2015-2025: Η επώδυνη δεκαετία αποκατάστασης της Ελλάδας… Από την κατάρρευση στην ανταμοιβή

Το καλοκαίρι του 2015, η Ελλάδα βρισκόταν στο οικονομικό γκρεμό. Τώρα, η Ευρώπη ζηλεύει τα δημοσιονομικά της, παρά τις πληγές, αναφέρει το Bloomberg σε μακροσκελές του άρθρο, στο οποίο περιγράφει γλαφυρά τη δεκαετία της αποκατάστασης της ελληνικής οικονομίας.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015, ο Καναδός επενδυτής Πρεμ Γουάτσα συγκέντρωσε 75 περίπου συνεργάτες και τις συζύγους τους στο Costa Navarino, ένα πολυτελές παραθαλάσσιο θέρετρο στην Πελοπόννησο, για να γιορτάσει την 30ή επέτειο της εταιρείας του.

Η επιλογή της Ελλάδας ήταν τολμηρή: η Ελλάδα μόλις είχε γλιτώσει τη χρεοκοπία, ενώ οι τράπεζες παρέμεναν κλειστές και οι πολίτες σχημάτιζαν ουρές στα ΑΤΜ. Εκείνη την εποχή, η Ελλάδα έμοιαζε με αποδιοπομπαίο τράγο της Ευρώπης. Ο Γουάτσα όμως δεν πτοήθηκε. «Ποτέ δεν σκέφτηκα να πουλήσω», θυμάται. Μόνο εκείνη τη χρονιά, η εταιρεία του, η Fairfax Financial Holdings, είχε αυξήσει τις θέσεις της.

Δέκα χρόνια αργότερα, ο Γουάτσα έχει υπερδιπλασιάσει τα χρήματά του. Οι επενδύσεις της Fairfax -από την Eurobank μέχρι τη Metlen και τη Eurolife- αγγίζουν σήμερα τα 5 δις ευρώ. Για την ίδια την Ελλάδα, οι αριθμοί είναι εξίσου εντυπωσιακοί: ταχύτερη ανάπτυξη από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, σταθερά πρωτογενή πλεονάσματα και αποκατάσταση της επενδυτικής βαθμίδας.

Για πολλούς Έλληνες -συνταξιούχους, άνεργους νέους, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων- τα σημάδια επιμένουν σε μια χώρα που είχε γονατίσει. Αλλά για όσους δεν έχασαν την πίστη τους, η μετατροπή μιας οικονομικά απόβλητης Ελλάδας σε πρότυπο παράδειγμα οικονομικής σύνεσης δίνει ανταμοιβές που οι μετρήσεις της αγοράς δείχνουν ότι θα συνεχιστούν.

Λίγο πριν από τη συνάντηση της Fairfax στο Costa Navarino, οι Έλληνες σχημάτιζαν ουρές στα ΑΤΜ, αφού η κυβέρνηση επέβαλε capital controls για να σταματήσει τη φυγή χρημάτων, ενώ η χώρα έχασε την προθεσμία για την πληρωμή προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Λίγες ημέρες αργότερα, οι ψηφοφόροι απέρριψαν τους όρους ενός νέου πακέτου διάσωσης σε δημοψήφισμα, κάτι που η ίδια η κυβέρνηση τους είχε παροτρύνει να κάνουν.

Μέχρι τότε η Ελλάδα είχε ουσιαστικά περάσει πέντε χρόνια αποκομμένη από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, η οικονομία της είχε χάσει το ένα τέταρτο της παραγωγής της και μια κοινωνία που είχε συνηθίσει σε δεκαετίες κρατικής γενναιοδωρίας υπέστη πρωτοφανή λιτότητα.

Σήμερα, η Ελλάδα έχει καλύτερες επιδόσεις από τους ομολόγους της στη ζώνη του ευρώ σε πολλά μέτωπα. Αναπτύσσεται ταχύτερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και είναι ένα από τα ελάχιστα κράτη της ΕΕ που επιτυγχάνουν δημοσιονομικά πλεονάσματα.

