Ποινικές ευθύνες για τρία πρόσωπα και πειθαρχικές για πέντε-To πόρισμα και η εισήγηση της Ερευνητικής για τους Takata

Έρευνα για ποινικές ευθύνες για τρία πρόσωπα και πειθαρχικές ευθύνες για πέντε άτομα εισηγείται η Ερευνητική Επιτροπή για τους αερόσακους Τακάτα, δήλωσε την Παρασκευή ο Πρόεδρός της Μιχαλάκης Χριστοδούλου, πρώην Δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο οποίος παρέδωσε το πόρισμά της Επιτροπής στον Γενικό Εισαγγελέα, Γιώργο Σαββίδη.

Η Επιτροπή εισηγείται τόσο πειθαρχικές όσο και ποινικές ευθύνες για έξι ή εφτά από αυτά τα άτομα, είπε ο κ. Χριστοδούλου.

Σε σχέση με ποινική ευθύνη, ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι η Επιτροπή έχει την άποψη ότι έχει παραθέσει γεγονότα, πράξεις και/η παραλείψεις «τα οποία δυνατό να καταδεικνύουν ευθύνες σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο πρόσωπο».

Είπε ότι διαπιστώνουν εκ πρώτης όψεως το ενδεχόμενο διάπραξης του αδικήματος του Άρθρου 105 του ποινικού κώδικα για κατάχρηση εξουσίας, της ανθρωποκτονίας (Άρθρο 205), της πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης (Άρθρο 210) και για σοβαρό τραυματισμό (Άρθρο 231).

Ο κ. Χριστοδούλου ανέφερε ακόμη ότι είναι εισήγηση της Επιτροπής όπως εξεταστεί το ενδεχόμενο διάπραξης πειθαρχικών αδικημάτων από τους Γενικούς Διευθυντές του Υπουργείου Μεταφορών και Έργων, «οι οποίοι κατά τον κρίσιμο χρόνο αμέλησαν να εξασφαλίσουν τον απαραίτητο συντονισμό και να ασκήσουν την κατάλληλη εποπτεία του Υπουργείου στο Τμήμα Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ) και την Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία ως όφειλαν, ώστε ανάλογα να ενημερώσουν και τον Υπουργό».

Σημείωσε όμως ότι, οποιαδήποτε πειθαρχική διερεύνηση «ενδεχομένως να στερείται αντικειμένου λόγω του ότι σχεδόν όλοι έχουν αφυπηρετήσει».

Ο κ. Χριστοδούλου επεσήμανε ότι αρμόδιος κατά πόσον θα υιοθετήσει την εισήγηση της Επιτροπής είναι ο Γενικός Εισαγγελέας και τελικός κριτής είναι τα δικαστήρια κατά πόσον είναι αθώος ή ένοχος κάποιος εκ των οποίων ονοματίζονται.  

Σημείωσε ακόμη ότι διαφωνούν με την έκθεση Κοτζάμπαση ο οποίος κλήθηκε να ερευνήσει κατά πόσον η αλλαγή στην εγκύκλιο του 2017 σε ό,τι αφορά τις ανακλήσεις - με την οποία το ΤΟΜ απάλλαξε τους Διανομείς των Κατασκευαστών (ΔτΚ) αυτοκινήτων από την ευθύνη για τα μεταχειρισμένα, αλλά «δεν μερίμνησε» για το τι γίνεται σε περίπτωση που παρουσιαστεί πρόβλημα ανάκλησης - και στην οποία κατέληξε ότι δεν εντόπισε πειθαρχικά αδικήματα.

Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδούλου, η Επιτροπή θεωρεί ότι, όχι μόνο υπήρχαν ενδεχομένως πειθαρχικά παραπτώματα, αλλά και το αδίκημα κατάχρησης εξουσίας από δημόσιους λειτουργούς. Σημείωσε ότι το ΤΟΜ δεν είχε αρμοδιότητα να αποδομήσει από τις ευθύνες τους ΔτΚ και ότι μόνη αρμόδια ήταν η Βουλή.

