«Το μέλλον ανήκει σ’ εκείνους που το εφευρίσκουν», είχε πει ο πρωτοπόρος της τεχνολογίας και δημιουργός του διαδικτύου, Alan Kay. Σήμερα η φράση αυτή αντανακλά την πορεία της Κύπρου στον τομέα της καινοτομίας. Το μικρό μας νησί καταφέρνει να ξεχωρίσει ως strong innovator επί τρία έτη, ξεπερνώντας οικονομίες πολύ μεγαλύτερες σε μέγεθος και ισχύ. Για την πρόοδο, τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις του τομέα των καινοτόμων επιχειρήσεων στην Κύπρο μας μιλά ο Επικεφαλής Επιστήμονας Έρευνας, Καινοτομίας και Τεχνολογίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, Δημήτρης Σκουρίδης.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΩΡΑ ΠΑΜΠΟΥΛΟΥ
Πώς κρίνετε τη θέση της Κύπρου στον τομέα της καινοτομίας σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Η Κύπρος διαγράφει μια ιδιαίτερα θετική πορεία στον τομέα της καινοτομίας. Σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά χαρακτηρίζεται ως strong innovator και είναι η μοναδική χώρα της Νότιας Ευρώπης με αυτή την κατάταξη. Από το 2017 η Κύπρος έχει παρουσιάσει τη μεγαλύτερη πρόοδο μεταξύ των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της καινοτομίας, με αύξηση 39% σύμφωνα με την έκθεση European Innovation Scoreboard 2024.
Σήμερα κατατάσσεται 10η μεταξύ των 27 κρατών - μελών, επιτυγχάνοντας επίδοση 106,3% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, γεγονός που καταδεικνύει τη δυναμική ανάπτυξη και τη σημαντική πρόοδο του οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας της χώρας.
Ποια θέση έχουμε σε διεθνές επίπεδο;
Η Κύπρος κατατάσσεται στη 40η θέση παγκοσμίως, σημειώνοντας άνοδο πέντε θέσεων σε σχέση με πέρσι στον δείκτη StartupBlink Global Startup Ecosystem Index 2025. Η εντυπωσιακή αυτή πρόοδος εντάσσεται στο πλαίσιο του εθνικού στρατηγικού σχεδίου Όραμα 2035, που θέτει ως κεντρική προτεραιότητα την ενίσχυση της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης για μια βιώσιμη και ανταγωνιστική οικονομία.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων στην Κύπρο;
Παρά την πρόοδο εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όπως η ενίσχυση της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε ιδιωτικά κεφάλαια, η εμπορική αξιοποίηση της έρευνας και η επέκταση της συμμετοχής στο οικοσύστημα καινοτομίας. Επιπλέον, ένα μεγάλο ποσοστό εταιρειών δεν εστιάζει στην καινοτομία και στην ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, με αποτέλεσμα να μην έχουν επενδύσει σε νέους ρόλους όπως διευθυντές ανάπτυξης προϊόντων, υπεύθυνους και τμήματα εμπορικής αξιοποίησης καθώς και σε εξειδικευμένο προσωπικό έρευνας και ανάπτυξης. Ενθαρρυντικά είναι τα στοιχεία που δείχνουν αυξημένη εκπροσώπηση νέων και γυναικών, καθώς φέτος το 54% των υποψηφιοτήτων για διακρίσεις στην έρευνα προέρχεται από γυναίκες, ενώ οι συμμετοχές στον τομέα της εμπορικής αξιοποίησης της έρευνας αυξήθηκαν 2,5 φορές σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Ποια εικόνα παρουσιάζει το κυπριακό οικοσύστημα καινοτομίας;
Το εθνικό οικοσύστημα περιλαμβάνει περισσότερα από 12 πανεπιστήμια, επτά κέντρα αριστείας, δημόσια και ιδιωτικά ερευνητικά ινστιτούτα, πάνω από 400 νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις, 3.500 ερευνητές και περισσότερους από 4.000 επιχειρηματίες. Η διασύνδεση μεταξύ των τομέων αυτών δημιουργεί ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης.
Ποιοι τομείς εμφανίζουν τη μεγαλύτερη δυναμική στον τομέα της καινοτομίας;
Η Κύπρος παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα σε πεδία όπως η τεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη, οι προηγμένες υπηρεσίες και η ακαδημαϊκή έρευνα.
Παρατηρούμε σημαντική καινοτομία στους τομείς της υγειοτεχνολογίας (healthtech), της βαθιάς τεχνολογίας (deeptech), της ενεργειακής τεχνολογίας (energytech), της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) καθώς και σε αναδυόμενες εφαρμογές καινοτομίας στους τομείς της αμυντικής τεχνολογίας (defencetech) και της ναυτιλιακής τεχνολογίας (shiptech). Ήδη βλέπουμε έναν αυξανόμενο αριθμό καινοτόμων εταιρειών και startups που σταδιακά σχηματίζουν clusters γύρω από τους παραπάνω τομείς.