Το βάρος του χρέους της παραμένει υψηλό, ακόμη και μετά την ανάκτηση του καθεστώτος επενδυτικής βαθμίδας πριν από δύο χρόνια. Αλλά είναι πλέον δομημένη ώστε να καθιστά τις πληρωμές του χρέους βιώσιμες. Οι επενδύσεις αυξάνονται, με την ιταλική τράπεζα UniCredit να είναι η τελευταία που υποστήριξε την Ελλάδα. Ορισμένοι νεότεροι, μορφωμένοι Έλληνες που έφυγαν επιστρέφουν.

«Πολύ λίγοι πίστευαν ότι η Ελλάδα θα τα κατάφερνε», δήλωσε ο Γιάννης Στουρνάρας, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας που διετέλεσε επίσης υπουργός Οικονομικών κατά τη διάρκεια της κρίσης. Θυμάται ότι επέστρεψε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2015 για να πείσει την κυβέρνηση να αποτρέψει ένα bank run. «Αποδείχθηκε ότι ήταν μια ιστορία επιτυχίας».

Πώς η Ελλάδα μετέτρεψε την κρίση χρέους σε ευρωπαϊκή ιστορία επιτυχίας

Οι επενδύσεις της Fairfax σε ελληνικές εταιρείες αντικατοπτρίζουν αυτή την αποκατάσταση. Το μεγαλύτερο στοίχημά της ήταν η Eurobank, μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Ελλάδας, ενώ η εταιρεία έχει επίσης αποκτήσει συμμετοχές στη Metlen Energy & Metals SA, την ασφαλιστική εταιρεία Eurolife και την εταιρεία ακινήτων Grivalia Properties. Συνολικά, οι επενδύσεις ύψους περίπου 2,2 δις ευρώ (2,6 δις δολάρια) αποτιμώνται σήμερα σε 5 δις ευρώ.

Ο Γουάτσα, ο οποίος έχει το παρατσούκλι «Γουόρεν Μπάφετ του Καναδά» από έντυπα όπως το Forbes, είδε τις δυνατότητες της Ελλάδας από την πρώτη του επίσκεψη το 2013. Οι κυβερνήσεις έρχονταν και έφευγαν και η Ελλάδα έγινε συνώνυμο της δυσλειτουργίας και χρειάστηκε τρία προγράμματα διάσωσης υπό την επίβλεψη της Ευρώπης και του ΔΝΤ.

«Θυμηθείτε, είμαστε κόντρα επενδυτές», δήλωσε ο Γουάτσα. «Και επενδύουμε σε ανθρώπους. Θέλουμε να χτίσουμε μια εταιρεία μακροπρόθεσμα, όχι να την αγοράσουμε για να την πουλήσουμε σε δύο ή τρία χρόνια. Κάνουμε μεγάλες επενδύσεις μακροπρόθεσμα. »

Ωστόσο, κατά τις πρώτες ημέρες αυτών των επενδύσεων, δεν ήταν καθόλου σαφές ότι θα εξελισσόταν με αυτόν τον τρόπο. Ενώ η Ελλάδα υπέγραψε την πρώτη της συμφωνία διάσωσης το 2010, χρειάστηκαν επαναληπτικές εκλογές και συχνά βίαιες διαδηλώσεις στους δρόμους που κατέλαβαν το κέντρο της Αθήνας προτού το πολιτικό σύστημα υποστηρίξει σε γενικές γραμμές τις αναθεωρήσεις που επέβαλαν οι πιστωτές.

Ο Αλέξης Τσίπρας, ο ηγέτης του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς ή ΣΥΡΙΖΑ, κέρδισε την εξουσία το 2015 με την υπόσχεση να σκίσει τη συμφωνία διάσωσης. Μετά από μήνες αδιεξόδου με τα υπόλοιπα μέλη της Ελλάδας στο ευρώ, προκήρυξε το δημοψήφισμα για το αν θα τηρήσει τους όρους. Ο Γουάτσα τον συνάντησε και τον ρώτησε ευθέως.

