Γιατί κάποιες τράπεζες είναι πιο ανθεκτικές στις κρίσεις;

Η οικονομική κρίση έχει προκαλέσει εκτεταμένες επιπτώσεις στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, ενώ πολλά ιδρύματα έχουν αποτύχει ή έχουν αναγκαστεί να ζητήσουν βοήθεια από κυβερνήσεις, άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντιμετωπίζουν την κρίση σε σχετικά καλή κατάσταση.

Το ερώτημα τι κάνει τη διαφορά μεταξύ πετυχημένων και λιγότερο πετυχημένων τραπεζών και κατά πόσο υπάρχει επιχειρηματικό μοντέλο "βέλτιστης πρακτικής" στον τραπεζικό τομέα, έχει γίνει το θέμα διαφόρων ερευνών και αναλύσεων. Οι ακόλουθοι παράγοντες φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στις περισσότερες αναλύσεις:

Υγιές επιχειρηματικό μοντέλο

Ένας σημαντικός παράγοντας που επιτρέπει βιώσιμη οικονομική επιτυχία σε περιόδους κρίσης είναι ένα υγιές επιχειρηματικό μοντέλο. Σημαντικά στοιχεία ενός υγιούς επιχειρηματικού μοντέλου περιλαμβάνουν τη σαφή εστίαση στο προϊόν, τις αγορές και τον πελάτη, καθιερωμένες διαδικασίες διαχείρισης κινδύνου και καθιερωμένες αξίες στον οργανισμό.

Ένα καίριο σημείο που διαφοροποιεί την επίδοση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων είναι η διάθεση  ανάληψης κινδύνων, που είναι στενά συνδεδεμένη με το επιχειρηματικό μοντέλο. Γενικά, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που στερούνται ένα βιώσιμο και ανταγωνιστικό μοντέλο έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναλάβουν υπερβολικούς κινδύνους για τη βελτίωση της κερδοφορίας.

Ένα θεμελιώδες στοιχείο των υγιών επιχειρηματικών μοντέλων είναι η διαχείριση κινδύνων χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Οι πρακτικές διαχείρισης κινδύνου των οργανισμών που σημειώνουν τις καλύτερες επιδόσεις συνοψίζονται στο συνδυασμό διαφόρων στοιχείων, όπως είναι ο αποτελεσματικός εντοπισμός του κινδύνου και ανάλυση σε εταιρικό επίπεδο, η συνεπής εφαρμογή πρακτικών αξιολόγησης, η αποτελεσματική διαχείριση της ρευστότητας και του κεφαλαίου και η ουσιαστική επιμέτρηση και κατατοπιστική αναφορά των κινδύνων στη διοίκηση. Οι τράπεζες που αξιολόγησαν  ορθά τον κίνδυνο και/ή έλαβαν έγκαιρα μέτρα για τη μείωση θέσεων υψηλού κινδύνου καθώς εκτυλισσόταν η κρίση, έχουν απoδώσει πολύ καλύτερα.

Τα επιχειρηματικά μοντέλα χαμηλών επιδόσεων, η αυξημένη διάθεση για ανάληψη και οι ανεπαρκείς πρακτικές διαχείρισης κινδύνου φαίνεται να σχετίζονται με τη συσσώρευση σημαντικής έκθεσης πολλών τραπεζών σε τοξικά περιουσιακά στοιχεία κατά τη διάρκεια της περιόδου πριν την κρίση.

Τα ιδρύματα που επηρεάστηκαν περισσότερο από την κρίση συχνά παρουσίασαν αδυναμίες στο επιχειρηματικό τους μοντέλο. Το ψηλό επίπεδο μη επαναλαμβανόμενων εσόδων, η αυξανόμενη διάθεση για ανάληψη κίνδυνων και η ανεπαρκής διαχείριση τους έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία αυξημένης μεταβλητότητας των κερδών και έκθεση σε περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου. Η (παραλίγο) κατάρρευση αρκετών τραπεζών υποδεικνύει την υπερβολική ανάληψη κινδύνων που εν μέρει οφείλεται σε ένα επιχειρηματικό μοντέλο που επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στη βραχυπρόθεσμη κερδοφορία και ανεπαρκείς τεχνικές διαχείρισης κινδύνου, εν όψει νέων και πολύπλοκων προϊόντων. Για παράδειγμα, αρκετές Γερμανικές τράπεζες υπέστησαν τεράστιες ζημιές στην κρίση, αφού είχαν συσσωρεύσει σημαντική έκθεση σε τοξικά περιουσιακά στοιχεία στα χρόνια πριν την κρίση. Αναζητώντας ένα βιώσιμο (και πιο κερδοφόρο) επιχειρηματικό μοντέλο, αρκετοί παίκτες επένδυσαν την πλεονασματική τους ρευστότητα σε μεγάλο βαθμό σε φαινομενικά ελκυστικές εξωτικές επενδύσεις.  

