ΕΥ: Βαρίδια της ανάπτυξης τα μη εξυπηρετούμενα

Στο δρόμο που θα οδηγήσει σε ήπια ανάκαμψη το 2015 βρίσκεται η κυπριακή οικονομία, σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της ΕΥ (EY Eurozone Forecast Winter 2014). Ωστόσο οι ρυθμοί ανάπτυξης που παρατηρούνται στους τομείς οι οποίοι θα τροφοδοτήσουν την ανάκαμψη –τουρισμός και υπηρεσίες – θα είναι επαρκείς για να δημιουργήσουν μόλις μέτρια μεγέθυνση του ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν), της τάξης περίπου του 0,3% το 2015, μετά από μια υπολογιζόμενη συρρίκνωση ύψους 2,9% το 2014. Σύμφωνα με την τριμηνιαία έκθεση της ΕΥ, η ανεργία υπολογίζεται να διαμορφωθεί στο 16,2% το 2014 ενώ, αναμένεται ελαφριά μείωση στο 15,9% κατά το 2015.

Παρά το ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες του νησιού έχουν περάσει τα ευρωπαϊκά τεστ αντοχής μετά την επιτυχημένη αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του τομέα συνεχίζουν να αυξάνονται (πέραν του 50% ως ποσοστό επί του συνόλου).  Την ίδια ώρα, η εφαρμογή των νέων διαδικασιών  εκποίησης ενυπόθηκων ακινήτων καθυστερεί λόγω νομοθετικών σκοπέλων. Όπως αναφέρεται στην έκθεση της ΕΥ, ο όγκος των επισφαλών χρεωστών αναμένεται να συνεχίσει να περιορίζει τις δυνατότητες επέκτασης του εγχώριου δανεισμού και τις δαπάνες τόσο των νοικοκυριών όσο και των μικρών επιχειρήσεων, ακόμη και μετά το τέλος της ύφεσης.

Οι συνθήκες στη βάση των οποίων η Κύπρος δανείστηκε από την Τρόικα απαιτούν συνέχιση της δημοσιονομικής περισυλλογής το 2015 και το 2016, με αποτέλεσμα να περιορίζεται ο ρυθμός ανάκαμψης ο οποίος, σε ένα μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από τις εξαγωγές, κυρίως υπηρεσιών. Παρά το ότι οι περικοπές στο κρατικό μισθολόγιο έχουν συγκρατήσει τις συνολικές δαπάνες του προϋπολογισμού και συμβάλλουν στην προσπάθεια για επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος το 2016, εντούτοις, η ΕΥ υποδεικνύει ότι ο πολύ περιορισμένος κρατικός προϋπολογισμός επενδύσεων μεταφράζεται σε συγκρατημένη αύξηση των πάγιων επενδύσεων το 2015 και περιορίζει την ανάπτυξη της οικονομίας.
Η έκθεση σχολιάζει τις πολύ θετικές επιδόσεις της Κύπρου σε ότι αφορά την επίτευξη των δημοσιονομικών της στόχων και προβλέπει μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος σε 3,3% του ΑΕΠ το 2014 και 3,2% το 2015. Σημειώνεται όμως η κούραση που έχει επέλθει στο εκλογικό σώμα από την εφαρμογή των μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης υποδεικνύοντας ότι σταδιακά καθίσταται δυσκολότερη η εφαρμογή νέων μέτρων τα οποία θα απαιτηθούν προκειμένου να μειωθεί το δημόσιο χρέος σε επίπεδα αποδεκτά από την ΕΕ.

Η ΕΥ προβλέπει αύξηση των τιμών κατά το 2015 σχολιάζοντας ότι ο αποπληθωρισμός τιμών στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2014 αντανακλά τις συνεχιζόμενες πιέσεις στις δαπάνες των νοικοκυριών. Η επιστροφή σε μέτρια επίπεδα πληθωρισμού - προβλέπεται πληθωρισμός ύψους 0,7% κατά μέσο όρο το 2015 και αύξηση σε 2% μέχρι το 2018 - θα προωθήσει την ανάπτυξη μειώνοντας τα πραγματικά επιτόκια και σταδιακά μειώνοντας το πραγματικό βάρος στο χρέος.

Όπως σημειώνεται στην έκθεση της ΕΥ, παρά το ότι η επίδραση από την απαγόρευση των εξαγωγών που επιβλήθηκε από την ΕΕ προς τη Ρωσία έχει περιοριστεί, η μηδαμινή ανάπτυξη της Ρωσικής οικονομίας το 2014 και το 2015 είναι πολύ πιθανόν να συγκρατήσει την ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας μέσω της επιβράδυνσης της ροής τραπεζικών καταθέσεων.