«Του είπα: ‘Ξέρεις, αν θέλεις να φύγουμε, θα φύγουμε, δεν πειράζει’, και μου είπε: ‘Όχι, θέλω να μείνετε, είστε ακριβώς το είδος του επενδυτή που χρειάζεται η Ελλάδα’», θυμάται ο Γουάτσα.

Τα προβλήματα δεν έχουν τελειώσει. Το ΑΕΠ έχει ανακτήσει ό,τι έχασε σε μία από τις μεγαλύτερες ειρηνικές υφέσεις στη σύγχρονη ιστορία, ωστόσο η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται μεταξύ των φτωχότερων χωρών της ΕΕ, έχοντας ξεπεραστεί από την Πολωνία και τη Ρουμανία με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Ο πληθυσμός της γερνάει, τα βασικά εμπόδια για τις επενδύσεις εξακολουθούν να υφίστανται και οι μέσοι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα εξακολουθούν να είναι κάτω από την κορύφωσή τους. Όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η πολιτική έχει κατακερματιστεί.

Το κεντροδεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη μπορεί να κέρδισε μια δεύτερη θητεία το 2023, αλλά τρεις εθνικιστικές ομάδες πήραν αρκετή υποστήριξη για να εισέλθουν στο κοινοβούλιο.

«Υπάρχει η αίσθηση ότι η χώρα δεν βρίσκεται πλέον στο χείλος του γκρεμού, αλλά δεν έχει ακόμη καταφέρει να φτάσει στα επίπεδα οικονομικής δύναμης και ευημερίας που είχε πριν από την κρίση», δήλωσε η Στέλλα Λαδή, καθηγήτρια δημόσιας πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στην Αθήνα και στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου.

«Δεν αρκεί να παρακολουθούμε τους οικονομικούς δείκτες να βελτιώνονται. Πρέπει να αντιμετωπιστούν τα διαρθρωτικά ζητήματα για τη βιώσιμη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης».

Η Ελλάδα, τουλάχιστον, βρίσκεται στο σωστό δρόμο. Το βασικό σημείο καμπής ήρθε το φθινόπωρο του 2015, περίπου την ίδια εποχή που ο Γουάτσα συγκέντρωσε το επιτελείο του στην Πελοπόννησο.

Ο Τσίπρας και η κυβέρνησή του συμφώνησαν να αναλάβουν την επώδυνη οικονομική προσαρμογή που είχαν καταδικάσει εδώ και καιρό. Τώρα ο στόχος ήταν να αποδειχθεί ότι οι αρνητές έκαναν λάθος.

«Η δημοσιονομική υπεραπόδοση έγινε μέρος του πυρήνα της οικονομικής μας στρατηγικής», δήλωσε ο Γιώργος Χουλιαράκης, ο οποίος διετέλεσε κορυφαίο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ και ήταν διαπραγματευτής με τους πιστωτές.

«Ήταν ένα μήνυμα προς τις αγορές ότι η Ελλάδα ήταν ικανή να ανακτήσει τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών της».

Η στρατηγική ήταν αποτελεσματική. Το καλοκαίρι του 2018, η Ελλάδα ολοκλήρωσε επίσημα το τρίτο και τελευταίο πρόγραμμα διάσωσης, παρόλο που παρέμεινε υπό την εποπτεία των πιστωτών για λίγο ακόμη. Τον επόμενο Μάρτιο, πούλησε 10ετή ομόλογα για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μια δεκαετία.

Η Ελλάδα έχει σταθερά ξεπεράσει τους δημοσιονομικούς της στόχους σε μια εποχή που πολλά ευρωπαϊκά κράτη αντιμετωπίζουν επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών τους. Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς προειδοποίησε στις 27 Ιουνίου ότι τα αυξανόμενα χρέη της Ευρώπης αυξάνουν τον κίνδυνο μιας νέας κρίσης.

Για τον Μιχάλη Αργυρού, τον επικεφαλής οικονομικό σύμβουλο του Μητσοτάκη, εξίσου κρίσιμη για την Ελλάδα ήταν η υιοθέτηση φιλικών προς τις επιχειρήσεις πολιτικών και μεταρρυθμίσεων της αγοράς για την προσέλκυση επενδύσεων και την τόνωση της ανάπτυξης.