Υγειές μείγμα χρηματοδότησης

Πολλά από τα επηρεαζόμενα ιδρύματα στηρίχτηκαν αρκετά στη διατραπεζική χρηματοδότηση και τις βραχυπρόθεσμες αγορές χρήματος ή στην τιτλοποίηση ως πηγή χρηματοδότησης, σε μερικές περιπτώσεις για μακροπρόθεσμα, μη ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία.

Η κρίση έχει αποκαλύψει ότι ακόμα και οι πιο ρευστές αγορές χρηματοδότησης μπορεί να καταρρεύσουν μέσα σε λίγες μέρες, καθιστώντας τα επιχειρηματικά μοντέλα που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε μη-καταθετικές πηγές χρηματοδότησης πολύ πιο επικίνδυνα και μη ανθεκτικά στην πίεση. Συνεπώς, η Βασιλεία lll σωστά επικεντρώθηκε στους κινδύνους χρηματοδοτικής ρευστότητας.

Κεφαλαιοποίηση

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με ισχυρά κεφαλαία έχουν πολύ καλύτερες επιδόσεις από άλλα. Πρόσφατες μελέτες κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης δείχνουν ότι χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που χρησιμοποιούν  σημαντική μόχλευση  περιόρισαν την παροχή δανείων τους πιο δραματικά, αλλά ταυτόχρονα παρουσίασαν χαμηλές επιδόσεις όσον αφορά τις τιμές των μετοχών τους. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με  υπερβολική μόχλευση αντιμετωπίζονται πιο κριτικά από τα αντισυμβαλλόμενα μέρη ως προς τη φερεγγυότητα τους. Και πάλι, η Βασιλεία III έχει θέσει το θέμα της κεφαλαιοποίησης ως ένα σημαντικό τομέα εστίασης της προσοχής της.

Συνοψίζοντας, τα τραπεζικά ιδρύματα που είναι σε πλεονεκτική θέση ώστε να αντιμετωπίσουν μελλοντικές προκλήσεις είναι αυτά που επιδιώκουν ένα υγιές και βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένα και έχουν ένα ισχυρό και ισορροπημένο μείγμα χρηματοδότησης. Οι πρωτοβουλίες της Βασιλείας lll παρέχουν ρυθμιστικές οδηγίες και δημιουργούν μια πρόσθετη ώθηση για την επικέντρωση των τραπεζών στο κεφάλαιο τους και στους κινδύνους ρευστότητας. 

Μέχρι σήμερα, η πρόοδος για την αναδιάρθρωση των τραπεζών είναι αργή και είναι αβέβαιο κατά πόσο τα μέτρα που έχουν παρθεί είναι αρκετά για να σταθεροποιήσουν το τραπεζικό σύστημα και να το καταστήσουν συντελεστή αντί εμπόδιο στην ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, οι εκτελεστικές διοικήσεις και τα διοικητικά συμβούλια, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών που ανήκουν στο κράτος, φαίνονται διατεθειμένοι να ξανασκεφτούν το επιχειρηματικό τους μοντέλο και να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον με αυξημένους κινδύνους, να ενισχύσουν την κεφαλαιοποίηση τους, να επαναξιολογήσουν το προφίλ χρηματοδότησής τους  για την καλύτερη διαχείριση του κινδύνου ρευστότητας και είναι πρόθυμοι να παρουσιάσουν στους μετόχους τους καθαρούς ισολογισμούς.

Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου  – Ernst & Young Cyprus Ltd