο ότι τομείς όπως το χονδρικό και λιανικό εμπόριο θα επηρεαστούν αρνητικά. Ένας άλλος τομέας που ενδεχομένως να πληγεί είναι ο κατασκευαστικός τομέας, αφού το αυξημένο κόστος χρηματοδότησης σε συνάρτηση με τις ήδη αυξημένες τιμές σε πολλά οικοδομικά υλικά και την προγραμματισμένη αύξηση του ΦΠΑ από 5% σε 19% (για τα περισσότερα νέα ακίνητα) θα επηρεάσει την απόφαση και την ικανότητα του καταναλωτικού κοινού να προχωρήσει στην ανέγερση ή αγορά στέγης.

Οι δραστηριότητες του τομέα των υπηρεσιών, για όσο συνεχίζει να μαίνεται ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, θα συνεχίσει να σημειώνει χαμηλούς ρυθμούς δραστηριότητας και το 2023. Οι κυρώσεις και οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στις ρωσικές εταιρείες και η μείωση των δραστηριοτήτων από ουκρανικής πλευράς, έχουν μειώσει ταυτόχρονα τον κύκλο εργασιών και υπηρεσιών που παρείχε η Κύπρος στις χώρες αυτές.

Το ΚΕΒΕ, μπροστά σ΄ αυτό το σκηνικό, προσπαθεί συνεχώς να ενισχύεται η οικονομία και να επιλύονται τα προβλήματα του επιχειρηματικού κόσμου. Με υπευθυνότητα και σοβαρότητα προσπαθούμε να κάνουμε εισηγήσεις για το γενικό καλό της οικονομίας και του τόπου.

Ευκαιρίες εν μέσω κρίσεων

Θα λέγατε ότι, μέσα από την κρίση που περάσαμε το 2022 αναδείχθηκαν νέοι τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας στους οποίους η οικονομία μας θα μπορεί να βασιστεί στα επόμενα χρόνια; Και αν ναι, ποιοι είναι αυτοί;

Το διοικείν εστί προβλέπειν. Οι επιχειρήσεις σε όλες τις κρίσεις ανασυγκροτούν δυνάμεις και βρίσκουν τρόπους και λύσεις, ώστε να προσαρμόζονται με τα δεδομένα και τις ανάγκες της εποχής. Με βάση και το πρόγραμμα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τομείς που σχετίζονται με την πράσινη ανάπτυξη, την κυκλική οικονομία, την επίτευξη των στόχων για βιώσιμη ανάπτυξη (ESG’s), την ψηφιοποίηση, την Έρευνα και Καινοτομία θα είναι οι τομείς που θα αναδειχθούν το 2023.  Κλασσικό παράδειγμα είναι τα θέματα της τηλεργασίας και πόσο έντονα επένδυσαν οι επιχειρήσεις την περίοδο της πανδημίας.

Μια άλλη κατεύθυνση που φαίνεται να προσελκύει το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών είναι και οι τομείς της πληροφορικής, των επικοινωνιών, των δικτύων και της ανάπτυξης λογισμικών. Αυξημένο ενδιαφέρον σημειώνεται επίσης στους τομείς της υγείας, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της ναυτιλίας.

Παράλληλα, το ηλεκτρονικό εμπόριο τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ασυνήθιστα, προσθέτοντας επιπλέον ροές εισοδήματος στις επιχειρήσεις, ενώ είδαμε και μια σημαντική αύξηση π.χ. στον τομέα της κατ’ οίκον παράδοσης, που δεν υπήρχε προηγουμένως σε αυτή την έκταση.

Με όσα συμβαίνουν διεθνώς με την ενέργεια, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού, αλλά και η επιτάχυνση των επενδύσεων σε ΑΠΕ, είναι τομείς που αναμένεται να καταγράψουν ανοδική πορεία τα επόμενα χρόνια. Ήδη από τις αρχές της ενεργειακής κρίσης παρατηρείται σημαντικότατη αύξηση των επενδύσεων, τόσο σε επίπεδο νοικοκυριών, όσο και επιχειρήσεων στα θέματα της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων.

Αυτό που χρειάζεται επειγόντως να κάνει η Κύπρος, είναι να επενδύσει στην επίσπευση και επιτάχυνση των διαδικασιών για αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας, στην βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και των επιχειρήσεων και να προωθηθούν πιο γρήγορα τα θέματα της ηλεκτροκίνησης.