Αυτό περιελάμβανε τη βοήθεια προς τις τράπεζες να ξεφορτωθούν τον τεράστιο όγκο των επισφαλών δανείων τους, κληρονομιά της κρίσης χρέους, παρέχοντας κρατικές εγγυήσεις.

Η κυβέρνηση εισήγαγε επίσης μια σειρά φορολογικών κινήτρων με στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την ελάφρυνση του βάρους των επιχειρήσεων και όσων επιλέγουν να μετεγκατασταθούν στην Ελλάδα.

Έστειλε «καλά μηνύματα», δήλωσε ο Αργυρού. «Είναι βιώσιμο; Οι βασικές αιτίες της κρίσης έχουν αντιμετωπιστεί», είπε.

Βασικές στιγμές της ελληνικής κρίσης χρέους

• Μάιος 2010: Η Ελλάδα λαμβάνει το πρώτο διεθνές πρόγραμμα διάσωσης
• Μάρτιος 2012: Η Ελλάδα λαμβάνει το δεύτερο διεθνές πρόγραμμα διάσωσης και ολοκληρώνει τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση δημόσιου χρέους στην ιστορία
• Μάιος + Ιούνιος 2012: Μετά από δύο ξεχωριστές εκλογές, ένας συνασπισμός υπό την ηγεσία του κεντροδεξιού κόμματος Νέα Δημοκρατία αναλαμβάνει την εξουσία
• Ιανουάριος 2015: Ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τις εκλογές
• Ιούνιος 2015: Εισάγονται έλεγχοι κεφαλαίων
• Ιούλιος 2015: Δημοψήφισμα για τους όρους διάσωσης-Η Ελλάδα λαμβάνει τρίτο διεθνές πρόγραμμα διάσωσης
• Σεπτέμβριος 2015: Ο ΣΥΡΙΖΑ επανεκλέγεται
• Αύγουστος 2018: Ολοκληρώνεται τρίτο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης
• Μάρτιος 2019: Η Ελλάδα εκδίδει 10ετές χρέος για πρώτη φορά μετά την κρίση
• Ιούλιος 2019: Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει τις εκλογές
• Οκτώβριος 2023: Η Ελλάδα ανακτά το επενδυτικό καθεστώς της S&P
• Η Fitch ακολουθεί τον Δεκέμβριο του 2023 και η Moody’s τον Μάρτιο του 2025

Η επιστροφή της Ελλάδας ενισχύθηκε επίσης από την επιτυχία στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, η οποία αποτελούσε επί μακρόν σημαντικό βαρίδι για τα οικονομικά της Ελλάδας.

Η παραοικονομία αποτελούσε το 27% του συνολικού ΑΕΠ της το 2010, σύμφωνα με έκθεση του ΔΝΤ, πράγμα που σημαίνει ότι η Ελλάδα έχανε δισεκατομμύρια ευρώ από μη εισπραχθέντες φόρους.

Η εκτεταμένη χρήση μετρητών, η διαφθορά και τα αναποτελεσματικά και απαρχαιωμένα συστήματα είσπραξης εμπόδιζαν τις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος.

Η ψηφιοποίηση της οικονομίας -μπορείτε να πληρώσετε με κάρτα σχεδόν παντού- και η πάταξη της φοροδιαφυγής με υψηλή τεχνολογία έχουν συμβάλει στη συρρίκνωση της παραοικονομίας κατά περισσότερο από το ήμισυ, δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης.

Στους ελέγχους, για παράδειγμα, οι εφοριακοί φέρουν τάμπλετς για την εισαγωγή πληροφοριών και αναπτύσσουν drones που τροφοδοτούν μια επιχειρησιακή αίθουσα εννέα οθονών στις εγκαταστάσεις της φορολογικής αρχής στην Αθήνα.