Ο Γενικός Εισαγγελέας είπε ότι το πόρισμα θα μελετηθεί από ομάδα νομικών λειτουργών της Νομικής Υπηρεσία και ότι θα δοθεί στη δημοσιότητα με τις ελάχιστες δυνατές παρεμβάσεις σε ό,τι αφορά σε προσωπικά δεδομένα η και σε περιπτώσεις που ενδεχομένως υπάρχει ανάγκη ποινικής διερεύνησης.

Ο κ. Χριστοδούλου ανέφερε ακόμη ότι αποκόμισαν ως Επιτροπή, «σφαιρική αντίληψη του τι συνέβαινε στην περίοδο που μας αφορά», προσθέτοντας ότι η κρίσιμη περίοδος για την Κύπρο αρχίζει το 2013 – που ήταν η πρώτη φορά που στάλθηκε μέσω της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή η πρώτη προειδοποίηση προς το ΤΟΜ για δυστύχημα στην Πορτογαλία, που αφορούσε έκρηξη αερόσακου Τακάτα - και τελειώνει το 2023. Είπε ότι ακολούθησαν στη συνέχεια και άλλες, 73 προειδοποιήσεις και γραπτές προειδοποιήσεις δυο πολιτών, το 2015 και 2016, στο ΤΟΜ για την παγκόσμια εκστρατεία για λύση του προβλήματος με τους αερόσακους Τακάτα, «και όμως πάλι το ΤΟΜ ουδέν έπραξε αλλά περιορίστηκε στο να δίνει το στοιχεία στους αντιπροσώπους των εταιρειών τις ΔτΚ, για σκοπούς ανακλήσεων».

Αναφερόμενος στα κύρια σημεία που προέκυψαν από την έρευνά τους και σχετίζονται με το θέμα της ποινικής ευθύνης ο κ. Χριστοδούλου ανέφερε ότι, κύρια αποστολή του ΤΟΜ είναι η οδική ασφάλεια, και ότι, στο πλαίσιο της αποστολής του, όταν διαπιστώσει ότι ένα όχημα ενέχει κίνδυνο για την οδική ασφάλεια ή του χρήστη, «οφείλει να εκτελέσει το καθήκον ενέργειας» που του επιβάλλει ο νόμος.

Σημείωσε ότι, από το 2011 μέχρι τον Μάρτιο του 2017, ίσχυε σε σχέση με τις ανακλήσεις η εγκύκλιος του 2011 που προέβλεπε ότι οι ΔτΚ ήταν υπεύθυνοι για όλες τις ανακλήσεις είτε αυτές αφορούσαν «λευκά» είτε «γκρίζα» αυτοκίνητα, και ότι με την εγκύκλιο του 2017, απαλλάχθηκαν οι ΔτΚ από την ευθύνη για τα γκρίζα αυτοκίνητα, «με αποτέλεσμα, σε ό,τι αφορά τα γκρίζα οχήματα, ουσιαστικά να μην υπάρχει καμία απολύτως ασφάλεια για σκοπούς ανακλήσεως».

Στις 21 Μαρτίου 2017, ανέφερε, ο διευθυντής του ΤΟΜ «εξαίρεσε με σχετική εγκύκλιο» τους ΔτΚ από την ευθύνη διαχείρισης γκρίζων οχημάτων. Το κατά πόσον αυτή η εξαίρεση, έγινε με την εμπλοκή ή με υποδείξεις του Υπουργού Μεταφορών και Έργων, είναι θέμα για το οποίο υπάρχουν αντικρουόμενες μαρτυρίες, ανέφερε «και ενδεχομένως να είναι και αυτό ένα θέμα ενδεχόμενης ποινικής διερεύνησης».

Από το 2013 και έκτοτε, είπε ο κ. Χριστοδούλου, το ΤΟΜ λάμβανε συνεχείς προειδοποιήσεις για την επικινδυνότητα των αερόσακων Τακάτα, αλλά «ουδέν το ουσιαστικό έπραξε προκειμένου να μειώσει ή να αποτρέψει τον κίνδυνο».

Δηλαδή, με απλά λόγια, συνέχισε, «δεν άσκησε το καθήκον ενέργειας» που του επέβαλλε ο νόμος, προειδοποιώντας το κοινό για τους κινδύνους και λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα για μείωση ή εξάλειψη του κινδύνου.