Η Ευρωζώνη ανακάμπτει σταδιακά καθώς οι εξαγωγές αναμένεται να αυξηθούν κατά 3,7% και οι επενδυτικές δαπάνες να τονωθούν  

  Η αύξηση του ΑΕΠ θα προσεγγίσει το 1,2% το 2015 από 0,8% το 2014
  Η πτωτική πορεία της τιμής του πετρελαίου θα ενισχύσει τα καθαρά εισοδήματα των νοικοκυριών  
  Η ανεργία θα μειωθεί οριακά, λίγο πάνω από το 11% μέχρι το τέλος του 2016

Παρά το γεγονός ότι κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2014 ο ρυθμός ανάκαμψης της Ευρωζώνης παρέμεινε υποτονικός, η αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται να επιταχυνθεί από 0,8% το 2014 στο 1,2% το 2015, και στη συνέχεια στο 1,6% ετησίως κατά την περίοδο 2016-18, σύμφωνα με την έκδοση Δεκεμβρίου Eurozone Forecast της ΕΥ(EEF). Η καθυστερημένη επίδραση της εξασθένησης του ευρώ, η χαλάρωση της δημοσιονομικής λιτότητας, οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και η μεγαλύτερη βεβαιότητα στον τραπεζικό τομέα θα στηρίξουν τη σταδιακή ενίσχυση της ανάκαμψης στην Ευρωζώνη.

Σύμφωνα με την τριμηνιαία έκθεση της ΕΥ, η ζήτηση για εξαγωγές από την Ευρωζώνη θα ενισχυθεί κατά 3,7% το 2015, από 3,4% το 2014 φθάνοντας στο 4% κατά μέσο όρο τα έτη 2016-18, καθώς η ανάκαμψη στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχιστεί και το αποδυναμωμένο ευρώ θα ενισχύσει τις λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες της ζώνης του ευρώ. Επιπλέον, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον τραπεζικό τομέα – μετά την ολοκλήρωση των τεστ αντοχής -, σε συνδυασμό με τα συμπληρωματικά μέτρα της ΕΚΤ για την ενίσχυση της ρευστότητας, θα οδηγήσουν σε πιο άνετη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων από το 2015.  

Σύμφωνα με την ΕΥ, παρά την προοπτική ισχυρότερης ανάπτυξης το 2015, εντούτοις η ανάκαμψη θα είναι πιο αργή από ότι σε προηγούμενες περιπτώσεις.  Η ΕΥ υποστηρίζει ότι τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις σε όλες σχεδόν τις χώρες θα πρέπει να περιορίσουν την αύξηση των δαπανών, προκειμένου να μειώσουν τα επίπεδα του χρέους. Ο ρυθμός ανάπτυξης της ευρωζώνης την περίοδο 2016-18 θα είναι μειωμένος κατά πάνω από μισή ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με τη δεκαετία πριν και μέχρι το 2007, όταν η μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ ήταν 2,3%.

Όπως σχολιάζεται στην έκδοση της ΕΥ, πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός, ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής διαθέτουν σήμερα ένα αποδυναμωμένο οπλοστάσιο για να αντιμετωπίσουν τυχόν περαιτέρω κραδασμούς. Με το δημόσιο χρέος οκτώ κρατών μελών της Ευρωζώνης να ξεπερνά το 90% του ΑΕΠ και σε έξι από αυτά να βρίσκεται πάνω από το 100%, οι κυβερνήσεις έχουν ελάχιστα περιθώρια για δημοσιονομική χαλάρωση. Επιπλέον, σε περίπτωση που ο πληθωρισμός δεν αυξηθεί όσο αναμένεται κατά τα επόμενα χρόνια, δεν είναι σαφές το κατά πόσο ένα μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα αγοράς  κρατικών ομολόγων θα έχει την αποτελεσματικότητα που θα μπορούσε να έχει πριν από  ένα ή δύο χρόνια.

Ο οικονομικός αναλυτής της έκδοσης Eurozone Forecast της ΕΥ Tom Rogers, σημειώνει: «Η μεγαλύτερη ασφάλεια στον τραπεζικό τομέα, το ασθενέστερο ευρώ καθώς και η πτώση του κόστους της ενέργειας, βελτιώνουν τις οικονομικές προοπτικές στην ευρωζώνη για το 2015 σε σχέση με τα αμέσως προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, θα μεσολαβήσει ένα διάστημα μέχρι οι αυξήσεις των μισθών να ανακάμψουν σε «κανονικούς» ρυθμούς, ενώ τα υψηλά επίπεδα του  χρέους υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να επιμείνουν σε πολιτικές συγκράτησης των δαπανών. Και οι δύο αυτοί παράγοντες θα περιορίσουν το ρυθμό ανάπτυξης κατά τα επόμενα χρόνια».

Ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥ για την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Ινδία και την Αφρική Mark Otty, σχολιάζει: «Με δεδομένες τις αποκλίσεις μεταξύ των χωρών, πιστεύουμε ότι το 2015 δημιουργεί καλές προοπτικές για την Ευρωζώνη στο σύνολό της. Οι επιπτώσεις της αποδυνάμωσης του ευρώ θα είναι πιο ουσιαστικές τον επόμενο χρόνο, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι εξαγωγές. Εντούτοις, η ισχυρή ανάπτυξη σε ορισμένες από τις χώρες της περιφέρειας συνδυάζεται με πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας, μια συνεχής πηγή ανησυχίας για την Ευρωζώνη».