Το 2018, η διαφορά μεταξύ των δυνητικών εσόδων από τον φόρο κατανάλωσης και του πραγματικού ποσού που εισπράχθηκε ήταν 25,4%. Μέχρι το 2022, το ποσοστό είχε μειωθεί στο 13,7%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Μια άλλη σημαντική αλλαγή στο παιχνίδι ήταν μια συμφωνία-ορόσημο για την αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας, με την παράταση των λήξεων στο μέλλον και τη συμπερίληψη μιας περιόδου χάριτος στις πληρωμές τόκων. Ακολούθησε μια προηγούμενη συμφωνία αναδιάρθρωσης του χρέους που πραγματοποιήθηκε το 2012.

Οι μέσες ετήσιες ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας -τα χρήματα που χρειάζεται για να δανειστεί και να αποπληρώσει το χρέος που λήγει και τους τόκους- είναι τώρα 6,2% του ΑΕΠ μέχρι το 2070. Αυτό καθιστά το προφίλ αποπληρωμής του χρέους της ένα από τα πιο ευνοϊκά στην Ευρώπη, ακόμη και αν το συνολικό βάρος του χρέους είναι το υψηλότερο.

Η εποπτεία του δανεισμού της Ελλάδας αφορά τη συνέπεια, τη συνέχεια και τον συντηρητισμό ώστε να μην επιβαρυνθούν οι μελλοντικές γενιές, σύμφωνα με τον Δημήτριο Τσάκωνα, επικεφαλής του Οργανισμού Διαχείρισης Χρέους.

Τα 10ετή ομόλογα της Ελλάδας αποδίδουν τώρα περίπου 3,30%, ενώ το ασφάλιστρο έναντι του αντίστοιχου γερμανικού χρέους μειώθηκε στο πιο σφιχτό επίπεδο από το 2008. Στις αρχές του 2012, η απόδοση ήταν 44,2%.

«Υπήρχαν στιγμές που ήταν πολύ δύσκολες και σε διάφορα διεθνή φόρα με θεωρούσαν παρία», δήλωσε ο Τσάκωνας. «Τώρα, η υποδοχή είναι πολύ διαφορετική. Ο κόσμος είναι πολύ πιο θερμός και θέλει να ακούσει για το έργο που έχουμε κάνει στην Ελλάδα».

Ενώ επενδυτές όπως ο Γουάτσα αποκόμισαν τα οφέλη, υπάρχουν και εκείνοι στην άλλη πλευρά της συναλλαγής, των οποίων οι ζωές άλλαξαν μόνιμα από την κρίση: Γήρανση των γονέων των οποίων τα παιδιά έφυγαν για εργασία στο εξωτερικό, νέοι άνθρωποι που έχουν κολλήσει σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας ή επιχειρηματίες που πρέπει να επανεφεύρουν σε μια χώρα που γνώρισε αυξανόμενη ευημερία μόνο από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα το 1974.

Στο 7,9%, το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλό 17 ετών, ωστόσο παραμένει ένα από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Είναι χειρότερο μεταξύ των ατόμων κάτω των 25 ετών, όπου η ανεργία πλήττει περίπου έναν στους πέντε.

Η Ελλάδα πλησίαζε την ΕΕ στην αγοραστική δύναμη… και μετά χτύπησε μια δεκαετία κρίσης

Η κληρονομιά αυτού που ο Μητσοτάκης έχει αποκαλέσει «Παλιά Ελλάδα» εξακολουθεί επίσης να πλανάται πάνω από τη χώρα.

Τον Φεβρουάριο, στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις εδώ και πάνω από μια δεκαετία με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από τη φονική σύγκρουση τρένων που στοίχισε τη ζωή σε 57 άτομα, πολλοί από τους οποίους ήταν φοιτητές.

Το δυστύχημα θεωρήθηκε ευρύτερα ως εμβληματικό των χρόνιων προβλημάτων που μαστίζουν τις υποδομές και της αποτυχίας των διαδοχικών κυβερνήσεων να τα αντιμετωπίσουν.

