Τράπεζες: Να προσέξουμε και τα νοητικά μας κεφάλαια

Παρακολουθώντας, με κομμένη την ανάσα τον Γολγοθά των τραπεζών μας για την  ανακεφαλαιοποίηση των, σκέφτομαι συχνά την επόμενη μέρα. Την μέρα δηλαδή που θα λήξει ο εφιάλτης αυτός και θα πρέπει οι Τράπεζες μας να συνεχίσουν το δρόμο τους και ως οργανισμοί που έχουν οικονομικό όφελος αλλά και ως οργανισμοί, που όσον παράξενο και να φαίνεται, έχουν και αναπτυξιακή ιδιότητα. Εκείνη δηλαδή την ιδιότητα που τις κάνει να αποτελούν  την κινητήρια δύναμη στις επιχειρήσεις και την οικονομία.

Πιστεύω λοιπόν ότι θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι στα ΔΣ αλλά και στα εκτελεστικά όργανα να θυμούνται ότι πέρα από τα πραγματικά κεφάλαια, εκείνα δηλαδή που εμφανίζονται στον ισολογισμό, υπάρχουν και τα λεγόμενα νοητικά κεφάλαια (intellectual/intangible assets) και ότι η αξία ενός οργανισμού είναι το άθροισμα του οικονομικού και του νοητικού του  κεφαλαίου. Μάλιστα οι σημερινές αξίες των οργανισμών οφείλονται κατά ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό στα νοητικά  κεφάλαια και όχι στα κεφάλαια για τα όποια όλοι μιλάμε και όλοι καταλαβαίνουμε.

Ας δούμε όμως ποιά είναι αυτά τα κεφάλαια και γιατί πρέπει να τα προσέξουμε ως κόρη οφθαλμού. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι εννοούμε  λέγοντας νοητικά κεφάλαια και να κρατήσουμε την έννοια δυνατά στο μυαλό μας θα χρησιμοποιήσουμε την αναλογία ενός δέντρου.  Φανταστείτε λοιπόν ένα δέντρο με τα φύλλα και τους καρπούς του, τον κορμό του, και κάτω από το έδαφος, χωρίς καν να φαίνονται,  τις ρίζες του. Ας υποθέσουμε τώρα ότι μια εταιρεία η ένας οργανισμός είναι ένα δέντρο. Τα φρούτα λοιπόν που παράγει το δέντρο είναι τα προϊόντα, το αποτέλεσμα της ανάπτυξης και της παραγωγής, το οικονομικό αποτέλεσμα (αυτό που στα Αγγλικά λέγεται financial outcome).  Ο Κορμός, ο οποίος συνδέει τις ρίζες με τα φρούτα ή τους καρπούς είναι για την εταιρεία η στρατηγική ή το μοντέλο με βάση το οποίο λειτουργεί. Το πιο σημαντικό όμως μέρος για το δέντρο είναι οι ρίζες και η κατάσταση στην οποία ευρίσκονται. Είναι οι ρίζες οι οποίες παράγουν και μεταφέρουν τις ουσίες για την ανάπτυξη των καρπών στο δέντρο.

Αν οι ρίζες δεν είναι καλές δεν θα υπάρχουν και αν υπάρχουν δεν θα είναι καλοί οι καρποί του δέντρου. Στους οργανισμούς λοιπόν οι ρίζες, αντιστοιχούν με αυτό που λέμε νοητικό κεφάλαιο. Είναι σε αυτό ακριβώς το μέρος του οργανισμού που στηρίζεται αλλά  και από το οποίο εξαρτάται η ανάπτυξη τους.
Ας δούμε όμως σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια από τι αποτελείται το λεγόμενο νοητικό κεφάλαιο από την κατάσταση και ανάπτυξη του όποιου εξαρτάται, όπως ισχυριζόμαστε, η ανάπτυξη ενός οργανισμού. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι το νοητικό κεφάλαιο αποτελείται από τέσσερεις μεγάλες κατηγορίες : την στρατηγική του οργανισμού, τον τρόπο οργάνωσης , το ανθρώπινο δυναμικό και το δίκτυο και τις  επαγγελματικές σχέσεις ή το πλαίσιο μέσα στο όποιο λειτουργεί.

Αν προχωρήσουμε σε ακόμη πιο μεγαλύτερη λεπτομέρεια σε κάθε μια από τις κατηγορίες αυτές, μπορούμε να πούμε ότι η κατηγορία της στρατηγικής περιλαμβάνει το μάρκετινγκ, το ανταγωνιστικό περιβάλλον, την καινοτομία, την κερδοφορία,  ενώ στην κατηγορία της οργάνωσης περιλαμβάνονται η δομή, οι διαδικασίες, οι κανονισμοί, το λογισμικό που ο οργανισμός έχει αναπτύξει, οι εξειδικευμένες γνώσεις κλπ. Στη κατηγορία του ανθρώπινου τώρα δυναμικού περιλαμβάνονται ο βαθμός υποκίνηση, οι εμπειρίες, οι ικανότητες, οι γνώσεις, οι δεξιότητες και τα προσόντα των στελεχών.

