Deloitte: Εναρμόνιση με την 5η και 6η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ΞΠΧ/ΧΤ (AML/TF)

Από τον Αντώνη Καραολή, Senior Manager στο τμήμα Risk Advisory της Deloitte στην Κύπρο
akaraolis@deloitte.com

Η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε εντός του Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2021 με δύο τροποποιήσεις στον περί Παρεμπόδισης και Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες Νόμο, με σκοπό την εισαγωγή προνοιών και εναρμόνιση του με την 5η και 6η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για (i) την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, και (ii) την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μέσω του ποινικού δικαίου.

Σκοπός του άρθρου είναι να επισημάνουμε τις κύριες αλλαγές που επιφέρουν οι τροποποιήσεις αυτές στις εργασίες των επιχειρήσεων και οργανισμών που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Είναι σημαντικό για τις επιχειρήσεις και οργανισμούς να μεριμνήσουν να ανανεωθούν οι εσωτερικές τους διαδικασίες τάχιστα έτσι ώστε να είναι συμβατές με την ισχύουσα νομοθεσία.

Οι πρόνοιες των πρόσφατων τροποποιήσεων του Κυπριακού Νόμου επικεντρώνονται στους πιο κάτω βασικούς πυλώνες:
 

• σύσταση και τήρηση Κεντρικού Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων Εταιρειών και Άλλων Νομικών Οντοτήτων από τον Έφορο Εταιρειών
   
• σύσταση και τήρηση Μητρώου Ρητών Εμπιστευμάτων και Παρεμφερών Νομικών Διευθετήσεων από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς που πρέπει να διατηρεί επίσης πληροφορίες για τους πραγματικούς δικαιούχους του εμπιστεύματος
   
• υποχρέωση δημιουργίας και τήρησης Κεντρικού Μητρώου Τραπεζικών Λογαριασμών, Λογαριασμών Πληρωμής και Θυρίδων Ασφαλείας, το οποίο θα τηρεί η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου και θα περιέχει τα στοιχεία του κάτοχου και του πραγματικού δικαιούχου κάθε τραπεζικού λογαριασμού και θυρίδας ασφαλείας
   
• διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής σε νέες υπόχρεες οντότητες, όπως σε παροχείς υπηρεσιών κρυπτοπεριουσιακών στοιχείων, πρόσωπα που αποθηκεύουν, εμπορεύονται ή ενεργούν ως μεσάζοντες στο εμπόριο έργων τέχνης, καθώς και πρόσωπα η εποπτεία των οποίων ανατίθεται στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
   
• υποχρέωση τήρησης καταλόγου με τα ακριβή καθήκοντα τα οποία θεωρούνται «σημαντικό δημόσιο λειτούργημα»  που κατ’ επέκταση προσδιορίζουν τα «πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα»
   
• υποχρέωση εφαρμογής ενισχυμένων μέτρων μετριασμού για πρόσωπα και νομικές οντότητες που εκτελούν συναλλαγές με τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου, και σχετική θεσμοθέτηση πιο δραστικών μέτρων στην φαρέτρα των Εποπτικών Αρχών
   
• ορισμός ξεκάθαρου δικαιώματος των δημόσιων αρχών για πρόσβαση σε πληροφορίες για τους κατόχους ακίνητης περιουσίας
   
• μείωση του ανώτατου ποσού από €250 σε €150 για σκοπούς εξαίρεσης της υποχρέωσης εφαρμογής μέτρων δέουσας επιμέλειας για προπληρωμένες κάρτες πληρωμής και e-money
   
• διεύρυνση των εξουσιών της Μονάδας Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης (ΜΟΚΑΣ) και ρύθμιση του πλαισίου για διευκόλυνση της συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ διάφορων μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών
   
• εισαγωγή ρητής δυνατότητας καταδίκης για αδικήματα σύμφωνα με τον νόμο σε περίπτωση που με βάση αντικειμενικές πραγματικές περιστάσεις στοιχειοθετείται ότι η περιουσία προήλθε από παράνομες δραστηριότητες, χωρίς να απαιτείται η στοιχειοθέτηση όλων των πραγματικών στοιχείων ή όλων των περιστάσεων που σχετίζονται με τις εν λόγω παράνομες δραστηριότητες
   
• εισαγωγή ρητής δυνατότητας νομικού προσώπου να υπέχει ευθύνη για τη διάπραξη οποιουδήποτε από τα  αδικήματα σύμφωνα με τον νόμο, και σε τέτοια περίπτωση το δικαστήριο έχει την δυνατότητα, εκτός από χρηματική ποινή,  να επιβάλει σοβαρές ποινές όπως π.χ. δικαστική εκκαθάριση
   
• εισαγωγή περιστάσεων που θα θεωρούνται ως επιβαρυντικές σε περίπτωση καταδίκης για αδίκημα σύμφωνα με τον νόμο, όπως π.χ. αν το αδίκημα διαπράχθηκε στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης ή κατά την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας υπόχρεης οντότητας

Μία από τις κύριες αλλαγές αφορά την λειτουργία και τήρηση μητρώων που θα περιλαμβάνουν στοιχεία ταυτοποίησης των πραγματικών δικαιούχων εταιρειών, άλλων νομικών οντοτήτων και ρητών εμπιστευμάτων που θα δημοσιοποιούνται διαδικτυακά και θα είναι στην διάθεση του ευρύτερου κοινού. Πραγματικός δικαιούχος, σε σχέση με νομικές οντότητες, θεωρείται κάθε φυσικό πρόσωπο που άμεσα ή έμμεσα έχει τελική ιδιοκτησία ή τελικό έλεγχο για περισσότερο από 25% της νομικής οντότητας.