Είπε ακόμη ότι αναφέρονται στο πόρισμα στα δυστυχήματα και θέτουν το ερώτημα «κατά πόσον στη βάση του πραγματικού πλαισίου, όπως διαμορφώθηκε από την μαρτυρία που έχει τεθεί ενώπιον της Επιτροπής, κατά πόσον η Επιτροπή διαπιστώνει ενδεχόμενο διάπραξης ποινικού η ποινικών αδικημάτων». «Η απάντηση της Επιτροπής, επιπροσθέτως των πειθαρχικών παραπτωμάτων, είναι θετική», πρόσθεσε.

Σημειώνοντας ότι κατέθεσαν ενώπιον της Επιτροπής ο νυν και οκτώ πρώην Υπουργοί Μεταφορών και Έργων, είπε ότι αποτελεί εύρημα της Επιτροπής ότι οι Υπουργοί της περιόδου 2013-2023 «έχουν βαριά πολιτική ευθύνη την οποία όμως ουδείς αναγνώρισε και ανέλαβε», «με το πρόσχημα» ότι ουδείς τους ενημέρωσε και ότι προέβαλαν ότι αν το γνώριζαν «ασφαλώς και θα το αντιμετώπιζαν».

«Πρόκειται, κατά την άποψή μας για αιτιάσεις που παραβλέπουν, αφενός ότι η ευθύνη των Υπουργών είναι αντικειμενική» είπε, σημειώνοντας ότι, δεν χρειάζεται ένας Υπουργός να έχει άμεσα και προσωπική εμπλοκή σε ένα ζήτημα για να του καταλογιστεί ευθύνη. Αφετέρου, σημείωσε, εάν τα πρόσωπα στην κορυφή της πολιτικής πυραμίδας δεν αναλαμβάνουν ευθύνη για τις πράξεις και παραλήψεις τους, «τότε ενθαρρύνουν την εδραίωση γενικής και πολιτικής ασυδοσίας», ενώ δεν καλλιεργείται η πραγματική εμπιστοσύνη του πολίτη προς το κράτος και πολιτειακούς θεσμούς.

Είπε ότι κατέθεσαν επίσης η νυν Γενική Διευθύντρια και έξι πρώην ΓΔ του Υπουργείου Μεταφορών και ότι «θλιβερή διαπίστωση της Επιτροπής, για τους πέντε από τους έξι πρώην ΓΔ, είναι η ευκολία με την οποία πρόβαλαν την αφοπλιστική δικαιολογία», πως ούτε και αυτοί γνώριζαν για το πρόβλημα με τους αερόσακους, για τις ανακλήσεις και τον τρόπο αντιμετώπισης από το ΤΟΜ και την Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία. «Παραβλέπουν όμως, ότι με τις δικαιολογίες αυτές αναγνώρισαν ανεπάρκεια στην εκτέλεση των καθηκόντων τους ως Γενικών Διευθυντών του Υπουργείου».

Σχετικά με την μαρτυρία του νυν και τεσσάρων πρώην ΓΔ του ΤΟΜ, ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι κατά την κρίσιμη περίοδο επικρατούσε η αντίληψη ότι την ευθύνη κατείχε ο κατασκευαστής και μόνο καθήκον του ΤΟΜ ήταν να κοινοποιεί επικαιροποιημένα στοιχεία των ιδιοκτητών των υπό ανάκληση οχημάτων.

Επεσήμανε ότι το ΤΟΜ «μετέθεσε τις ευθύνες του» σε τρίτα, μη κρατικά όργανα με αποτέλεσμα να επιδείξει «ασύγγνωστη αδιαφορία και απραξία» στις συνεχείς προειδοποιήσεις για τους αερόσακους.

Για τις μαρτυρίες των εκπροσώπων του Συνδέσμου Εισαγωγέων Μηχανοκίνητων και Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΕΜΗΟ) και του Παγκύπριου Συνδέσμου Εμπορίας Αυτοκινήτων (ΠΑΣΕΑ), ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι η Επιτροπή διαμόρφωσε την άποψη ότι «η έντονη διαφωνία τους αναφορικά με τις ανακλήσεις έχει στο επίκεντρό της οικονομικά συμφέροντα».