Τέλος, στην κατηγορία του δικτύου και των επαγγελματικών σχέσεων περιλαμβάνονται οι τεχνικές εντοπισμού πελατών, η ίδια η πελατειακή βάση, οι σχέσεις με τους πελάτες, η αξία του ονόματος του οργανισμού και των προϊόντων του κλπ.

Αφού λοιπόν έχουμε ορίσει και έχουμε δει ποιό είναι το νοητικό κεφάλαιο θα πρέπει να μας απασχολήσουν δυο πράγματα. Πρώτον, ποια είναι η σημερινή κατάσταση των κεφαλαίων αυτών (και υπάρχει τρόπος να γίνει αυτό) και τι κάνουμε για να αναβαθμίσουμε την κατάσταση των.
Εκείνo που είναι σίγουρο είναι ότι είχαμε κενά και αδυναμίες πριν από αυτή την κρίση, πιθανότατα σε όλες τις κατηγορίες και υποκατηγορίες του νοητικού μας κεφαλαίου. Αν για παράδειγμα πάρουμε το θέμα των διαδικασιών της αξιολόγησης και λήψης σημαντικών αποφάσεων και δούμε  ας πούμε τον τομέα της επέκτασης, λειτουργούσαμε σωστά και ενδεδειγμένα ; Υπήρχε δυνατότητα συλλογικότητας και ορθολογιστικής αξιολόγησης ; Αν πάμε στον τομέα των δανειοδοτήσεων. Ποιες ήταν οι πρακτικές εκεί ; Πως βρεθήκαμε να δανείζουμε επανειλημμένα επιχειρήσεις που οδηγούνταν, όπως αποδείχθηκε στην πτώχευση; Aν τώρα πάμε για παράδειγμα στον τομέα του ηθικού του προσωπικού.

Είναι φανερό ότι το ηθικό του προσωπικού των τραπεζών έχει πληγεί και πρέπει και αυτό το μέρος του νοητικού των κεφαλαίου να προσεχθεί ιδιαίτερα. Ακόμα και με τον καλύτερο εξοπλισμό, αν δεν υπάρχει ψηλό ηθικό δεν κερδίζονται μάχες. Θα πρέπει να προσέξουμε να διατηρήσουμε στις Τράπεζας τα πολλά ικανότατα στελέχη και να μην τα αφήσουμε λόγω του χαμηλού ηθικού και των δυσκολιών να μας εγκαταλείψουν.

Ύστερα είναι η πελατειακή βάση. Μπορεί τα στοιχεία να δείχνουν μεγάλους αριθμούς πελατών. Πόσο όμως είναι δεδομένο ότι οι πελάτες αυτοί δεν θα μας εγκαταλείψουν σε μια δεδομένη στιγμή όταν οι συνθήκες θα είναι καλύτερες ; Αν εξετάσουμε  το θέμα του ανθρώπινου δυναμικού ίσως να διαπιστώσουμε ότι και εκεί είχαμε ίσως προβλήματα. Πόσο για παράδειγμα  κατάλληλη και επαρκής ήταν η εκπαίδευση που προσφέραμε όλα αυτά τα χρόνια ; Πόσο είχαμε μεριμνήσει ώστε να έχουμε τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις αξιοκρατικά και με σωστά και διαφανή κριτήρια ; Πόση ευκαιρία δώσαμε σε ικανότατα στελέχη να προσφέρουν όσο θα μπορούσαν; Πόσο ταχτικές και ουσιαστικές ήταν οι συναντήσεις και οι συνεδριάσεις σε όλα τα επίπεδα ; Πόσο σωστή και ρεαλιστική ήταν η στρατηγική μας σε όλα τα επίπεδα ; Όλοι αυτοί βέβαια οι προβληματισμοί, δεν γίνονται  για να μηδενοποιήσουμε το έργο μας, αλλά για να μάθουμε από πιθανά λάθη μας, να διορθωθούμε και να προχωρήσουμε μετρημένα με πρόγραμμα και με προοπτική. Ας μην αφήσουμε αρνητική εικόνα και προ πάντων γενικευμένη. Οι Τράπεζες μας είχαν σίγουρα τα επιτεύγματα τους, τις επιτυχίες τους και τη μεγάλη δική τους συνεισφορά στον τόπο. Αν επικεντρωνόμαστε μόνο στα δύσκολα και τις αδυναμίες είναι γιατί αυτά είναι που θέλουμε να διορθώσουμε.

Αν λύσουμε το θέμα της κεφαλαιουχικής επάρκειας και αφήσουμε ανοιχτές πιθανές πληγές  στο νοητικό μας κεφάλαιο δεν έχουμε προοπτική και σωτηρία. Μπορούμε να το ριψοκινδυνεύουμε ; Όταν από το υστέρημα του ταλαιπωρημένου λαού μας κάνουμε το παν να στηρίξουμε την κεφαλαιουχική επάρκεια των τραπεζικών μας ιδρυμάτων δεν έχουμε δικαίωμα να υποτιμήσουμε το νοητικό μας κεφάλαιο. Γιατί η ανάπτυξη και προκοπή από αυτό εξαρτάται.