Ποια είναι η στρατηγική του ΙδΕΚ για την ενίσχυση της καινοτόμου κουλτούρας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Κύπρου;
Το ΙδΕΚ δίνει έμφαση στην ισορροπημένη στήριξη μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών οργανισμών με χρηματοδοτήσεις που ξεπερνούν τα €45 εκατομμύρια ετησίως.
Για το 2025 ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει ενισχύσεις για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και λύσεων τεχνητής νοημοσύνης που απευθύνονται σε προκλήσεις του δημόσιου τομέα. Παράλληλα υλοποιούνται σχετικά προγράμματα και παρέχονται εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης, όπως το κεντρικό γραφείο μεταφοράς γνώσης και το innovation factory, τα οποία προωθούν τη συνεργασία ανάμεσα σε επιχειρήσεις και ερευνητές, ενισχύοντας τη μετάβαση προς μια καινοτόμο επιχειρηματική κουλτούρα.
Με ποιο τρόπο το ΙδΕΚ συμβάλλει στη διασύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα και την αγορά;
Το ΙδΕΚ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση του εγχώριου οικοσυστήματος καινοτομίας μέσα από στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία και προγράμματα υποστήριξης της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας. Έχει επενδύσει άνω των €206 εκατομμυρίων από το 2016 στη στήριξη έργων καινοτομίας και έρευνας. Στο ίδιο πλαίσιο η διασύνδεση με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Horizon Europe έχει ενισχύει τη διεθνή παρουσία των Κυπρίων ερευνητών.
Θα μπορούσατε να αναφερθείτε στα σχετικά προγράμματα που προσφέρονται;
Το Ίδρυμα δημιουργεί προγράμματα που προσφέρουν ευκαιρίες σε ερευνητικούς φορείς να συνεργαστούν με μικρομεσαίες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Προγράμματα όπως το Phd in industry, το Research in enterprise, το Bridge2Horizon, το Co-develop, όπως επίσης και υποστήριξη στην ανάπτυξη νέων προϊόντων. Το ΙδΕΚ παρέχει, επίσης, υπηρεσίες γραφείου μεταφοράς τεχνολογίας που διευκολύνουν την ανάπτυξη της πνευματικής ιδιοκτησίας και υποστηρίζουν την εμπορική αξιοποίησή της. Ακόμα, εστιάζοντας στην εμπορευματοποίηση, έχει διοργανώσει την πρώτη του εκδήλωση καινοτομίας (Partner innovation day), φέρνοντας κοντά ερευνητικούς οργανισμούς, εμπορικούς καινοτόμους και φορείς της βιομηχανίας.
Τι μηνύματα στέλνει το ΙδΕΚ στις επιχειρήσεις που δεν έχουν ακόμη επενδύσει στην καινοτομία;
Σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται διαρκώς, η καινοτομία αποτελεί απαραίτητο συστατικό επιβίωσης και ανάπτυξης. Το ΙδΕΚ προσφέρει τα εργαλεία, τη στήριξη και την τεχνογνωσία για να βοηθήσει κάθε επιχείρηση να κάνει το πρώτο της βήμα στον κόσμο της καινοτομίας, ανεξαρτήτως μεγέθους ή κλάδου. Οι επενδύσεις στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία δημιουργούν καινούργιες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν μέσα από νέες πηγές εσόδων. Με τον ρυθμό που η τεχνολογία ανατρέπει κάθε κλάδο, η απουσία καινοτομίας ισοδυναμεί με στέρηση ανάπτυξης για την επιχείρηση.
Σε δέκα χρόνια από σήμερα
Πώς φαντάζεστε την Κύπρο ως κέντρο καινοτομίας στην ευρύτερη περιοχή τα επόμενα δέκα χρόνια;
Η στρατηγική μας στοχεύει στη μετατροπή της Κύπρου σε ένα περιφερειακό κέντρο τεχνολογίας και καινοτομίας που θα προσελκύει διεθνή ταλέντα και επενδύσεις. Η ενίσχυση τομέων όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η πράσινη μετάβαση και η διεθνής συνεργασία αποτελούν προτεραιότητες.
Η δέσμευσή μας για ένα οικοσύστημα εξωστρεφές, ανταγωνιστικό και βιώσιμο είναι απόλυτη.
Πιστεύουμε ότι θα αναπτυχθούν τεχνολογικά πάρκα που θα υποστηρίζουν clusters όπως η υγειοτεχνολογία, η αμυντική τεχνολογία, η βαθιά τεχνολογία και η φαρμακοβιομηχανία, καθώς και ένα οικοσύστημα καινοτομίας. Αυτό θα φιλοξενεί κέντρα καινοτομίας υψηλού επιπέδου με εμπορικό προσανατολισμό, καθώς και γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας που θα υποστηρίζουν την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα των πανεπιστημίων. Σε δέκα χρόνια προβλέπω το οικοσύστημα καινοτομίας να έχει διπλασιαστεί όσον αφορά τον αριθμό των επιχειρήσεων που επιδιώκουν την περαιτέρω ανάπτυξη μέσω της έρευνας και της καινοτομίας.