Αναμένεται ανάκαμψη
των επενδύσεων
Η ΕΥ προβλέπει ανάκαμψη των πάγιων επενδύσεων στην Ευρωζώνη από μηδέν το 2014 σε 0,9% το 2015 και 2,7% το 2016, πριν σταθεροποιηθεί στη συνέχεια  γύρω στο 2,5%.  Επιπλέον, καθώς η ΕΚΤ σκοπεύει να ενισχύσει την αγορά τίτλων,  επιτρέποντας στις τράπεζες να πωλούν δάνεια δημιουργώντας περιθώρια στους ισολογισμούς τους για περαιτέρω δανεισμό, υπάρχει προοπτική ενός πιο αισιόδοξου σεναρίου.

Ενδεχόμενη βελτίωση, σχολιάζεται στην έκδοση της ΕΥ, μπορεί να προέλθει και από τις εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων. Ορισμένες χώρες, ιδιαίτερα η Ισπανία και η Ιρλανδία, έχουν ήδη ωφεληθεί σημαντικά από την αύξηση των εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων κατά τα τελευταία χρόνια, χάρη στην πολύ βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα του κόστους τους και τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Η πτώση του ευρώ καθώς οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες για την ενίσχυση της ανάπτυξης, θα καταστήσουν τις εισερχόμενες άμεσες επενδύσεις πιο ελκυστικές για επιχειρήσεις που βρίσκονται εκτός της ζώνης του ευρώ.

Ενισχύονται τα νοικοκυριά
από τη φθηνότερη ενέργεια
και την ανάκαμψη της αγοράς εργασίας
Μετά από 15 συνεχόμενα τρίμηνα στη διάρκεια των οποίων οι τιμές του πετρελαίου παρέμειναν πάνω από $100 το βαρέλι, οι καταναλωτές βιώνουν μια απρόσμενη θετική εξέλιξη καθώς μια σειρά από παράγοντες προσφοράς και ζήτησης έχουν ωθήσει την τιμή του πετρελαίου σε κάτω από $80 το βαρέλι. Αυτό και μόνο το στοιχείο θα πρέπει να ενισχύσει τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών κατά τουλάχιστον 0,3 ποσοστιαίες μονάδες το 2015 σε σύγκριση με τις προβλέψεις Σεπτεμβρίου της ΕΥ.

Επιπλέον, καθώς θα συνεχίζεται η ανάκαμψη των εξαγωγών και θα αυξάνονται οι επενδύσεις των επιχειρήσεων, θα εξακολουθήσει να ενισχύεται η αγορά εργασίας, σε συνέχεια της βελτίωσης που σημειώθηκε το 2014. Ωστόσο, η συνολική απασχόληση αναμένεται να αυξηθεί μόνο σταδιακά, με μέσο ετήσιο ρυθμό γύρω στο 0,4% στη διάρκεια της περιόδου της πρόβλεψης. Επιπλέον, καθώς θα αυξάνεται παράλληλα ο ενεργός πληθυσμός λόγω της βελτίωσης των προοπτικών απασχόλησης και των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών, το ποσοστό ανεργίας θα μειωθεί μόνο οριακά, από 11,5% τον Οκτώβριο του 2014 στο 11% στα τέλη του 2016 και το 10,5% περίπου στα τέλη του 2018.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εξελίξεις αυτές θα ενισχύσουν το εισόδημα των νοικοκυριών, η ΕΥ αναμένει ότι ο ρυθμός αύξησης των καταναλωτικών δαπανών να ανέλθει από 0,7% το 2014 σε 1,3% το 2015. Ωστόσο, στη συνέχεια ενδέχεται να σημειωθεί οριακή μόνο περαιτέρω αύξηση με ετήσιο ρυθμό 1,4% στο διάστημα 2016- 18.

Οι προοπτικές
Σε σχέση με το μέλλον ο οικονομικός αναλυτής της έκδοσης Eurozone Forecast της ΕΥ Tom Rogers καταλήγει: «Μετά από μια μακρά και δύσκολη περίοδο ύφεσης στην Ευρωζώνη, βλέπουμε μια ευπρόσδεκτη βελτίωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της εμπιστοσύνης κατά τα τελευταία τρίμηνα. Κοιτώντας προς το μέλλον, εκτιμούμε ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης θα αυξηθούν οριακά το 2015, και θα επιταχυνθούν περαιτέρω κατά τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις, η σκληρή δουλειά που έγινε στην Ευρωζώνη για να εξασφαλισθεί η οικονομική σταθερότητα και η οικονομική ευημερία θα πρέπει να συνεχιστεί, ιδίως σε ότι αφορά τη βελτίωση του περιβάλλοντος για τις επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης σε ορισμένες χώρες».