Η ημερομηνία έναρξης συλλογής των στοιχείων Πραγματικών Δικαιούχων εταιρειών και άλλων νομικών οντοτήτων είναι η 16η Μαρτίου 2021 – η σχετική Οδηγία για την Παρεμπόδιση και Καταπολέμηση της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες (Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων Εταιρειών και Άλλων Νομικών Οντοτήτων) του 2021, έχει ήδη εκδοθεί από τον Έφορο Εταιρειών.

Όπως προαναφέρθηκε, οι εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες σχετικές με ψηφιακά νομίσματα και περιουσιακά στοιχεία, όπως για παράδειγμα έκδοση κρυπτονομισμάτων, χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων, συναλλαγματικά ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων, υπηρεσίες θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών και άλλες συναφείς υπηρεσίες, θα αντιμετωπίζονται πλέον ως "υπόχρεες οντότητες" και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να τηρούν τις ίδιες απαιτήσεις δέουσας επιμέλειας και KYC όπως τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Πρόκειται για μια θετική εξέλιξη, καθώς αποτελεί τη βάση ώστε οι παροχείς αυτών των υπηρεσιών να μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους μέσω της Κύπρου υπό εγκεκριμένο και ρυθμιζόμενο νομικό καθεστώς και εποπτεία.

Όσον αφορά τις συναλλαγές ηλεκτρονικού χρήματος που δυνητικά θα περνούσαν απαρατήρητες ως ανώνυμες συναλλαγές, σε σχέση με τις διαδικασίες δέουσας επιμέλειας λόγω του ύψους της συναλλαγής, πλέον περιορίζονται σε αυτές με μέγιστο μηνιαίο όριο €150 και μέγιστο ποσό που αποθηκεύεται ηλεκτρονικά μέχρι €150 αντί για €250 που ίσχυε πριν.

Πλέον θα υπάρχει και σαφής καθοδήγηση για τις υπόχρεες οντότητες ως προς την ερμηνεία του ορισμού των Πολιτικώς Εκτεθειμένων Προσώπων καθώς πανευρωπαϊκός κατάλογος με τα δημόσια λειτουργήματα που εμπίπτουν στον ορισμό θα καταρτίζεται και θα δημοσιεύεται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εποπτικές αρχές θα έχουν την δυνατότητα απαίτησης εφαρμογής πρόσθετων μέτρων μετριασμού για συναλλαγές με τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου καθώς και, αν αρμόζει, μέχρι και απαγόρευση εμπορικών σχέσεων και συναλλαγών με αυτές τις χώρες.

Μολονότι η Κύπρος έχει πλέον θεσπίσει την εφαρμογή της 5ης και 6ης Οδηγίας, διάφορες συμπληρωματικές και τροποποιημένες οδηγίες και κανονισμοί δεν έχουν ακόμη ετοιμαστεί ή εγκριθεί από τους αρμόδιους φορείς, ώστε να αποσαφηνιστεί η εφαρμογή των καινούργιων διατάξεων. Έτσι η συμμόρφωση των υπόχρεων οντοτήτων γίνεται στην βάση μίας δυσκίνητης και χρονοβόρας διαδικασίας με ίσως αδικαιολόγητα επιπρόσθετο βάρος, άγχος αλλά και κόστος στην ομαλή ροή των εργασιών τους.

Οι συνεχείς τροποποιήσεις νόμων τονίζουν την ανάγκη υποστήριξης από τεχνολογικά συστήματα για τη διαφύλαξη των οργανισμών από παράνομες παρεκκλίσεις. Αν οι πιο πάνω τροποποιήσεις και πρόσθετες υποχρεώσεις αντιμετωπίζονται ως μέρος του κύκλου εργασιών ενός οργανισμού, με τη χρήση λύσεων ψηφιακής τεχνολογίας, μια επιχείρηση μπορεί να μειώσει την έκθεσή της στην αυξανόμενη απειλή νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες με ελεγχόμενο τρόπο και κόστος. Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια υπάρχει σημαντική πρόοδος και ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών και λύσεων RegTech, που υπόσχεται να βοηθήσει τις υπόχρεες οντότητες με αποτελεσματική συμμόρφωση στις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις των νόμων και κανονισμών.

Εν κατακλείδι, "If we want our regulators to do better, we have to embrace a simple idea: regulation isn't an obstacle to thriving free markets; it's a vital part of them" (James Surowiecki). Έτσι ακριβώς θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι νέες τροποποιήσεις του νόμου, ώστε να επιφέρουν κάθαρση και διαφάνεια έναντι της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που είναι βασική προϋπόθεση για ένα ευοίωνο και λαμπρό μέλλον στον χρηματοπιστωτικό κλάδο και την οικονομία.