Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και ο μύθος της ρευστότητας

Τις τελευταίες εβδομάδες εξελίσσεται μια φιλολογία γύρω από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, και πιο σχετικά με τις προσδοκίες ότι με την υπογραφή του 'μνημονίου' και την εισροή των κεφαλαίων από την τρόικα στις τράπεζες (μέσω του κράτος) θα ‘δοθούν’  χρήματα στην αγορά. Η απάντηση είναι ΟΧΙ. Άλλο ανακεφαλαιοποίηση και άλλο ρευστότητα.

Ένας τραπεζικός οργανισμός το 2006-2009 μπορούσε να δανείσει έως και 10 φορές τα ‘ιδία κεφάλαια’. Με λίγα λόγια, αν είχε €1 εκατ. σε ιδία κεφάλαια τότε θα μπορούσε να δώσει δάνεια έως και €10 εκατ. Γενικά, θα πρέπει για κάθε δάνειο (οποιασδήποτε κατηγορίας) η τράπεζα να έχει το 10% σε δικά της κεφάλαια (χρήματα). Η λογική είναι ότι αν το δάνειο είναι προβληματικό και κινδυνεύσει ο συγκεκριμένος οργανισμός να ‘χάσει’ κάποια από τα χρήματα που δάνεισε, τότε χρειάζεται να έχει αυτό το απόθεμα για να μπορεί να καλύψει τους πελάτες/ καταθέτες του (όπως πιθανόν να γνωρίζετε, σχεδόν αποκλειστικά, οι κυπριακές τράπεζες δανείζουν χρησιμοποιώντας τις καταθέσεις των πελατών τους).

Στη συνέχεια όμως, και ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια όταν η κατάσταση στον τραπεζικό κλάδο επιδεινώθηκε λόγο του κουρέματος των Ελληνικών ομολόγων και των μεγάλων προβληματικών δανείων και επισφαλειών (τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα), για ευνόητους λόγους, αρκετοί πελάτες άρχισαν να αποσύρουν μαζικά τις καταθέσεις τους (μιας μορφής ‘bank-run’). Έτσι οι τράπεζες άρχισαν να αποκτούν ένα τεράστιο χρηματοδοτικό έλλειμμα (funding gap), με τις καταθέσεις να μειώνονταν αισθητά και σε πολλές περιπτώσεις να είναι λιγότερες από τα δάνεια στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Έτσι λοιπόν κάποιες τράπεζες άρχισαν να παίρνουν ρευστότητα (κεφάλαια) από ένα προσωρινό μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) το ‘Emergency Liquidity Assistance (ELA)’ για να μπορούν να αναπληρώσουν σε ένα βαθμό αυτό το μεγάλο κενό. Η ρευστότητα αυτή δίνεται προσωρινά σε πιστωτικά ιδρύματα τα οποία δεν μπορούν να αποκτήσουν ρευστότητα είτε μέσω της αγοράς (π.χ. από καταθέσεις) ή από πράξεις νομισματικής πολιτικής (π.χ. ομόλογα). Ο πιο απλός τρόπος να το σκεφτείτε είναι να ότι κάθε μέρα τα πιστωτικά ιδρύματα δανείζονται κεφάλαια μέσω του ELA από την ΕΚΤ ώστε να τηρούν την αναλογία 10 δάνειο προς 1 ιδία κεφάλαια.

Σήμερα, οι τράπεζες εξακολουθούν και έχουν περίπου τα ίδια δάνεια αλλά τους 'λείπουν' οι καταθέσεις για να μπορούν να καλύψουν/ τηρούν την αναλογία 1:10. Το πιο σημαντικό είναι ότι για εποπτικούς λόγους, οι τράπεζες δεν θα έπρεπε να έχουν αυτά τα δάνεια στα χαρτοφυλάκια τους διότι δεν έχουν τα ίδια κεφάλαια που απαιτούνται. Επομένως, το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα τα πιστωτικά ιδρύματα και το οποίο στοχεύει να 'λύσει' η ανακεφαλαιοποίηση τους είναι το εξής: Θα πρέπει με την  ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να καλυφτούν τα ίδια κεφάλαια που έχουν ‘χαθεί’ και να αναπληρωθούν οι καταθέσεις που έχουν φύγει από το σύστημα. Όχι για να έχουν τα πιστωτικά ιδρύματα περισσότερα κεφάλαια για να δώσουν νέα δάνεια (ρευστότητα).

Αν πούμε ότι οι μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου καλύψουν τα απαιτούμενα εποπτικά κεφάλαια (ιδία κεφάλαια), το πρόβλημα του χρηματοδοτικού ελλείμματος (έλλειμμα καταθέσεων) παραμένει και είναι πολύ σημαντικό. Αυτό το έλλειμμα θα λυθεί μόνο με την επιστροφή των καταθέσεων και σε ένα βαθμό, συμφώνα με τις διοικήσεις των τραπεζών, στο ‘natural deleveraging’. Δηλαδή στην σταδιακή αποπληρωμή των υφιστάμενων δανείων, όπου οι τράπεζες μειώνουν τις συνολικές χορηγήσεις τους αφού κάποιες από αυτές αποπληρώνονται από τους πελάτες φυσιολογικά και δεν δίνονται νέες χορηγήσεις αφού δεν έχουν τα απαραίτητα εποπτικά κεφάλαια.

Για να επιστρέψουν οι καταθέσεις, θα πρέπει να υπάρχει απολυτή εμπιστοσύνη στο Κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Αν δεν ανακεφαλαιοποιηθούν σωστά, τότε η εμπιστοσύνη στο σύστημα δεν μπορεί να υπάρξει και οι καταθέσεις πολύ απλά δεν θα επιστρέψουν. Ως εκ τούτου, ναι μεν η ανακεφαλαιοποίηση θα λύσει προσωρινά ορισμένα από τα προβλήματα που έχουν οι τράπεζες (κυρίως εποπτικά), αλλά σε καμία περίπτωση τα χρήματα της ανακεφαλαιοποίησης δεν θα είναι αρκετά για να καλύψουν και το χρηματοδοτικό κενό για να δοθούν νέα δάνεια. Όπως δήλωσε καταφατικά και ο κ. Προβόπουλος (Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδος), η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δεν πρόκειται να οδηγήσει ευθύγραμμα σε παροχή ρευστότητας στην αγορά, αλλά θα ενισχύσει την εικόνα των Τραπεζών  στα μάτια των καταθετών, προκειμένου να επανακάμψουν οι καταθέσεις.

Επομένως, χρήματα στην αγορά δεν θα εισρεύσουν και μετά το πέρας της ανακεφαλαιοποίησης, διότι απλά δεν θα υπάρχουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνουν οι αυξήσεις κεφαλαίου. Απλά σημαίνει ότι μέχρι να λυθεί το πρόβλημα οριστικά, θα περάσουν χρόνια μέχρι την σταθεροποίηση του συστήματος.

Όπως είπε και ο Βασίλης Ράπανος, πρώην πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας σε παλαιότερη επίσκεψη του στην Κύπρο μιλώντας για τον τραπεζικό τομέα, «οι τραπεζικές κάνουλες είναι ανοικτές, οι δεξαμενές είναι άδειες».  

Ορισμός: Τα 'ιδία κεφάλαια' ενός προσώπου ή επιχείρησης ονομάζεται η διαφορά του συνολικού ενεργητικού (πχ περιουσιακά στοιχεία που το πρόσωπο έχει στην κατοχή του) και των συνολικών υποχρεώσεων (πχ δάνεια που πρέπει να αποπληρώσει).

www.leafresearch.com