Ελεγκτική για ΚΕΠ: Αρκετές πολιτογραφήσεις δεν πληρούσαν τα κριτήρια

Για σαθρότητα στο Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα μέχρι και την κατάργηση του κάνει λόγο η Ελεγκτική Υπηρεσία σε ειδική έκθεση της. 

Μεταξύ άλλων τονίζει ότι «δυστυχώς, φαίνεται ότι η εξόχως αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί, εντός και εκτός Κύπρου, ως προς την εφαρμογή του Προγράμματος, ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας σαθρής κατάστασης, ενδεχομένως μη απαλλαγμένης ακόμη και φαινομένων διαφθοράς και άλλων ποινικών αδικημάτων». 

Αναφέρει ακόμα ότι η ενημέρωση του Υπουργικού Συμβουλίου (ΥΣ) και της Βουλής των Αντιπροσώπων ήταν ελλιπής. Κάνει λόγο, ακόμα, για απώλεια τεράστιου ύψους δημοσίων εσόδων, ενώ σημειώνει ενδέχεται αγορές ακινήτων €3,5 δισ. να ήταν εικονικές.

Η έκθεση αναφέρει πως μεγάλος αριθμός πολιτογραφήσεων δεν πληρούσε τα εν ισχύι κριτήρια και ότι πολιτογραφήθηκαν πρόσωπα ως συγγενείς των επενδυτών χωρίς να υπάρχει σχετική εξουσιοδότηση στον σχετικό Νόμο.  

Η συμβολή της ΕΥ στο έλεγχο ενός προγράμματος που στιγμάτισε την Κύπρο διεθνώς, ώστε να υπάρξει λογοδοσία, απόδοση ευθυνών κι ανακλήσεις πολιτογραφήσεων.
Ο έλεγχος θα μπορούσε, χωρίς πρόβλημα, να γίνει παράλληλα με την Ερευνητική Επιτροπή αν δεν εμποδιζόταν για 1 ολόκληρο χρόνο. https://t.co/WAkF0y0aZS

— Odysseas Michaelides (@OMichaelides) August 22, 2022

Σε ανάρτησή του στο Twitter, ο Γενικός Ελεγκτής, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, αναφέρει ότι «η συμβολή της ΕΥ στο έλεγχο ενός προγράμματος που στιγμάτισε την Κύπρο διεθνώς, ώστε να υπάρξει λογοδοσία, απόδοση ευθυνών κι ανακλήσεις πολιτογραφήσεων». Προσθέτει, δε, ότι «ο έλεγχος θα μπορούσε, χωρίς πρόβλημα, να γίνει παράλληλα με την Ερευνητική Επιτροπή αν δεν εμποδιζόταν για 1 ολόκληρο χρόνο».

Στην ίδια ανάρτηση, σημειώνει ότι το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα παρέμεινε σαθρό μέχρι τέλους, ότι παρατηρήθηκε απώλει €200 εκ. από το ΦΠΑ και €25 εκ. από μη είσπραξη τελών. Τέλος, σημειώνει ότι συμβόλαια αξίας €1 δις ακυρώθηκαν, ενώ συμβόλαια αξίας €3,5 δις εκκρεμούν.

Συγκεκριμένα, στα γενικά συμπεράσματα της έκθεσης η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει: 

«Με βάση τα ευρήματα της Έκθεσης, από τις 3.517 περιπτώσεις προσώπων που πολιτογραφήθηκαν ως επενδυτές, υπήρξε πολύ μεγάλος αριθμός πολιτογραφήσεων που δεν πληρούσε τα εν ισχύι κριτήρια. Επιπλέον, 3.810 τουλάχιστον πρόσωπα πολιτογραφήθηκαν ως συγγενείς των επενδυτών χωρίς να υπάρχει σχετική εξουσιοδότηση στον σχετικό Νόμο (εξαιρούνται αυτοί που πολιτογραφήθηκαν μετά τις 18.8.2020, αλλά αυτό μόνο για όσες περιπτώσεις εφαρμόστηκε το νομικό πλαίσιο που ίσχυσε μετά την ημερομηνία αυτή, αφού το ΥΣ συνέχισε επί μακρόν να εφαρμόζει το προηγούμενο νομικό καθεστώς).

Ο Υπουργός Εσωτερικών ενημερωνόταν, κατά κανόνα, με σχετικό σημείωμα, από τους αρμόδιους λειτουργούς του Υπουργείου του για τα θέματα που σχετίζονταν με τις αιτήσεις που καλείτο να προωθήσει στο ΥΣ. Επίσης, ενημερωνόταν από το Υπουργείο Οικονομικών για την ικανοποίηση ή μη των επενδυτικών κριτηρίων. Στα σημειώματα αυτά υπήρχαν, πάρα πολλές φορές, πολύ σημαντικά θέματα που, είτε πρόδηλα θα έπρεπε να οδηγήσουν στην άνευ ετέρου απόρριψη των αιτήσεων, είτε θα έπρεπε να προβληματίσουν το ΥΣ κατά τη λήψη απόφασης ως προς τον τρόπο άσκησης της διακριτικής του εξουσίας. Αυτά τα σημειώματα δεν επισυνάπτονταν στην Πρόταση προς το ΥΣ. Ορισμένες φορές περιλαμβανόταν μία γενική αναφορά στην Πρόταση προς το ΥΣ. Η μη κοινοποίηση στο ΥΣ των γεγονότων και πληροφοριών που περιλαμβάνονταν στο σημείωμα που ετοίμαζε ο αρμόδιος λειτουργός του ΥΠΕΣ, είτε με την επισύναψη αυτούσιου του σημειώματος είτε με την ετοιμασία άλλου με ανάλογο περιεχόμενο, είναι μεμπτή και παράνομη αφού στερούσε ουσιώδη πληροφόρηση από το όργανο που είχε την αποφασιστική αρμοδιότητα. 

