Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποδέχθηκε τις 75 συστάσεις του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου για τη Στέγαση, οι οποίες και θα αποτελούν τη βάση για το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Προσιτής Στέγασης που αναμένεται να υιοθετηθεί μέχρι το τέλος του έτους.
Το Συμβούλιο, το οποίο συστάθηκε τον Ιούνιο του 2025, αποτελείται από δεκαπέντε ειδικούς με ποικίλο υπόβαθρο, από την ανάπτυξη του αστικού τοπίου και την οικονομία της στέγασης μέχρι την κοινωνική πολιτική και την καινοτομία. Η αποστολή του ήταν να καταθέσει συγκεκριμένες πολιτικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της στέγαστικής κρίσης που πλήττει εκατομμύρια Ευρωπαίους.
Σύμφωνα με την έκθεση, η Ευρώπη αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια μια πολυεπίπεδη στέγαστική κρίση, με τις τιμές των ακινήτων να αυξάνονται κατά 55,4% και τα ενοίκια κατά 25,7% μεταξύ 2010 και 2024, με ορισμένα κράτη - μέλη να καταγράφουν αυξήσεις άνω του 200%.
Τα χαμηλά εισοδήματα δεν ακολουθούν τον ρυθμό αύξησης των τιμών, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος να δαπανούν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για στέγαση. Η αστική εμπορευματοποίηση της στέγασης έχει μετατρέψει τα ακίνητα σε επενδυτικά προϊόντα, οδηγώντας σε εκτοπισμούς, αύξηση των ενοικίων και κοινωνικό αποκλεισμό. Επίσης, το 50% των Ευρωπαίων ηλικίας 18-34 ετών ζει ακόμα με τους γονείς του λόγω αδυναμίας πρόσβασης σε προσιτή στέγαση. Υπάρχουν επίσης ελλείψεις σε κοινωνική στέγαση και υποδομές, με αποτέλεσμα χιλιάδες πολίτες, συμπεριλαμβανομένων προσφύγων, ατόμων με αναπηρίες και ηλικιωμένων, να ζουν σε ακατάλληλες ή και επικίνδυνες συνθήκες.
Το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο για τη Στέγαση υπογραμμίζει ότι η στέγαση δεν είναι απλώς ένα οικονομικό αγαθό, αλλά ένα θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα, παρόμοιο με τις μεταφορές, την ενέργεια ή το νερό. Για να αντιμετωπιστεί η κρίση, προτείνει τη ριζική αλλαγή παραδείγματος, με κεντρικούς άξονες την καταπολέμηση της αστέγίας ως πρώτης προτεραιότητας, τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και αναγέννηση, την πράσινη μετάβαση και ενεργειακή αναβάθμιση, την καινοτομία στην κατασκευή και χρηματοδότηση, καθώς και τον συντονισμό σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Ο Επίτροπος για την Ενέργεια και τη Στέγαση, Dan Jørgensen, δήλωσε ότι οι προτάσεις του Συμβουλίου ενισχύουν την αποφασιστικότητά του να παρουσιάσει ένα φιλόδοξο και ολοκληρωμένο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Προσιτής Στέγασης, το οποίο θα προσφέρει ανακούφιση, αξιοπρέπεια και ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες.
Το σχέδιο που θα ανακοινωθεί μέχρι το τέλος του έτους θα περιλαμβάνει μέτρα για την αύξηση της προσφοράς προσιτής στέγασης, χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για την υποστήριξη δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, νέους κανονισμούς για την προστασία των ενοικιαστών και συντονισμό μεταξύ κρατών μελών, τοπικών αρχών και ευρωπαϊκών θεσμών.
Μια από τις βασικές προτάσεις είναι η εφαρμογή της αρχής «Housing First», η οποία έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την επανεμφάνιση της αστέγιας και βελτιώνει την υγεία του πληθυσμού. Επίσης, προτείνεται η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για την αστέγια, χρηματοδοτούμενο από φόρο στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, για την υποστήριξη τοπικών πρωτοβουλιών για τη στέγαση. Η ενίσχυση της κοινωνικής στέγασης αποτελεί επίσης βασικό πυλώνα, με στόχο την προστασία των ευάλωτων ομάδων από τις αυξήσεις των ενοικίων.
Για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, προτείνεται η αξιοποίηση των υφιστάμενων κτιρίων αντί για νέες κατασκευές που επιδεινώνουν την αστική εξάπλωση. Η ανακαίνιση και επαναχρησιμοποίηση άδειων ακινήτων θα αυξήσει την προσφορά στέγασης και θα βελτιώσει την ποιότητα σε επίπεδο γειτονιάς.
Επίσης, προτείνεται η εφαρμογή μηχανισμών όπως η «συμπεριληπτική zoning», όπου οι ιδιωτικές αναπτύξεις θα πρέπει να διαθέτουν ένα ποσοστό προσιτών κατοικιών, με στόχο την αποφυγή κοινωνικού αποκλεισμού. Η δημιουργία ταμείων γης από δημόσιες αρχές θα βοηθήσει στην απόκτηση και διαχείριση γης για την ανάπτυξη κοινωνικής στέγασης, περιορίζοντας την κερδοσκοπία.
Στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, δίνεται προτεραιότητα στην ανακαίνιση υφιστάμενων κτιρίων, η οποία βελτιώνει την ενεργειακή απόδοση, μειώνει τα κόστη διαβίωσης και συμβάλλει στους κλιματικούς στόχους. Η ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε νέα και υφιστάμενα κτίρια θα μειώσει την ενεργειακή φτώχεια. Επίσης, προτείνεται η απαγόρευση εκτοπισμών λόγω ανακαινίσεων, ώστε οι πολίτες να μην χάνουν τη στέγασή τους λόγω έργων ενεργειακής αναβάθμισης.
Στον τομέα της καινοτομίας, προτείνεται η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων κατασκευής, οι οποίες μειώνουν το κόστος και τον χρόνο κατασκευής, ενώ βελτιώνουν την ποιότητα. Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων για Προσιτή Στέγαση θα κινητοποιήσει κεφάλαια από ιδιώτες και δημόσιους φορείς για την ανάπτυξη κοινωνικής και προσιτής στέγασης. Επίσης, η έκδοση «πράσινων» ομολόγων στέγασης θα χρηματοδοτεί έργα κοινωνικής στέγασης, προσφέροντας χαμηλό κίνδυνο και σταθερές αποδόσεις σε επενδυτές.
Για τον συντονισμό σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, προτείνεται η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Στέγασης, η οποία θα συλλέγει δεδομένα, θα παρακολουθεί την πρόοδο και θα διαμοιράζει καλές πρακτικές μεταξύ των κρατών μελών.
Η ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι επίσης σημαντική, καθώς οι δήμοι γνωρίζουν καλύτερα τις τοπικές ανάγκες και θα πρέπει να έχουν άμεση πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια. Η εφαρμογή μηχανισμών «auto-enrolment» για την κοινωνική στέγαση θα αυξήσει τη συμμετοχή ευάλωτων ομάδων.