Είπε ακόμη ότι, η μαρτυρία των Διευθυντών της Ηλεκτρομηχανολογικής Υπηρεσίας και του Τμήματος Τροχαίας Αρχηγείου ανάδειξε έλλειψη συνεργασίας μεταξύ αρμοδίων υπηρεσιών και ενημέρωσης στα θέματα οδικής ασφάλειας. Ομοίως ανέδειξε ότι το πολυπρόσωπο Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας, «περί πολλά τυρβάζει, αλλά υστερεί στη ουσία της αποστολής του που είναι η οδική ασφάλεια», πρόσθεσε.

Συγκρίνοντας τις προσπάθειες στις ΗΠΑ σχετικά με την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, σε σχέση με την Κύπρο, είπε είναι «μηδέν στην Κύπρο, 10 στις ΗΠΑ».

Αναφέρθηκε στα τρία δυστυχήματα στην Κύπρο, το 2017, το 2023 και το 2024, «με αποτέλεσμα ένα 19χρονος να παραμορφωθεί εξ ολοκλήρου το πρόσωπό του» και να υποβληθεί σε μεγάλο αριθμό εγχειρήσεων, και δυο θανάσιμοι τραυματισμοί 24χρονου και 19χρονης. «Παρά τα όσα συνέβαιναν στο εξωτερικό, στην Κύπρο δυστυχώς, δεν έγινε απολύτως τίποτα», είπε, σημειώνοντας ότι το πρόβλημα άρχισε να γνωστοποιείται με τον θάνατο του Κυριάκου Όξινου τον Ιανουάριο του 2023 μετά τις προσπάθειες της μητέρας του, κυρίως.

Αποτέλεσμα αυτή της κατάστασης, είπε τον Νοέμβριο του 2024 ο Υπουργός Μεταφορών, Αλέξης Βαφεάδης, διόρισε τον κ. Κοτζάμπαση να κάνει διοικητική έρευνα και η δεύτερη ενέργεια ήταν ο διορισμός επιτροπής από το Υπουργικό Συμβούλιο για να διερευνήσει το θέμα, αλλά η Επιτροπή αυτή δεν άρχισε εργασίες με κατάληξη, να διορίσει ο Γενικός Εισαγγελέας την παρούσα διερευνητική επιτροπή.

Ο κ. Χριστοδούλου είπε ακόμη ότι διαπίστωσαν «και την αδιαφορία οδηγών να ανταποκρίνονται στις εκκλήσεις για αντικατάσταση αερόσακων» και εξέφρασε την ευχή, «να συνειδητοποιήσουν οι συμπολίτες μας να πάρουν μέτρα αυτοπροστασίας και να σπεύσουν να αλλάξουν τον αερόσακο τους», για να μην κλάψουμε και άλλα θύματα.

Ζήτησε ακόμη «πλήρη σεβασμό» στο τεκμήριο της αθωότητας μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου στο Δικαστήριο.

Ερωτηθείς σχετικά, εξέφρασε την άποψη ότι «δεν μπορούμε να αποδώσουμε ευθύνες» στον νυν Υπουργό Μεταφορών, «διότι από τις πρώτες εβδομάδες που ανέλαβε τα καθήκοντά του, έριξε όλο του το βάρος να αντιμετωπίσει μια χαοτική κατάσταση που ανέλαβε ως αποτέλεσμα της αδιαφορία, της απραξίας, που είχαν επιδείξει όχι μόνο οι προκάτοχοί αλλά κυρίως η αρμόδια αρχή».

Ο κ. Σαββίδης, ερωτηθείς για το χρονοδιάγραμμα για μελέτη του πορίσματος και περαιτέρω ενέργειες, είπε ότι σε πρώτο στάδιο, θα δουλέψουν για να μπορέσουν να το δώσουν στη δημοσιότητα όσο πιο σύντομα γίνεται. Πρόθεση είναι, είπε, εκεί και όπου αποφασιστούν περαιτέρω ενέργειες, «μόλις είμαστε έτοιμοι, και θα τις κάνουμε και θα τις ανακοινώσουμε».