Στη συνέχεια, στα τέλη Ιουνίου, μια ευρωπαϊκή έρευνα σχετικά με την κατάχρηση των γεωργικών επιδοτήσεων οδήγησε στην παραίτηση ορισμένων κορυφαίων κυβερνητικών αξιωματούχων, ασκώντας περαιτέρω πίεση στο κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι εξακολουθεί να προηγείται κατά πολύ της αντιπολίτευσης, αλλά οι ψηφοφόροι απογοητεύονται όλο και περισσότερο. Τα λαϊκίστικά κόμματα σημειώνουν καλές επιδόσεις, γεγονός που καθιστά λιγότερο σίγουρη μια κυβέρνηση πλειοψηφίας στις επόμενες εκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν το 2027.

«Η ελληνική οικονομία είναι αναμφίβολα πιο ανθεκτική σήμερα», δήλωσε ο Χουλιαράκης, ο πρώην κορυφαίος κυβερνητικός αξιωματούχος. «Ωστόσο, παρά το επίτευγμα, τα διαρθρωτικά σημάδια που άφησε η παρατεταμένη κρίση παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεπούλωτα και δεν προσφέρουν λόγους για εφησυχασμό».

Βασική προτεραιότητα στη διαδικασία επούλωσης, είπε, θα πρέπει να είναι η προσέλκυση των Ελλήνων που μετανάστευσαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η κυβέρνηση θέσπισε κίνητρα, υποσχόμενη σε όσους επαναπατρίζονται έκπτωση στους φόρους τους. Το 2023, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, περισσότεροι άνθρωποι μετακόμισαν στην Ελλάδα από όσους έφυγαν, για πρώτη φορά μετά από 14 χρόνια.

Πέρα από την Ελλάδα, η κρίση είχε επίσης για ορισμένους θετικό αντίκτυπο στην Ευρώπη και τη ζώνη του ευρώ, καθώς επέβαλε την ολοκλήρωση και τις αναθεωρήσεις που διαφορετικά ίσως να μην είχαν γίνει. Ενώ η Κροατία είναι η μόνη χώρα που έχει ενταχθεί στο ευρώ μετά την ελληνική αναμέτρηση του 2015, η Βουλγαρία πρόκειται να ακολουθήσει το επόμενο έτος.

Ο Στουρνάρας της κεντρικής τράπεζας απαριθμεί το ταμείο διάσωσης της περιοχής, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ως ένα από τα υποπροϊόντα της κρίσης. Ένα άλλο ήταν η υπόσχεση του Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να προστατεύσει την ακεραιότητα του ευρώ.

Μιλώντας σε συνέδριο στην Αθήνα την 1η Ιουλίου, ο Ντράγκι είπε ότι όταν συγκρίνει κανείς εκείνες τις ημέρες πριν από 10 χρόνια με το σήμερα, «μπορεί πραγματικά να πει και να κάνει μόνο ένα πράγμα: να συγχαρεί τον ελληνικό λαό».

Η κληρονομιά της κρίσης είναι, για πολλούς, πιο απλή: μια έντονη υπενθύμιση της ανάγκης να αποφευχθεί άλλη μια κρίση.

«Μάθαμε με τον δύσκολο τρόπο να είμαστε πολύ πιο προσγειωμένοι στην πραγματικότητα απ’ ό,τι στο παρελθόν», δήλωσε ο Αργυρού, οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού. «Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον θα είναι, ελπίζω, πολύ πιο δύσκολο να κερδίσουμε το κοινό με λαϊκίστικη ρητορική».

Για τον Γουάτσα, ως επενδυτή, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές της Ελλάδας παραμένουν λαμπρές. Το 2015, θα μπορούσε να είχε διοργανώσει το εταιρικό του πάρτι οπουδήποτε, σίγουρα όχι σε ένα μέρος που βρισκόταν στη δίνη της κρίσης.

«Και επιλέξαμε την Ελλάδα, και πήγαμε στην Costa Navarino και περάσαμε υπέροχα», είπε. «Το κλειδί είναι, να αγοράσεις κάτι σε λογική τιμή και να περιμένεις. Δεν συμβάινει πάντα, αλλά υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επιστρέψεις. Και έχουμε πολλά χρήματα στην Ελλάδα».

Πηγή: newmoney.gr