Στο επίκεντρο μιας υπόθεσης με τεράστιες πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ καλείται να αποφανθεί αν οι παγκόσμιοι δασμοί που επέβαλε ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποτελούν υπέρβαση των προεδρικών εξουσιών.
Η υπόθεση αγγίζει τον πυρήνα της συνταγματικής ισορροπίας ανάμεσα στην εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία: ποιος τελικά έχει τον έλεγχο της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ -ο Πρόεδρος ή το Κογκρέσο;
Πριν φτάσει στο ανώτατο επίπεδο, δύο κατώτερα δικαστήρια είχαν ήδη απορρίψει τη θέση του Τραμπ, κρίνοντας πως δεν είχε τη νομική βάση να επιβάλει καθολικούς δασμούς επικαλούμενος τον Νόμο περί Διεθνών Οικονομικών Εξουσιών Έκτακτης Ανάγκης (IEEPA).
Το νομικό υπόβαθρο: Ο νόμος IEEPA και τα όριά του
Θεσπισμένος το 1977, ο IEEPA προσφέρει στον εκάστοτε πρόεδρο έκτακτες οικονομικές εξουσίες σε περιόδους εθνικής κρίσης που σχετίζονται με εξωτερικές απειλές.
Έχει χρησιμοποιηθεί για την επιβολή κυρώσεων, παγώματα περιουσιακών στοιχείων και περιορισμούς συναλλαγών, αλλά ποτέ στο παρελθόν για τη γενικευμένη επιβολή δασμών.
Ο Τραμπ, επικαλούμενος «εθνική κρίση» λόγω εμπορικών ελλειμμάτων, χρησιμοποίησε τον νόμο για να θεμελιώσει ένα ευρύ πλέγμα δασμών σε προϊόντα από την Κίνα, το Μεξικό και τον Καναδά. Ωστόσο, το Εφετείο έκρινε πως ο νόμος δεν του δίνει τέτοια εξουσία, καθώς η ρύθμιση των δασμών εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Κογκρέσου.
Πιθανές οικονομικές επιπτώσεις
Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου δεν αφορά μόνο τη νομική ερμηνεία, αλλά και την καρδιά της αμερικανικής οικονομίας. Αν οι δικαστές συμφωνήσουν με τις προηγούμενες αποφάσεις, οι ΗΠΑ ενδέχεται να επιστρέψουν δισεκατομμύρια δολάρια που εισπράχθηκαν από τους δασμούς.
Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τις διεθνείς αγορές, να δημιουργήσει νομικά προβλήματα στις εμπορικές συμφωνίες με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα και να επιφέρει νέο κύμα αβεβαιότητας στις επιχειρήσεις και τους επενδυτές.
Αντίθετα, εάν το Ανώτατο Δικαστήριο δικαιώσει τον Τραμπ, θα του ανοίξει τον δρόμο για ακόμη πιο επιθετική εμπορική πολιτική και θα δημιουργήσει δεδικασμένο για μελλοντική χρήση του IEEPA σε πολιτικές «οικονομικού εθνικισμού».
Η πολιτική διάσταση: Ένα τεστ ισχύος για τον Τραμπ
Η υπόθεση έχει και βαθύ πολιτικό αποτύπωμα. Μια απόφαση κατά του Τραμπ θα υπονομεύσει τη διαπραγματευτική του εικόνα ενόψει των προεδρικών εκλογών και θα περιορίσει τη δυνατότητά του να χρησιμοποιεί την εμπορική πολιτική ως εργαλείο πίεσης σε συμμάχους και αντιπάλους.
Αν όμως οι δικαστές του δώσουν το «πράσινο φως», η νίκη αυτή θα εδραιώσει το αφήγημά του περί «ισχυρής Αμερικής που υπερασπίζεται τα συμφέροντά της». Θα πρόκειται για μια θεσμική επικύρωση του οικονομικού του δόγματος -ότι ο Λευκός Οίκος μπορεί να επιβάλει μονομερώς εμπορικά μέτρα στο όνομα της εθνικής ασφάλειας.
Η απόφαση που μπορεί να ξαναγράψει τους κανόνες
Η ημερομηνία ανακοίνωσης της απόφασης παραμένει άγνωστη, ωστόσο οι πιέσεις για ταχεία εκδίκαση αυξάνονται. Με συντηρητική πλειοψηφία έξι δικαστών στους εννέα, τρεις εκ των οποίων διορίστηκαν από τον Τραμπ, η απόφαση αναμένεται να δοκιμάσει τα θεσμικά αντανακλαστικά του δικαστηρίου.
Αξίζει να σημειωθεί πως το ίδιο δικαστήριο έχει στο παρελθόν μπλοκάρει προεδρικές ενέργειες που δεν είχαν την έγκριση του Κογκρέσου -όπως στην περίπτωση του Τζο Μπάιντεν για τα φοιτητικά δάνεια και τα μέτρα για τις εκπομπές ρύπων.
Η νέα αυτή υπόθεση, που αφορά τους λεγόμενους ‘ανταποδοτικούς δασμούς», θα καθορίσει το πού τελειώνει η προεδρική εξουσία και πού αρχίζει η κοινοβουλευτική ευθύνη. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να επηρεάσει όχι μόνο τον Τραμπ, αλλά ολόκληρη τη δομή της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής για τα επόμενα χρόνια.
