Πώς θα προστατεύονται οι whistleblowers στην Κύπρο

Πλαίσιο προστασίας των πληροφοριοδοτών με σκοπό να προστατεύσει τους εργαζόμενους που προβαίνουν σε γνωστοποιήσεις που αφορούν σε παραβιάσεις της εσωτερικής αγοράς και του Ενωσιακού δικαίου θεσπίζει προσχέδιο νομοσχεδίου με τίτλο «Ο Περί της Προστασίας των Προσώπων που αναφέρουν Παραβιάσεις του Δικαίου της Ένωσης Νόμος του 2021», το οποίο ετοιμάστηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως και κοινοποίησε η ΟΕΒ προς τις επιχειρήσεις για σχόλια και παρατηρήσεις.

Το νομοσχέδιο παρέχει προστασία σε πρόσωπα που αναφέρουν πληροφορίες που αποκτούν στο εργασιακό τους πλαίσιο όσον αφορά παραβιάσεις του δικαίου της Ε.Ε. σε βασικούς τομείς πολιτικής.  Επίσης στοχεύει στην ενίσχυση της επιβολής του νόμου εφαρμόζοντας αποτελεσματικούς, εμπιστευτικούς και ασφαλείς διαύλους αναφοράς και διασφαλίζοντας ότι οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος προστατεύονται αποτελεσματικά από αντίποινα.

Συγκεκριμένα, οι πρόνοιες του νομοσχεδίου εφαρμόζονται στον δημόσιο τομέα, περιλαμβανομένων και των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης με περισσότερους από 10000 κατοίκους ή περισσότερους από 50 εργαζόμενους. Επίσης εφαρμόζονται και στον ιδιωτικό τομέα σε επιχειρήσεις με 50 ή περισσότερους εργαζομένους. Ειδικότερα με το νομοσχέδιο θεσπίζεται πλαίσιο προστασίας των πληροφοριοδοτών με σκοπό να προστατεύσει τους εργαζόμενους σε οργανισμούς ιδιωτικού ή δημοσίου τομέα που προβαίνουν σε γνωστοποιήσεις που αφορούν σε:

Α. παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου στους ακόλουθους τομείς:

• δημόσιες συμβάσεις
• χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, προϊόντα και αγορές· πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας
• την ασφάλεια και τη συμμόρφωση των προϊόντων
• την ασφάλεια των μεταφορών στους τομείς των οδικών, σιδηροδρομικών, θαλάσσιων και εσωτερικών πλωτών μεταφορών
• την προστασία του περιβάλλοντος, η οποία ποικίλει από τη διαχείριση των αποβλήτων έως και τα χημικά προϊόντα
• την προστασία από την ακτινοβολία και πυρηνική ασφάλεια
• την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών, την υγεία και την καλή μεταχείριση των ζώων
• τη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ασθενών και των ελέγχων καπνού
• την προστασία των καταναλωτών
• την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την ασφάλεια των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών·

Β. παραβιάσεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ·

Γ. παραβιάσεις που συνδέονται με την εσωτερική αγορά, μεταξύ άλλων παραβιάσεις των κανόνων της ΕΕ περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων, καθώς και παραβιάσεις των κανόνων για τη φορολογία των εταιρειών.

Μέτρα προστασίας

Το νομοσχέδιο καθορίζει μέτρα για την προστασία των πληροφοριοδοτών γύρω από τους ακόλουθους άξονες:

• Απαγόρευση αντιποίνων. Τα αντίποινα μπορούν να λάβουν οποιαδήποτε μορφή, όπως παύση, απόλυση, υποβιβασμό ή στέρηση προαγωγής, αρνητική αξιολόγηση επιδόσεων, μη ανανέωση ή πρόωρη διακοπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης.
• Μέτρα στήριξης των αναφερόντων προσώπων. Ουσιαστικά παρέχεται στον αναφέροντα εύκολη και δωρεάν πρόσβαση σε πλήρεις και ανεξάρτητες πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με τις διαδικασίες και τα μέσα έννομης προστασίας που είναι διαθέσιμα για την προστασία έναντι αντιποίνων και τα δικαιώματα του ενδιαφερομένου προσώπου. Επισημαίνεται ότι η απαίτηση για τέτοια πρόσβαση ικανοποιείται με την ετοιμασία από την Αρμόδια Αρχή ειδικού εντύπου με τις αναγκαίες πληροφορίες, συμβουλές και μέσα έννομης προστασίας που διατίθενται, το οποίο οφείλει κάθε νομική οντότητα που καλύπτεται από τον παρόντα Νόμο, να διαθέτει με τα κατάλληλα μέσα στην πρόσβαση κάθε ενδιαφερομένου. Επίσης παρέχεται αποτελεσματική συνδρομή ενώπιον οποιασδήποτε αρχής που εμπλέκεται στην προστασία τους έναντι αντιποίνων, καθώς και νομική αρωγή σε ποινικές υποθέσεις και σε διασυνοριακές διαδικασίες σε αστικές υποθέσεις σύμφωνα με τον περί Νομικής Αρωγής Νόμο του 2002.
•  Μέτρα για την προστασία έναντι αντιποίνων. Αξιοσημείωτη είναι η αντιστροφή του βάρους απόδειξης ενώπιον δικαστηρίου σε αστικές διαδικασίες. Πιο συγκεκριμένα, το βάρος απόδειξης μετακυλίεται από τον αναφέροντα την πληροφορία στο πρόσωπο που προκάλεσε τη βλάβη ή που έλαβε το μέτρο. Το τελευταίο πρόσωπο βαρύνεται να αποδείξει ότι το εν λόγω μέτρο ήταν βασισμένο σε αιτιολογημένους λόγους και δε λήφθηκε υπό τη μορφή αντιποίνων στον αναφέροντα.
• Μέτρα τα οποία διασφαλίζουν την προστασία της ταυτότητάς των αναφερομένων.
•  Επιβολή ποινών σε πρόσωπα που παρεμποδίζουν την τήρηση των διαδικασιών και αγώγιμο δικαίωμα σε αποζημιώσεις σε πρόσωπο που υπέστη ζημιά από τέτοιες αναφορές ή δημόσιες αποκαλύψεις.
• Απαγόρευση άρσης δικαιωμάτων και μέσων έννομης προστασίας από οποιαδήποτε συμφωνία, πολιτική, τύπο ή όρο απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης συμφωνίας για διαιτησία πριν από την έγερση διαφοράς