Του Ανέστη Δημόπουλου, Director, Head of Digital & Risk Advisory Services, Baker Tilly South East Europe
Η αγορά των κρυπτοστοιχείων (crypto assets) έχει αναπτυχθεί εκθετικά τα τελευταία χρόνια, με τις εκτιμήσεις να μιλούν για μεγέθη USD 3.7 τρις παγκοσμίως στα τέλη του 2024.
Ως κρυπτοστοιχείο ορίζεται κάθε ψηφιακή αναπαράσταση αξίας ή δικαιώματος που μπορεί να μεταβιβαστεί και να αποθηκευτεί ηλεκτρονικά, με χρήση τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού ή παρόμοιας τεχνολογίας (περιλαμβάνοντας bitcoins, άλλα κρυπτονομίσματα αλλά και άλλα crypto tokens).
Ωστόσο το σχετικό ρυθμιστικό τοπίο παρέμενε κατακερματισμένο και ασυνεπές μέχρι πρόσφατα, δημιουργώντας αρκετές προκλήσεις:
- Διαφορετικά ρυθμιστικά πλαίσια: Οι εταιρείες θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν επιεικείς δικαιοδοσίες, υπονομεύοντας την προστασία των επενδυτών.
- Περιορισμένες διασφαλίσεις για τους καταναλωτές: Οι επενδυτές αντιμετώπιζαν κινδύνους σχετικούς με απάτη, αφερεγγυότητα και αδιαφανείς πρακτικές.
- Εμπόδια στις διασυνοριακές συναλλαγές: Οι εθνικοί κανόνες εμπόδισαν την επεκτασιμότητα και την καινοτομία.
- Έλλειψη εποπτείας: Οι πάροχοι υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων λειτουργούσαν σε ορισμένες περιπτώσεις με ελάχιστη επίβλεψη.
Αυτά τα κενά υπογράμμισαν την ανάγκη για ένα εναρμονισμένο πλαίσιο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία του κανονισμού για τις αγορές κρυπτοστοιχείων (Markets in Crypto-Assets Regulation – MiCA ή MiCAR).
Ο Κανονισμός MiCA (Κανονισμός ΕΕ 2023/1114) είναι ο πρώτος ολοκληρωμένος κανονισμός αγορών κρυπτοστοιχείων της ΕΕ, με στόχο την τυποποίηση των κανόνων και στα 27 κράτη μέλη. Ο Κανονισμός εφαρμόζεται σε φυσικά και νομικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στην έκδοση κρυπτοστοιχείων, στη δημόσια προσφορά τους και στην εισαγωγή τους προς διαπραγμάτευση ή που παρέχουν υπηρεσίες σχετικές με κρυπτοστοιχεία στην Ένωση.
Ο Κανονισμός MiCA ισχύει για παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων (Crypto-Asset Service Provider - CASP), όπως ανταλλακτήρια, θεματοφύλακες, μεσίτες και συμβούλους, καθώς και εκδότες κρυπτοστοιχείων, ορίζοντας επίσης ορισμένες εξαιρέσεις (π.χ. NFT και τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν ήδη ρυθμιστεί βάσει της MiFID II). Οι εκδότες επίσης θα πρέπει να δημοσιεύουν σχετικές γνωστοποιήσεις προς το επενδυτικό κοινό, να διατηρούν αποθεματικά και να διασφαλίζουν δικαιώματα εξαγοράς και διαφάνεια.
Οι πάροχοι CASP θα πρέπει να λαμβάνουν αδειοδότηση από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές (π.χ. η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στην Ελλάδα και στην Κύπρο, η Financial Supervision Commission στην Βουλγαρία, και η Κεντρική Τράπεζα ή την Financial Supervisory Authority στην Ρουμανία).
Θέλοντας να ενισχύσει τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη στους παρόχους αυτούς, ο νέος Κανονισμός θέτει αυξημένες απαιτήσεις, μεταξύ άλλων, σε θέματα:
- Διαδικασίες KYC/AML: Εφαρμογή συστημάτων και διαδικασιών από τους παρόχους για τον εντοπισμό, αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων σχετικών με ξέπλυμα χρήματος (money laundering and terrorist financing risks).
- Customer Due Diligence: Ταυτοποίηση και επιβεβαίωση της ταυτότητας του πελάτη (KYC).
- Έλεγχος συναλλαγών (transaction monitoring) και αναφορά ύποπτων συναλλαγών στις Αρχές.
- Εφαρμογή διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων και περιοδική αξιολόγηση διαδικασιών AML για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητάς τους.
- Κανόνες χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης: Τα μέλη της διοίκησης των παρόχων θα πρέπει να διαθέτουν το κατάλληλο κύρος, γνώσεις και εμπειρία για την άσκηση των καθηκόντων τους, εφαρμογή μηχανισμών διαχείρισης κινδύνων και ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων, κλπ.
Έχοντας υιοθετηθεί από το 2023, ο νέος Κανονισμός MiCA τέθηκε σε εφαρμογή αρχικά τον Ιούνιο 2024 (Asset-Referenced Tokens – ARTs και E-Money Tokens – EMTs), ενώ για τους υφιστάμενους Crypto-Asset Service Providers (CASPs) έχει οριστεί μία μεταβατική περίοδος (π.χ. στην Ελλάδα και Βουλγαρία μέχρι 30/12/2025, στην Κύπρο μέχρι 1/7/2026, κλπ).
Τα οφέλη που αναμένονται από τον νέο Κανονισμό είναι πολλαπλά:
- Ενοποιημένο κανονιστικό πλαίσιο: Ένα ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων αντικαθιστά τις κατακερματισμένες εθνικές νομοθεσίες, απλοποιώντας τη συμμόρφωση και επιτρέποντας τις διασυνοριακές συναλλαγές.
- Προστασία επενδυτών: Οι υποχρεωτικές γνωστοποιήσεις, οι απαιτήσεις αποθεματικών και απαιτήσεις διακυβέρνησης προστατεύουν τους χρήστες από απάτη και αφερεγγυότητα.
- Ακεραιότητα αγοράς: Ο Κανονισμός επιβάλλει πρότυπα κατά της χειραγώγησης της αγοράς και του ξεπλύματος χρήματος, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη, τη διαφάνεια και τη σταθερότητα.
- Καινοτομία και ανάπτυξη: Οι σαφείς κανόνες ενθαρρύνουν την υπεύθυνη καινοτομία και προσελκύουν θεσμικές επενδύσεις.
Ο Κανονισμός MiCA σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή βιομηχανία κρυπτοστοιχείων. Αντιμετωπίζοντας τα ρυθμιστικά κενά και ενισχύοντας μια ενοποιημένη αγορά, προσφέρει προστασία και ευκαιρίες - δεν είναι απλώς μια πρόκληση συμμόρφωσης, αλλά μια στρατηγική πύλη για την ανάπτυξη, την καινοτομία και την ηγετική θέση στον ψηφιακό χρηματοοικονομικό τομέα για την ΕΕ.