Το πρόβλημα γίνεται σοβαρότερο εάν ληφθεί υπόψη ότι, με την πρακτική που ακολουθείτο, εκτός από το ΥΣ, στο σκοτάδι παρέμενε και η Βουλή των Αντιπροσώπων. Το ΥΣ ενέκρινε αριθμό αιτήσεων, ενώ γνώριζε ότι δεν πληρούνται τα σχετικά κριτήρια. Τούτο συνήθως αφορούσε στα επενδυτικά κριτήρια τα οποία το ΥΣ παραβίαζε, συνήθως με το αιτιολογικό ότι δήθεν η αίτηση ενέπιπτε στο πνεύμα των κριτηρίων αυτών.

Διαπιστώσαμε την απώλεια τεράστιου ύψους δημοσίων εσόδων, μεταξύ άλλων, από την παράνομη χρήση του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ, από τη μη εφαρμογή των Κανονισμών ΚΔΠ 379/2020 όταν αυτοί τέθηκαν σε ισχύ και από την παράνομη πολιτογράφηση των χιλιάδων προσώπων στα οποία δόθηκε η Κυπριακή υπηκοότητα ως μέλη της οικογένειας επενδυτών, χωρίς τα πρόσωπα αυτά να προβούν σε οποιαδήποτε επένδυση.

Διαπιστώσαμε επίσης ότι επενδύσεις ύψους ορισμένων δισεκατομμυρίων ευρώ, είτε ήδη ακυρώθηκαν, είτε είναι υψηλού κινδύνου να μην έχουν υλοποιηθεί και να παραμένουν στο χαρτί. Πέραν της ενδεχόμενης ανάκλησης πολιτογραφήσεων, που θα πρέπει να εξετάσει η Ανεξάρτητη  Επιτροπή Εξέτασης Αποστέρησης Υπηκοότητας και των ενδεχόμενων ποινικών αδικημάτων, προκύπτουν θέματα που θα πρέπει να εξετάσει το Τμήμα Φορολογίας. Επίσης, έχουμε διαπιστώσει τη σχεδόν παντελή απουσία ικανοποιητικών μηχανισμών ελέγχου που θα μείωναν το ενδεχόμενο εικονικών επενδύσεων ή πρόωρης εγκατάλειψής τους και τη συναφή απουσία εκ των υστέρων παρακολούθησης των επενδύσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι αγορές ακινήτων της τάξης του €1,1 δις που θεωρητικά θα αποτελούσαν επενδύσεις στο πλαίσιο του ΚΕΠ έχουν ακυρωθεί. Επίσης, αγορές ακινήτων της τάξης των €3,5 δις ενδεχομένως να μην έχουν υλοποιηθεί και είναι υψηλού κινδύνου να ήταν εικονικές. Αυτό υποδηλοί την ανάγκη πλήρους ελέγχου ως προς το κατά πόσο οι πολιτογραφηθέντες διατηρούν την επένδυσή τους.

Κατά την άποψή μας, η εντύπωση που δημιουργείται είναι πως, πέραν από τα κενά και αδυναμίες που υπήρξαν, κάποιοι από τους ασκούντες δημόσια εξουσία ουδόλως λάμβαναν υπόψη το ισχύον νομικό και κανονιστικό πλαίσιο και ουσιαστικά θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να ενεργούν κατά το δοκούν.

Συνεπώς, διαφαίνεται το ενδεχόμενο κατάχρησης εξουσίας από πρόσωπα που ασκούσαν δημόσια εξουσία και το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στους επιτήδειους που καταχράστηκαν το ΚΕΠ εκμεταλλευόμενοι τα κενά, τις ελλείψεις και τις αδυναμίες του. 

Δυστυχώς, φαίνεται ότι η εξόχως αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί, εντός και εκτός Κύπρου, ως προς την εφαρμογή του Προγράμματος, ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας σαθρής κατάστασης, ενδεχομένως μη απαλλαγμένης ακόμη και φαινομένων διαφθοράς και άλλων ποινικών αδικημάτων.

Θεωρούμε αξιοσημείωτο ότι, ουσιαστικά, η σαθρότητα του Προγράμματος παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι την κατάργησή του. Η Υπηρεσία μας επισημαίνει την αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί, εντός και εκτός Κύπρου, ως προς την εφαρμογή του Προγράμματος, εικόνα που επιδεινώθηκε μετά τα δημοσιεύματα και το βίντεο του ξένου τηλεοπτικού δικτύου Al Jazeera. Οι πολύ αρνητικές διαπιστώσεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα Έκθεση, όπως και οι εξίσου αρνητικές διαπιστώσεις που περιλαμβάνονται στο πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής που διορίστηκε από τον Γενικό Εισαγγελέα στις 7.9.2020, μπορούν να βοηθήσουν στην άρση της αρνητικής αυτής εικόνας μόνο αν υπάρξει η αναγκαία λογοδοσία.

Θεωρούμε ότι η παρούσα Έκθεση αποδεικνύει τη σημασία της απρόσκοπτης διεξαγωγής ελέγχου από το Ανώτατο Ελεγκτικό Ίδρυμα της χώρας μας και επιβεβαιώνει τη θέση, που εξ αρχής εκφράσαμε ότι το έργο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και της Ερευνητικής Επιτροπής δεν ήταν αμοιβαίως αποκλειόμενα, αλλά αντίθετα θα μπορούσε να είναι συμπληρωματικά και να γίνονται χωρίς κανένα πρόβλημα, παράλληλα και ταυτόχρονα».